Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Hª política e social contemporánea Código 615G01109
Titulación
Grao en Socioloxia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Cardesin Diaz, Jose Maria
Correo electrónico
j.m.cardesin@udc.es
Profesorado
Cardesin Diaz, Jose Maria
Diz Reboredo, Carlos
Miguez Gonzalez, Santiago
Correo electrónico
j.m.cardesin@udc.es
carlos.diz@udc.es
santiago.miguez@udc.es
Web http://https://www.udc.es/gl/get/membros/CARDESIN/
Descrición xeral Nesta materia abordaranse algunhas das grandes transformacións que definen a idade contemporánea. O programa organízase en cinco temas: 1.- Un mundo rural en crise permanente. 2.- Da revolución industrial a globalización. 3.- Unha historia urbana. 4.- Orde e control social. 5.- O sistema de relacións entre os estados. En cada un destes temas estudaranse os procesos implicados durante a idade contemporánea. A utilidade desta aproximación é dobre. Primeiro, que os alumnos incorporen unha dimensión diacrónica, que lles faculte para estudar a sociedade actual como produto histórico, e valorar as continuidades e as novidades por referencia ao pasado. Segundo, analizar o contexto histórico no que se desenvolveu a teoría social, paso previo para contextualizar algunhas das súas limitacións.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Conocimiento de los componentes básicos de las desigualdades sociales y las diferencias culturales.
A3 Introducción a la evolución de las sociedades contemporáneas y de sus movimientos sociales y políticos.
A8 Análisis de las transformaciones y evolución de las sociedades contemporáneas.
A10 Introducción a las teorías sobre el poder, la legitimidad y el Estado. Formas de organización política y su evolución histórica, con especial atención a los sistemas contemporáneos.
A17 Conocimientos y habilidades en la búsqueda de información secundaria en las diferentes fuentes (instituciones oficiales, bibliotecas, internet, etc.).
B5 Capacidad de gestión de la información.
B12 Trabajo en equipo.
B13 Razonamiento crítico.
B24 Habilidades para contextualizar e identificar los actores clave en cada situación.
B26 Capacidades en reconocer el carácter global y local de los fenómenos sociales.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Explicar a especificidade das sociedades contemporaneas como producto dun proceso histórico A1
A3
A8
A10
B26
Identificar as suas tendencias de evolucion e os seus principais movementos sociais e politicos A1
A3
A8
A10
B13
B24
B26
Avaliar o contexto historico no que se foi construindo a teoria socioloxica e as teorias sobre o poder e a desigualdade social A1
A3
A8
A10
B13
B26
Xestionar as fontes de informacion primarias e secundarias e analizar os seus datos A17
B5
B13
B24
Desenvolver as habilidades de traballo individual e en equipo A17
B5
B12
B13

Contidos
Temas Subtemas
TEMA 1: UNHA CRONOLOXIA DAS TRANSFORMACIONS 1.- A Era das Revolucións (1789-1848).
2.- A Era do Capital (1848-1873).
3.- A Era dos Imperios (1873-1914).
4.- O Mundo entre as dúas Grandes Guerras (1914-1945).
5.- A Xénese do Mundo Actual (1945-2019)
TEMA 2: UN MUNDO RURAL EN CRISE PERMANENTE 1.- O Antigo Réxime: a protección fronte ao mercado.
1.1.- Colectivismo agrario e leis de pobres.
1.2.- Comercialización: as leis de grans.
1.3.- Da economía moral a economía política.
2.- O concepto de revolución agraria.
2.1.- A formación dun sistema de mercado mundial.
2.2.- A importancia do marco estatal.
2.3.- Un estudo de caso: o campesiñado galego e a emigración a América.
TEMA 3: DA REVOLUCION INDUSTRIAL A GLOBALIZACION 1.- A Revolución Industrial
1.1.- As mudanzas na organización do traballo. 1.1.1.- O traballo a domicilio. 1.1.2.- O taller gremial. 1.1.3.- A fábrica mecanizada.
1.2.- As mudanzas na comercialización e no consumo.
1.3.- A formación da Clase Traballadora. 1.3.1.- A polémica sobre os niveis de vida. 1.3.2.- Disciplina de traballo e disciplina de vida. 1.3.3.- O movemento obreiro.
2.- As transformacións do S.XX.
2.1.- As consecuencias da Primeira Guerra Mundial (1914-18)
2.2.- A Segunda Guerra Mundial (1939-45) e o sistema de Bretton Woods.
2.3.- O Capitalismo tras da Caída do Muro de Berlín. 2.3.1.- A globalización do capital financeiro 2.3.2.- Economía informal, desregulación e deslocalización. 2.3.3.- A crise do Welfare State.
TEMA 4: UNHA HISTORIA URBANA 1.- Da cidade pre-industrial a cidade fabril.
1.1.- A cidade como reto a xestionar. 1.1.1.- O problema da vivenda. 1.1.2.- Saúde, transporte, orde pública.
1.2.- A cidade como espazo a representar. 1.2.1.- Os lugares da memoria.
1.3.- Cara a unha xerarquía urbana. 1.3.1.- As grandes capitais: París e Londres.
1.4.- A nova cidade global.
1.4.1.- Cidades do futuro
1.4.2.- A cidade na autopista: Los Angeles.
TEMA 5: ORDE E CONTROL SOCIAL 1.- O poder disciplinario.
1.1.- Crime e castigo no Antigo Réxime.
1.2.- O concepto de suplicio.
2.- O nacemento da prisión.
3.- As ciencias sociais descobren ao delincuente.
TEMA 6: O SISTEMA DE RELACIONS ENTRE OS ESTADOS 1.- O colonialismo.
1.1.- A formación dunha economía mundo.
1.2.- As fases da expansión colonial.
1.2.1.- O tráfico de escravos africanos. 1.2.2.- A ecoloxía da fame no século XIX.
2.- Os conflictos bélicos
2.1.- As dúas Guerras Mundiais.
2.2.- Guerra fría e descolonización.
2.3.- Un planeta unipolar: a guerra xusta.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Discusión dirixida A1 A3 A8 A10 B5 B13 B24 B26 44 21 65
Lecturas A1 A3 A8 A10 B5 B12 B13 B24 B26 10 20 30
Proba obxectiva A1 A3 A8 A10 A17 B5 B13 B24 B26 2 34 36
Sesión maxistral A1 A3 A8 A10 B13 B24 B26 17 0 17
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Discusión dirixida A partir dos materiais expostos na aula e do traballo personal dos alumnos
Lecturas Ao comezo do curso suministraráse un conxunto de textos de lectura obrigatoria, que se discutirán na aula como apoio aos distintos apartados do programa e poderan servir de base para exposicions na aula que se encomendaran previamente a grupos de alumnos
Proba obxectiva A avaliación basearase nun exame por escrito ao final do curso, en torno á materia impartida nas aulas e aos textos de lectura obrigatoria. O exame basearase en preguntas teóricas e de comentario de texto.
Sesión maxistral Docencia maxistral

Atención personalizada
Metodoloxías
Sesión maxistral
Descrición
A atención personalizada realizarase de maneira individual na preparacions por grupos reducidos da exposicion na aula dunha lectura e en xeral cando sexa preciso. Tamén producirase na aula no contexto da docencia presencial.

Para aqueles alumnos/as que se acollan ao recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de
exención de asistencia, a atención personalizada realizarase no horario de titorías (presencialmente ou vía telefónica) ou a través de correo electrónico.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Discusión dirixida A1 A3 A8 A10 B5 B13 B24 B26 Baseado na avaliación permanente realizada polo profesor a partir da participación activa por parte dos alumnos 15
Lecturas A1 A3 A8 A10 B5 B12 B13 B24 B26 Baseado na avaliación permanente realizada polo profesor a partir da exposicion na aula dunha das lecturas, encomendada a un grupo 10
Proba obxectiva A1 A3 A8 A10 A17 B5 B13 B24 B26 A avaliacion basearase nun exame por escrito a final de curso, en torno a materia impartida nas aulas e aos textos de lectura obligatoria. O exame basearase en preguntas teóricas e de comentario de texto. E imprescindible aprobar o exame escrito para superar a materia 75
 
Observacións avaliación

As cualificacións finais serán o resultado da suma de dous bloques de notas.

Dun lado a proba obxectiva baseada nun exame por escrito ao final do curso, que aportará o 75% da nota. Será imprescindíbel aprobar este exame para poder aprobar a materia. Non presentarse ao exame final conlevará a cualificación de "Non Presentado" na materia.

Doutro lado a participación activa en clase (discusión dirixida, estudo de casos e reflexión
sobre lecturas), e no seu caso a exposición das lecturas con cargo a grupos, que aportarán conxuntamente o 25% da nota. Se un membro do grupo non asiste a presentación oral o día sinalado, non
poderá recibir cualificación por este concepto.

Caso de que o estudante non se presentase a/ou non
superase o exame na convocatoria de xuño, as cualificacións correspondentes ao
concepto “b” (participación activa en clase e exposicións por grupos) poderanse
gardar para a convocatoria de xullo.

UNICAMENTE para aqueles alumnos/as que se acollan ao recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, a calificación final dependerá exclusivamente da proba obxectiva baseada nun exame por escrito ao final do curso, que aportará o 100% da nota.


Fontes de información
Bibliografía básica

Os seguintes textos servirán de introdución aos diferentes temas do programa. Estes textos debateranse en clase (achégase data aproximada) e entrarán como materia de exame, xunto ás explicacións de clase.

Tanto no Grupo A-1 coma no Grupo 1-2, os alumnos poderán, de maneira voluntaria, organizarse en grupos de 3 e facerse cargo da exposición (en torno a 20’) dun destes textos na aula (so os textos 2 a 10). Estas exposicións servirán para subir a nota final.

O prazo para apuntarse para facer a exposición na aula dunha lectura rematará o 28 de febreiro.

1.- THOMPSON, Edward P.: “La economía moral de la multitud en la Inglaterra del S.XVIII”, en Tradición, revuelta y conciencia de clase, Barcelona, Crítica, 1984, p. 62-108.

Data aproximada de comentario: Martes 4 de Febreiro

2.- CARDESIN, José María: “A heteroxeneidade da reprodución social nunha sociedade estratificada: a Galicia rural do S.XIX”, en F. Rodríguez Iglesias (dir.): Proxecto Galicia. Antropoloxía, vol. XXVI, A Coruña, Hércules, 1999, p. 402-430.

Data aproximada de comentario: Martes 11 de Febreiro

3.- THOMPSON, Edward P.: “Tiempo, disciplina de trabajo y capitalismo industrial”, en Tradición, revuelta y conciencia de clase, Barcelona, Crítica, 1984, p. 239-248 y 258-284.

Data aproximada de comentario: Martes 18 de Febreiro

4.- NESI, Edoardo: “Los tejidos más bonitos del mundo”, “Inmediatamente” y “El sistema Italia”, en Historia de mi gente, Madrid, Salamandra, 2012, p. 57-66, 97-109 y 122-135.

Data aproximada de comentario: Martes 17 de Marzo

5.- HALL, Peter: “La ciudad de la noche espantosa. La reacción ante los barrios pobres de la ciudad del siglo XIX: Londres, París, Berlín, Nueva York, 1880-1900”, en Ciudades del mañana. Historia del urbanismo en el S.XX. Barcelona, Ediciones del Serbal, 1996, p. 24-55.

Data aproximada de comentario: Martes 24 de Marzo

6.- HARVEY, David: “Los espacios de la utopía”, en Espacios de esperanza, Madrid, Akal, 2000, p. 159-186.

Data aproximada de comentario: Martes 31 de Marzo

7.- FOUCAULT, Michel: “El ojo del poder”, en J. Bentham: El panóptico, Madrid, La Piqueta, 1989, p. 9-26.

Data aproximada de comentario: Martes 21 de Abril

8.- GOULD, Stephen J.: “La medición de los cuerpos: dos estudios sobre el carácter simiesco de los indeseables”, en La falsa medida del hombre, Barcelona, Orbis, 1987, p. 107-143.

Data aproximada de comentario: Luns 22 de Abril

9.- DAVIS, Michael: “Los orígenes del Tercer Mundo”, en Los holocaustos de la era victoriana tardía. El Niño, las hambrunas y la formación del Tercer Mundo, Universidad de Valencia, 2006, p. 313-348.

Data aproximada de comentario: Martes 5 de Maio

10.- KLEIN, Naomi: “Borrando Irak: en busca de un modelo para Oriente Medio” y “Un blowback ideológico: un desastre muy capitalista”, en La doctrina del shock. El auge del capitalismo del desastre, Barcelona, Paidós, 2007, p. 431-472.

Data aproximada de comentario: Martes 12 de Maio

Bibliografía complementaria

BIBLIOGRAFIA TEMA 1:

HOBSBAWM, Eric y RUDE, Georges: Revolución industrial y revuelta agraria. El capitán Swing. Madrid, S. XXI, 1978.

MOORE, Barrington: Los orígenes sociales de la dictadura y la democracia. El señor y el campesino en la formación del mundo moderno. Barcelona, Península, 1973.

ROSENER, Werner: Los campesinos en la historia europea. Barcelona, Crítica, 1995.

THOMPSON, Edward P.: Costumbres en común. Barcelona, Crítica, 1995.

BIBLIOGRAFIA TEMA 2:

CARDESIN, José María.: “City, Housing and Welfare in Spain, from the Civil War to Present Times”, Urban History, 43 (02), 2016, pp. 285-305.

HOBSBAWM, E. J.: El mundo del trabajo. Estudios históricos sobre la formación y evolución de la clase obrera. Barcelona, Crítica, 1987.

JUDT, Tony: Algo va mal. Madrid, Santillana, 2010.

MARTIN SECO, Juan Francisco: La trastienda de la crisis. Lo que el poder económico quiere ocultar. Barcelona, Península, 2010

MORI, Giorgio: La revolución industrial. Barcelona, Crítica, 1983.

NESI, Edoardo: La historia de mi gente. Barcelona, Salamandra, 2010.

RULE, John: Clase obrera eindustrialización. Historia social de la revolución industrial británica, 1750-1850. Barcelona, Crítica, 1990.

TAIBO, Carlos: España, un gran país. Transición, milagro y quiebra. Madrid, Catarata, 2012

THOMPSON, Edward P.: La formación de la clase obrera en Inglaterra. Barcelona, Crítica, 1989 (2 vols).

VAROUFAKIS, Iannis: El Minotauro global. Estados Unidos, Europa y el futuro de la economía mundial. Madrid, Capitán Swing, 2013.

VARIOS AUTORES: El Atlas Financiero. La estafa del siglo. Le Monde Diplomatique, 2014.

WALLRAFF, Günther: Con los perdedores del mejor de los mundos. Expediciones al interior de Alemania. Barcelona, Anagrama, 2010.

BIBLIOGRAFIA TEMA 3:

CARDESIN, José María: “Reconstruyendo la Ciudad Norteamericana a través del Cine: el Downtown de Los Angeles”, Historia Social, nº 79, p. 61-81.

DORE, Gustave: Dore´s London. All 180 Illustrations from ‘ London, a Pilgrimage’ , New York, Dover Publications, 2004.

HALL, Peter: Ciudades del mañana. Historia del urbanismo en el S.XX. Barcelona, Ediciones del Serbal, (1988) 1996.

MACIONIS, John y PARRILLO, Vincent: Cities and Urban Life. New Jersey, Pearson, 2005.

PINOL, Jean-Luc y WALTER, François: La ciudad contemporánea hasta la Segunda Guerra Mundial. Universidad de Valencia,2010.

RIIS, Jacob: How the other Half Lives. Studies among the tenements of New York, New York, Dover, (1901) 1971

SOJA, Edward: Postmetrópolis. Estudios críticos sobre las ciudades y las regiones. Madrid, Traficantes de Sueños, 2008.

VARIOS AUTORES: El Atlas de las Metrópolis. Le Monde Diplomatique, 2014.

ZELLER, Olivier: La ciudad moderna. Universidad de Valencia, 2010.

BIBLIOGRAFIA TEMA 4:

BAILEY, V.: "The fabrication of deviance: dangerous classes and criminal classes in England", en J. Rule y R. Malcomson: Protest and survive. Londres, Merlin Press, 1993, pp. 221-256.

BENTHAM, Jeremy: El Panóptico. Madrid, La Piqueta, 1989.

COLLODI, Carlo: Las aventuras de Pinocho. Madrid, Alianza, (1883) 1995.

CORTES, José Miguel: La ciudad cautiva. Control y vigilancia en el espacio urbano. Madrid, Akal, 2010.

FOUCAULT, Michel: Vigilar y castigar. Nacimiento de la prisión. México, Siglo XXI, 1981.

GEREMEK, Bronislaw: La piedad y la horca. Historia de la miseria y de la caridad en Europa. Madrid, Alianza, 1989.

MARGALIT, Meir: Jerusalén, la ciudad imposible. Claves para comprender la ocupación israelí, Madrid,Catarata, 2018.

OLIVER, Pedro: “La pena de muerte en España: cambios y pervivencias desde el Antiguo Régimen”, en Javier ALVARADO y Miguel MARTORELL: Historia del delito y del castigo en la Edad Contemporánea. Madrid, Dykinson, 2017, pp. 273-295.

BIBLIOGRAFIA TEMA 5:

BRAGADO, Eduardo et Alii: A expansión imperialista e o colonialismo. Cadernos de historia. Vigo, Xerais, 1995.

CHOMSKY, Noam: Año 501. La conquista continúa, Madrid, Libertarias, 1993.

CROSBY, Alfred: Imperialismo ecológico, Barcelona, Crítica, 1988.

DAVIS, Mike: Planeta de ciudades miseria. Madrid, Foca, 2007.

DORIGNY, Marcel y GAINOT, Bernard: Atlas des esclavages. De l’Antiquité à nos jours. Paris, Autrement, 2013.

FERRO, Marc: El libro negro del colonialismo. Del exterminio al arrepentimiento. La Esfera de los Libros, 2005.

FIELDHOUSE, David: Economía e imperio. La expansión de Europa, 1830-1914, Madrid, S.XXI, 1990.

HOBSON, John A.: Estudio del Imperialismo, Madrid, Alianza, 1981.

KLEIN, Naomi: La doctrina del shock. El auge del capitalismo del desastre. Barcelona, Paidós, 2007

PAPPE, Ilan: La cárcel más grande de la tierra. Una historia de los territorios ocupados, Madrid, Capitán Swing, 2018.

PIOUFFRE, Gerard: Les traités négrières. Rennes, Editions Ouest-France, 2013.

VARIOS AUTORES: Atlas de los conflictos de fronteras. Madrid, Le Monde Diplomatique, 2013.

WOLF, Eric R.: Europa y los pueblos sin historia. México, Fondo de Cultura Económica, 1989.

BIBLIOGRAFIA XERAL

ANDERSON, Perry: El nuevo viejo mundo. Madrid, Akal, 2012.

HOBSBAWM, Eric: La era de la revolución (1789-1848), Barcelona, Labor, 1991.

HOBSBAWM, Eric: La era del capitalismo (1849-1874), Barcelona, Labor, 1989.

HOBSBAWM, Eric: La era del imperio (1875-1914), Barcelona, Labor, 1989.

HOBSBAWM, Eric: Historia del siglo XX. Barcelona, Crítica.

JUDT, Tony: Postguerra. Una historia de Europa desde 1945. Madrid, Taurus, 2006.

MAMMARELLA, Giuseppe: Historia de Europa contemporánea, 1945-90, Barcelona, Ariel, 1990.

POLANYI, Karl: La gran transformación. Crítica del liberalismo económico, Madrid, La Piqueta, 1989.

Teoría e metodoloxía da historia:

BURKE, Peter (ed): Formas de hacer historia, Madrid, Alianza, 1994.

CASANOVA, Julian: La historia social y los historiadores, Barcelona, Crítica, 1990.

CHESNAUX, Jean: Hacemos tabla rasa del pasado? A propósito de la historia y de los historiadores, Madrid, SigloXXI, 1984.

JULIA, Santos. Historia social/sociología histórica, Madrid, S. XXI, 1989.

MARINAS, José Miguel (ed): La historia oral. Métodos y expectativas, Madrid, Debate, 1993.

RUBIO, Coro: La historia através del cine. Estados Unidos: una mirada a su imaginario colectivo. Bilbao, Universidad del País Vasco, 2010.

THOMPSON, Paul: La voz del pasado. Historia oral, Valencia, Eds. Alfons el Magnanim, 1988.

TILLY, Charles: Grandes estructuras, procesos amplios, comparaciones enormes, Madrid, Alianza, 1991.

Atlas:

CHALIAND, G. y RAGEAU, J.P.: Atlas estratégico y geopolítico, Madrid, Alianza, 1987.

CHALIAND, G. y RAGEAU, J.P.: Atlas Político del Siglo XX, Madrid, Alianza, 1989.

DUBY, Georges: Atlas histórico mundial, Madrid, Debate, 1989.

POPE, R. (ed): Atlas of British Social and Economic History, since 1700, Londres, Routledge, 1990.

ROIG OBIOL, J.: Atlas histórico, Barcelona, 1995.

VARIOS AUTORES: Atlas Histórico de Galicia. Vigo, Nigra Trea, 1998.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías