Datos Identificativos

2022/23

Asignatura (*)

Técnicas cualitativas para a análise dos discursos e as realidades sociais

Código

615525008

Titulación

Mestrado Universitario en Políticas Sociais e Intervención Sociocomunitaria

Descriptores

Ciclo

Período

Curso

Tipo

Créditos

Mestrado Oficial

2º cuadrimestre

Primeiro

Obrigatoria

Idioma

Castelán

Galego

Modalidade docente

Presencial

Prerrequisitos

Departamento

Pedagoxía e Didáctica
Socioloxía e Ciencias da Comunicación

Coordinación

Golías Pérez, Montserrat

Correo electrónico

montserrat.golias@udc.es

Profesorado

Golías Pérez, Montserrat

Lubián Graña, Carlos

Correo electrónico

montserrat.golias@udc.es

carlos.lubian@col.udc.es

Web

http://http://esomi.es/

Descrición xeral

A materia aborda a investigación cualitativa en ciencias sociais focalizándose na súa peculiaridade, abordando diferentes aproximacións metodolóxicas e as súas implicacións para a acción social, e mostrando as diferentes técnicas cualitativas de recollida de datos e os procesos de análise do material empírico producido.

Competencias do título

Código	Competencias do título
A1	CE1 - Determinar as dimensións e categorías axeitadas para o diagnóstico e a análise científica das situacións de exclusión social.
A2	CE2 - Interpretar os feitos e as políticas sociais desde os distintos paradigmas teóricos vixentes na análise da exclusión.
A3	CE3 - Deseñar e desenvolver procesos de observación e documentación para o estudo das políticas e os sistemas de benestar social.
A4	CE4 - Recompilar e interpretar a información suficiente para chegar a diagnósticos fiables sobre os riscos de exclusión e os factores de vulnerabilidade social.
B1	CB1 - Demostrar coñecementos avanzados, de carácter multidisciplinar, para a investigación e o exercicio profesional no ámbito da exclusión social.
B2	CB2 - Aplicar e integrar os coñecementos a contornos e problemas emerxentes e indefinidos, na práctica investigadora e profesional.
B3	CB3 - Seleccionar o marco científico adecuado para avaliar as evidencias dispoñibles e postular hipóteses razoadas sobre a avaliación previsible dos feitos sociais estudados.
B4	CB4 - Identificar os dilemas éticos e a responsabilidade social tras os retos formulados na práctica profesional e investigadora.
B5	CB5 - Comunicar con claridade os coñecementos e problemas científicos sobre os que se traballa tanto a un público non experto como de especialistas.
B6	CB6 - Posuír e comprender coñecementos que proporcionen unha base ou oportunidade para ser orixinais no desenvolvemento e/ou a aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
B7	CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B9	CB9 - Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
B11	CB11 - Participar en proxectos de investigación e colaboracións científicas no ámbito da exclusión social, en contextos interdisciplinares e de transferencia de coñecementos.
B12	CB12 - Manter responsabilidade e compromiso co desenvolvemento profesional continuo de forma autónoma.
B13	CX1 - Comprender e integrar coñecementos complexos para traducilos en propostas de investigación e programas de intervención en contextos sociais problemáticos.
B14	CX2 - Realizar unha análise crítica da realidade social e do desenvolvemento profesional vinculada aos feitos sociais sobre os que se traballa.
B15	CX3 - Deseñar, aplicar e avaliar proxectos de investigación en ciencias sociais relacionados cos procesos e as situacións de exclusión social.
B16	CX4 - Dirixir e coordinar equipos de investigación e profesionais de carácter multidisciplinar que traballen nos principais ámbitos da exclusión social.
B17	CX5 - Elaborar e defender informes, proxectos e memorias no campo das ciencias sociais.
B18	CX6 - Valorar a adecuación das distintas ferramentas teóricas, metodolóxicas e técnicas ás preguntas e os obxectivos específicos formulados sobre a realidade social e as políticas sociais.
B19	CX7 - Dar respostas innovadoras e orixinais ante situacións problemáticas emerxentes relacionadas coa exclusión social.
B20	CX8 - Aplicar a perspectiva comparada na comprensión das problemáticas sociais e das respostas e solucións políticas.
B21	CX9 - Aplicar unha perspectiva interdisciplinar na análise e a valoración de problemáticas de exclusión e políticas sociais de inclusión e cohesión.
B22	CX10 - Recoñecer e valorar os xuízos de valor e as evidencias nos argumentos que sosteñen as descricións e políticas sobre a realidade social.
C1	CT1 - Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2	CT2 – Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3	CT3 - Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4	CT4 - Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía respectuosa coa cultura democrática, os dereitos humanos e a perspectiva de xénero.
C5	CT5 - Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6	CT6 -Adquirir habilidades para a vida e hábitos, rutinas e estilos de vida saudables.
C7	CT7 - Desenvolver a capacidade de traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento sostible ambiental, económico, político e social.

Resultados de aprendizaxe

Resultados de aprendizaxe	Competencias do título
Identificar os rasgos distintivos e as tensións propias da indagación cualitativa en ciencias sociais	AM3	BM3 BM7 BM13 BM15 BM18	CM1 CM2 CM3 CM5
Comprender as peculiaridades da investigación cualitativa elaborando un deseño emerxente de investigación.	AM2 AM4	BM1 BM2 BM3 BM4 BM7 BM15 BM18	CM1 CM2 CM3 CM4 CM5 CM6
Pór en práctica as principais técnicas de recollida de datos propias da investigación cualitativa (entrevista, observación, grupo de discusión/grupo focal, historia de vida/relato biográfico).	AM3 AM4	BM2 BM7 BM15 BM18	CM1 CM5 CM6
Analizar e interpretar os datos procedentes da aplicación de técnicas cualitativas de recollida de datos nas ciencias sociais.	AM1 AM2 AM4	BM1 BM6 BM7 BM12 BM14 BM15 BM16 BM19 BM20 BM21 BM22	CM5 CM7
Preparar documentos e informes.	AM3 AM4	BM4 BM5 BM7 BM9 BM11 BM15 BM17	CM1 CM5 CM6

Contidos

Temas	Subtemas
TEMA 1. INTRODUCIÓN Á METODOLOXÍA CUALITATIVA NAS CCSS E CARACTERÍSTICAS DO DESEÑO CUALITATIVO.	- A investigación cualitativa nas ciencias sociais - O deseño emerxente e a construción do problema de investigación - A definición das preguntas, dos obxectivos e das hipótesis de traballo - Decisións mostrais nos estudos cualitativos - Reflexividade ética e política da investigación cualitativa.
TEMA 2. ESTRATEXIAS E TÉCNICAS DE INVESTIGACIÓN CUALITATIVA I	- Introdución a diferentes técnicas de investigación cualitativa: elección, deseño e aplicación: - Observación: diferentes modalidades - A Entrevista cualitativa en Ciencias Sociales
TEMA 3. ESTRATEXIAS E TÉCNICAS DE INVESTIGACIÓN CUALITATIVA II.	- Grupos de discusión - Historia de vida e relatos biográficos.
TEMA 4: ANÁLISIS DE CONTENIDO E DO DISCURSO	- A interpretación do material empírico - O análisis de contenido e do discurso - Presentación dos resultados da investigación: elaboración de informes

Planificación

Metodoloxías / probas	Competencias	Horas presenciais	Horas non presenciais / traballo autónomo	Horas totais
Traballos tutelados	A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B5 B7 B9 B13 B14 B15 B17 B18 B19 B22 C4 C5 C6 C7	15	50	65
Sesión maxistral	A1 A2 A3 B3 B4 B11 B12 B16 C1 C2 C3	19	21	40
Obradoiro	A1 A2 A4 B3 B4 B6 B16 B20 B21 C1 C5 C6	13	30	43

Atención personalizada		2	0	2

*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías

Metodoloxías	Descrición
Traballos tutelados	Consta de dúas partes que serán titorizadas coordinadamente polas profesoras: 1.Deseño dunha proposta de investigación 2.Deseño de técnicas cualitativas de recollida de datos. Posta en práctica dunha das técnicas deseñadas. Análise e interpretación do material empírico producido. Para o alumnado presencial o traballo será explicado na aula. Subíranse as instrucións concretas sobre a súa realización na aula virtual, para que teñan acceso a elas tanto o alumnado da modalidade presencial como o da modalidade on-line. O alumnado desta última modalidade ou con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, disporá de atención personalizada de xeito telemático.
Sesión maxistral	O profesorado introducirá os diferentes contenidos da materia en sesións de carácter maxistral. Estas motivarán a participación e o debate por parte do alumnado (discusión dirixida). Os documentos de apoio (textuais, audiovisuais, etc.), xunto coas presentacións empregadas, estarán dispoñiibles na plataforma virtual para o alumnado de ambas modalidades.
Obradoiro	Realización de actividades prácticas nas que se combinan diferentes probas: lecturas, debates, análises de fontes secundarias, resolución de problemas, roll play, trátase de prácticas realizadas co apoio e supervisión da profesora da materia, que percorrerán todas as fases da elaboración dun proxecto de investigación con metodoloxía cualitativa e a aplicación das diferentes técnicas, e por tanto servirán de guía para a correcta realización do traballo tutelado. Para o alumnado online, estas actividades adaptaranse para a súa realización e seguimento a distancia a través das ferramentas habilitadas para iso na aula Virtual.

Atención personalizada

Metodoloxías

Traballos tutelados

Descrición

1. Levarase a cabo un seguimento personalizado do traballo tutelado, tanto nas sesións de traballo que se desenvolvan na aula como no horario oficial de titorías (presencial ou a través de Teams)
2. No caso de alumnado da modalidade en liña ou con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, as titorías poderán levarse a cabo de maneira virtual (Teams).

O material de traballo facilitado na clase incorporarase a plataforma virtual da materia.

Avaliación

Metodoloxías	Competencias	Descrición	Cualificación
Obradoiro	A1 A2 A4 B3 B4 B6 B16 B20 B21 C1 C5 C6	Realización de actividades prácticas (de carácter grupal ou individual) nas que se combinan diferentes probas: lecturas, debates, análises de fontes secundarias, resolución de problemas, roll play, trátase de prácticas sobre un tema específico, realizadas co apoio e supervisión do profesorado da materia.	10
Traballos tutelados	A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B5 B7 B9 B13 B14 B15 B17 B18 B19 B22 C4 C5 C6 C7	Consta de dúas partes: 1.Deseño dunha proposta de investigación con estudo de caso aplicada a unha temática. 2.Deseño de técnicas cualitativa de recollida de datos, incluíndo a posta en práctica dunha das técnicas deseñadas e a análise e interpretación dos resultados do material empírico producido.	90

Observacións avaliación
A avaliación do alumnado de modalidade online, con recoñecemento de dedicación a tempo parcial ou con dispensa académica de exención de asistencia será igual que a do alumnado presencial con dedicación completa. Na 2ª oportunidade, os criterios de avaliación e os traballos tutelados serán iguais aos propostos para a 1ª convocatoria. É obrigatorio resolver as actividades de forma razoada, apoiando e argumentando en base aos documentos da materia e outros que poidan considerarse de interese. O uso indebido de citas e referencias bibliográficas pode resultar nunha sanción na cualificación final e o plaxio no suspenso da materia A entrega dos traballos que se realicen nesta materia realizarase a través da ferramenta habilitada para iso na aula virtual, en formato dixital e nas datas indicadas polo profesorado.

Fontes de información

Bibliografía básica

Conde Gutiérrez del Alamo, F. (2009). Análisis sociológico del sistema de discursos. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.

Harrison, H.; Birks, M.; Franklin, R. y Mills, J. (2017). Case Study Research: Foundations and Methodological Orientations . Forum: Qualitative Social Research, 18(1)

Murillo, S. (2006). Detectives y camaleones: el grupo de discusión. Una propuesta para la investigación cualitativa. Madrid: Talasa.

Gutiérrez, J. (2008). Dinámica del grupo de discusión. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.

van Dijk, T.A. (2009). Discurso y poder. Barcelona: Gedisa.

García Ferrando, M., Ibáñez, J., y Alvira Martín, F. (1986). El análisis de la realidad social. Métodos y tecnicas de investigación. Madrid: Alianza.

Flick, U. (2015). El diseño de la Investigación Cualitativa. Madrid: Morata

King, G., Verba, S., & Keohane, R. O. (2000). El diseño de la investigación social. La inferencia científica en los estudios cualitativos. Madrid: Alianza.

Simons, H. (2011). El estudio de caso teoría y práctica. Madrid: Morata

Krueger, R. (1991). El grupo de discusión. Guía práctica para la investigación aplicada. Madrid: Pirámide.

Lozares, C, Martín, A. López, P. (1998). El tratamiento multiestratégico en la investigación sociológica. Papers, 55, 27-43.

Flick, U. (2014). La gestión de la calidad. Madrid: Morata

Velasco, M. y Díaz de Rada, A. (1997). La lógica de la investigación etnográfica. Barcelona: Trotta

Kvale, S. (2011). Las entrevistas en investigación cualitativa. Madrid: Morata.

Ibáñez, J. (1992). Más allá de la sociología: El grupo de discusión: Teoría y crítica (3ª ed.). Madrid: Siglo XXI.

Sarabia, B (1997). Metodología cualitativa en España. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.

Corbetta, P., & Fraile Maldonado, M. (2003). Metodología y técnicas de investigación social. Madrid: McGraw-Hill.

Delgado, J.M y Gutiérrez, J (coord) (1994). Métodos y técnicas cualitativas de investigación en Ciencias Sociales. Madrid: Síntesis.

Jorge Sierra, E. (2003). Nuevos elementos para la reflexión metodológica en sociología. Del debate cuantitativo/cualitativo al dato complejo. Papers, 70, 57-81.

Valles Martínez, M. (1997 (2003 reimp.)). Técnicas cualitativas de investigación social: reflexión metodológica y práctica profesional. Madrid: Síntesis.

Trinidad., A. Carrero,V y Soriano, R (2006). Teoría fundamentada "grounded theory" : la construcción de la teoría a través del análisis interpretacional. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.

William, E. (2007). The case study handbook: how to read, discuss, and write persuasively about cases. Boston, Mass.: Harvard Business School Press.

Denzin, N. K., y Lincoln, Y. S. (2011). The Sage handbook of qualitative research (4th ed.).. Thousand Oaks: Sage.

Coppedge, M. (2012). Democratization and research methods. New York: Cambridge University Press.

Creswell, John W (1994). Research design: qualitative and quantitative approaches. Thousand Oaks: Sage.

Goulding, Ch. (2002). Grounded theory: a practical guide for management, business and market researchers. London: Sage.

Krueger, R. A. (1997). Developing questions for focus groups. London: Sage.

Krueger, R. A. (1997). Analyzing & reporting focus group results. London: Sage.

Locke, K.D. (2001). Grounded theory in management research. London: Sage.

Morgan, D.L. (1997). Planning focus groups. London: Sage.

Morgan, D.L. (1998). The focus group guidebook. London: SAGE.

Morse, J. (ed) (1994). Critical issues in qualitative research methods. London: Sage.

Nagy Hesse-Biber, P.L. (eds) (2006). Emergent methods in social research. Thousand Oaks, California: Sage

Silverman, D. (1993). Interpreting qualitative data: methods for analysing talk, text and interaction. London: Sage.

Strauss, A. y Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research. London: Sage.

Wertz, F. J. (2011). Five ways of doing qualitative analysis: Phenomenological psychology, grounded theory, discourse analysis, narrative research, and intuitive inquiry. New York: Guilford Press.

Denzin, N.K. y Lincoln, Y. S. (Coords.) (2012). Manual de investigación cualitativa. Volumen. II. Paradigmas y perspectivas en disputa. Barcelona: Gedisa. Capítulo:8

Flick, U. (2004). Introducción a la investigación cualitativa. Madrid: Morata. Capítulo: II

Jackson, Ph W. (1991). La vida en las aulas. Madrid: Morata. (Introducción)

Lather, P. (2006). Paradigm proliferation as a good thing to think with: teaching research in education as a wild profusion. International Journal of Qualitative Studies in Education,19(1), January-February, 35-57.

Denzin, N.K. y Lincoln, Y. S. (Coords.) (2012). Manual de investigación cualitativa. Volumen. I. El campo de la investigación cualitativa. Barcelona: Gedisa (Cap.6 Christians, C. G. La ética y la política en la investigación cualitativa.

Flick, U. (2004). Introducción a la investigación cualitativa. Madrid: Morata.

Goetz, J. P.y LeCompte. M.D. (1988). Etnografía y diseño cualitativo en investigación educativa. Madrid: Morata.

Hammersley, M. y Atkinson, P. (2001). Etnografía. Métodos de investigación. Barcelona: Paidós.

House, E. R. y Howe, K. R. (2001). Valores en evaluación e investigación social. Madrid: Morata.

Stake, R. E. (1998). Investigación con estudio de casos. Madrid: Morata.

Taylor, S.J. y Bogdan, R. (1986). Introducción a los métodos cualitativos de investigación. Barcelona: Paidós.