Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Xénero, traballo e coidados Código 615525018
Titulación
Mestrado Universitario en Políticas Sociais e Intervención Sociocomunitaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
Segundo Optativa 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Martínez Buján, Raquel
Correo electrónico
raquel.bujan@udc.es
Profesorado
Martínez Buján, Raquel
Perez Carames, Antia
Correo electrónico
raquel.bujan@udc.es
antia.perez@udc.es
Web
Descrición xeral A materia "Xénero, Traballo e coidados" xorde para interpretar as claves xenerizadas (ou sexa, desiguais en canto a xénero) construidas para soportar a reprodución social e a sustentabilidade da vida; tendo en conta a interacción entre réximes réximes de xénero e coidados. Neste senso, os contidos do programa están deseñados para atender os seguintes obxectivos:

1) Interpretar a clave de xénero no que a reprodución social e sustentabilidade da vida se basea.
2) Contextualizar os debates actuais sobre os coidados.
3) Visualizar os camiños nos que o coidado é socialmente organizado.
4) Identificar as desigualdades de xénero no uso do tempo, causas e consecuencias.
5) Identificar patróns de prestación de coidados e a súa relación coa división sexual / social do traballo.
6) Profundizar no coñecemento das contribucións máis significativas feitas de economía feminista e coidados.
7) Deseñar e avaliar as políticas sociais que teñen en conta a posición desigual de homes e mulleres nos espazos produtivos e reprodutivos.
8) Para deseñar e avaliar proxectos comunitarios e sociais que actúan directamente sobre a distribución desigual das tarefas domésticas reprodutivos e domésticos.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1 - Determinar as dimensións e categorías axeitadas para o diagnóstico e a análise científica das situacións de exclusión social.
A4 CE4 - Recompilar e interpretar a información suficiente para chegar a diagnósticos fiables sobre os riscos de exclusión e os factores de vulnerabilidade social.
A5 CE5 - Interpretar as situacións e os procesos de marxinación social e económica de colectivos desde unha perspectiva histórica e macroestrutural.
A9 CEM1 - Demostrar coñecementos avanzados sobre os principais movementos migratorios ao longo da historia e a súa relación con procesos de conflitividade e de cohesión social nas sociedades de orixe e destino
A15 CEG1 - Demostrar coñecementos avanzados sobre a evolución histórica da discriminación das mulleres e dos marcos ideolóxicos e teóricos que xustifican e confrontan as desigualdades de xénero.
A16 CEG2 - Dominar as ferramentas conceptuais e metodolóxicas para identificar e analizar os mecanismos de exclusión e a vulnerabilidade vinculados ás áncoras patriarcais do sistema social.
A17 CEG3 - Aplicar a perspectiva de xénero como enfoque epistemolóxico e metodoloxía de investigación e de intervención sobre a realidade social.
A19 CEG5 - Explicar os principios básicos que orientan os distintos tipos de políticas de igualdade desenvolvidos e as claves para avaliar a súa eficacia.
A20 CEG6 - Actuar como profesional competente e cualificado/a no ámbito do diagnóstico, o desenvolvemento e a xestión de políticas de igualdade de xénero.
A23 CEE3 - Identificar as dinámicas interxeracionais, biolóxicas e socioeconómicas que xeran situacións de exclusión.
B1 CB1 - Demostrar coñecementos avanzados, de carácter multidisciplinar, para a investigación e o exercicio profesional no ámbito da exclusión social.
B3 CB3 - Seleccionar o marco científico adecuado para avaliar as evidencias dispoñibles e postular hipóteses razoadas sobre a avaliación previsible dos feitos sociais estudados.
B6 CB6 - Posuír e comprender coñecementos que proporcionen unha base ou oportunidade para ser orixinais no desenvolvemento e/ou a aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
B7 CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B13 CX1 - Comprender e integrar coñecementos complexos para traducilos en propostas de investigación e programas de intervención en contextos sociais problemáticos.
B14 CX2 - Realizar unha análise crítica da realidade social e do desenvolvemento profesional vinculada aos feitos sociais sobre os que se traballa.
B19 CX7 - Dar respostas innovadoras e orixinais ante situacións problemáticas emerxentes relacionadas coa exclusión social.
B21 CX9 - Aplicar unha perspectiva interdisciplinar na análise e a valoración de problemáticas de exclusión e políticas sociais de inclusión e cohesión.
B22 CX10 - Recoñecer e valorar os xuízos de valor e as evidencias nos argumentos que sosteñen as descricións e políticas sobre a realidade social.
C1 CT1 - Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C5 CT5 - Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 CT6 -Adquirir habilidades para a vida e hábitos, rutinas e estilos de vida saudables.
C7 CT7 - Desenvolver a capacidade de traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento sostible ambiental, económico, político e social.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
1.- Interpretar os factores estructurais e culturais que afectan á desigualdade de xénero nas sociedades occidentais AM1
AM4
AM5
AM15
AM23
BM3
BM6
BM19
CM1
2.- Deseñar e evaluar políticas públicas relacionadas coa igualdade e os coidados de larga duración AM1
AM4
AM5
AM19
AM20
BM1
BM7
BM13
BM14
BM21
BM22
CM5
3.- Elaborar indicadores vinculados á desigualdade de xénero e á medición das necesidades de coidados AM16
AM17
CM6
CM7
4.- Analizar ás interrelacións entre desigualdade de xénero, posición de homes e mulleres na familia e no mercado de traballo AM1
AM4
AM5
AM9
AM15
AM17

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1: Traballo, tempo e relacións de xénero. Aspectos económicos

1.1.- As desigualdades de xénero nos mercados de traballo
1.2.- Disparidades salariais e brecha de coidados. Distintos usos do tempo
1.3.- Crise de coidados e crise global
1.4.- Rexime de benestar e diferenzas na división do traballo familiar
1.5.- Relación entre políticas públicas, coidados e emprego
1.6.- Conciliación e corresponsabilidade
Tema 2.- A organización social dos coidados

2.1.- ¿Cómo se reparten socialmente os coidados e o traballo remunerado? Aproximacións ás prácticas dos coidados e dos discursos sobre os coidados.
2.2.- Reflexións teóricas sobre o coidado e a súa distribución.
2.3.- Os coidados realizados polos homes.
2.4.- O coidado dende unha perspectiva transnacional: o traballo de coidados desempeñado por mulleres inmigrantes no empleo do fogar.
Tema 3.- Aportes dende a economía feminista
3.1.- ¿Qué é a economía feminista do coidado?
3.2.- Os coidados no centro da vida social e económica
3.3.- Medición dos traballos de coidados
3.4.- Dimensións da economía feminista: interacción coa economía ecolóxica e a economía social e solidadria
3.5.- Perspecticas ecofeministas sobre a sostenibilidade da reproducción.
3.6.- Interaccións da economía dos coidados coa política económica e social.
Tema 4.- Accións políticas e colectivas Sesión aberta de debate na que se presentan diversas opcións relacionadas coas "Loitas pola reprodución e a xustiza no coidado".

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Estudo de casos A20 B1 B3 B7 B22 6 12 18
Lecturas B6 B13 B14 B19 4 8 12
Obradoiro A16 B21 C1 C5 C6 C7 16 24 40
Sesión maxistral A1 A4 A5 A9 A15 A17 A19 A23 26 52 78
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Estudo de casos Estudo de políticas de conciliación e corresponsabilidade en España con respecto outros países da entorna europea. Estudo también das políticas públicas de coidados e a súa interrelación coa desigualdade de xénero
Lecturas Lectura de algúns textos clave sobre a materia.
Obradoiro Obradoiros que se realizarán na clase nos que se debatirán os temas propostos polas docentes.
Sesión maxistral Sesiones docentes maxistrales nos que se imparten os contidos dos temas do programa

Atención personalizada
Metodoloxías
Estudo de casos
Lecturas
Obradoiro
Descrición
A atención personalizada en cada unha das metodoloxías previstas desenvolverase na aula e tamén nas tutorías individualizadas programadas coas profesoras.

Para o alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia así como para o alumnado online, acordarase ao inicio do curso un calendario específico de titorías compatible coa súa dedicación.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Lecturas B6 B13 B14 B19 Modalidade presencial: A avaliación consistirá na realización dun ensaio crítico sobre un dos temas do programa.

Modalidade online: A avaliación consistirá na realización dun ensaio crítico sobre un dos temas do programa.
100
 
Observacións avaliación

Fontes de información
Bibliografía básica

Aguirre, R. (2009). “Hacia políticas de corresponsabilidad en los cuidados”. En C. Fassler (coord.), Hacia un sistema nacional integrado de cuidados. Montevideo: Trilce, pp. 41-52. Disponible en: http://dspace.mides.gub.uy:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/903/Hacia%20un%20sistema%20nacional%20integrado%20de%20cuidados.pdf?sequence=1

Carbonell Esteller, M.; Gálvez Muñoz, L. y Rodríguez Modroño, P. (2014). “Género y cuidados: respuestas sociales e institucionales al surgimiento de la sociedad de mercado en el contexto europeo”. AREAS Revista Internacional de Ciencias Sociales, 33, 17-32.

Carrasco Bengoa, C. (2016). “Sostenibilidad de la vida y ceguera patriarcal. Una reflexión necesaria”. ATLÁNTICAS Revista Internacional de Estudios Feministas, 1(1), 34-57.

Carrasco, C. (2003). “¿Conciliación? No, gracias. Hacia una nueva organización social”. En M.I. Amoroso Miranda; A. Bosch Pareras; C. Carrasco Bengoa; H. Fernández Medrano y N. Moreno Sáenz (eds.), Malabaristas de la vida. Mujeres, tiempos y trabajos. Barcelona: Icaria, pp. 27-51.

Carrasco, C.; Borderías, C.; Torns, T. (2011). El trabajo de cuidados. Historia, teoría y políticas. Madrid: Editorial Catarata, pp. 13-96.

Castro García, C. (2016). “Entrevista a Lourdes Benería”. ATLÁNTICAS Revista Internacional de Estudios Feministas, 1(1): 171-183.

Cojos y Precarias (2011). Cojos y precarias haciendo vidas que importan. Madrid: Traficantes de Sueños.

Comas d’Argemir, D. y M. Soronellas (2018). “Men as carers in Long-Term caring: doing gender and doing kinship”. Journal of Family Issues, 1-25.

Del Rio, C. y Alonso Villar, O. (2014). “Mujeres ante el empleo (y el desempleo) en el mercado laboral español, 1996-2013”. AREAS Revista Internacional de Ciencias Sociales, 33, 87-103.

Díaz Gorfinkiel, M. y Martínez-Buján, R. (2018). “Mujeres migrantes y trabajos de cuidados: transformaciones del sector doméstico en España”. Panorama Social, 27: 105-118.

Draper. S. (2018). Tejiendo cuidados entre lo público y lo común: itinerarios y experiencias de cuidados a micro y macro escala (Sistema Nacional Integrado de Cuidados en Uruguay y Territorio Doméstico en Madrid). En C. Vega, R.Martínez-Buján y M. Paredes (comp.). Cuidado, comunidad y común. Extracciones, apropiaciones y sostenimiento de la vida. Madrid: Traficantes de Sueños.

Ezquerra, S. (2011). “Crisis de los cuidados y crisis sistémica: la reproducción como pilar de la economía llamada real”. Investigaciones Feministas, 2, 175-194.

Gálvez, L. (2016). “La organización social del cuidado en España. Un análisis de largo plazo”. En L. Gálvez (dir.), La economía de los cuidados. Sevilla: Decultura Ediciones, pp. 75-120.

Herrero, Y. (2014). “Economía ecológica y economía feminista: un diálogo necesario”. En C. Carrasco Bengoa (ed.), Con voz propia. La economía feminista como apuesta teórica y política. Madrid: La Oveja Roja, pp. 219-237.

Malo, M. (2018). “Red (auto)cuidados de las Brujas Migrantes”. En C. Vega, R.Martínez-Buján y M. Paredes (comp.). Cuidado, comunidad y común. Extracciones, apropiaciones y sostenimiento de la vida. Madrid: Traficantes de Sueños.

Pazos Morán, M. (2008). “Desigualdad en el mercado de trabajo y en la economía: situación y políticas públicas”. Lan Harremanak, 18, 81-90.

Pazos Morán, M. (2016). “De las actualmente llamadas “políticas de igualdad de género” a la eliminación de la división sexual del trabajo (DST)”. ATLÁNTICAS Revista Internacional de Estudios Feministas, 1(1), 58-89.

Pazos Morán, M. (2018). Contra el patriarcado. Economía feminista para una sociedad justa y sostenible. Iruñea-Pamplona: Katakrak.

Pérez Orozco, A. (2005). “Economía del género y economía feminista. ¿Conciliación o ruptura?” Revista venezolana de estudios de la mujer, 10(24), 43-64.

Pérez Orozco, A. (2006). “Amenaza tormenta: la crisis de los cuidados y la reorganización del sistema económico”. Revista de economía crítica, 5, 7-37.

Pérez Orozco, A. (2014). Subversión feminista de la economía. Aportes para un debate sobre el conflicto capital-vida. Madrid: Traficantes de Sueños. 

Precarias a la Deriva (2004). A la deriva por los circuitos de la precariedad femenina. Madrid: Traficantes de Sueños.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías