Datos Identificativos 2021/22
Asignatura (*) Socioloxía da educación Código 615G01210
Titulación
Grao en Socioloxia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
 Segundo Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Lamela Viera, Maria del Carmen
 Correo electrónico
carmen.lamela@udc.es
Profesorado
Lamela Viera, Maria del Carmen
Tarrío Maneiro, Ángela Estefanía
 Correo electrónico
carmen.lamela@udc.es
estefania.tarrio.maneiro@udc.es
Web
Descrición xeral A materia de Socioloxía da Educación trata o feito social, histórico, político e cultural da educación. A educación non pode ser estudada coma un feito social illado, senón que se trata dun complexo fenómeno atravesado por cuestións tan amplas como poden ser a economía, a clase social, o xénero, a etnia, o poder, a diversidade cultural, a familia, a estratificación social, a desigualdade, os ideais pedagóxicos, as políticas educativas, etc. Por todo isto é preciso abordar a súa comprensión dun xeito holístico e sen esquecer as múltiples relacións e interaccións entre os niveis micro e macro sociolóxicos.

Para coñecer e analizar en profundidade estes temas, durante o desenvolvemento da materia formarase ao alumnado nos principais paradigmas teóricos da socioloxía clásica e contemporánea vencellados coa educación formal e tamén con contextos/articulacións informais: analizararemos criticamente o papel tradicional da escola como un axente e dispositivo socializador, reflexionaremos sobre as súas funcións e as súas posibles alternativas, e discutiremos as relacións entre a educación e a economía, a estratificación, os movementos sociais, a construcción das diferencias sexuais, a diversidade étnica, etc.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos
Non se realizarán cambios

2. Metodoloxías

*Metodoloxías docentes que se manteñen
- Sesión maxistral
- Traballo tutelado (computa na avaliación)
- Aprendizaxe colaborativa (computa na avaliación)
- Atención personalizada

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
- Correo electrónico: Diariamente. De uso pra facer consultas, solicitar encontros virtuais para resolver dúbidas e facer o seguimento do traballo realizado.
– Moodle: Diariamente. Segundo a necesidade do alumando. Dispoñen de “foros temáticos asociados aos módulos” da materia, para formular as consultas necesarias. Tamén hai “foros de actividade específica” para desenvolver as “Discusións dirixidas”, a través das que se se pon en práctica o desenvolvemento de contidos teóricos da materia.
– Teams: 1 sesión semanal en gran grupo para o avance dos contidos teóricos e 1 sesión semanal de discusión dirixida en grupos (ate 15 persoas) nas franxas horarias que ten asignada a materia no calendario de aulas da facultade. Esta dinámica permite facer un seguimento normalizado e axustado as necesidades da aprendizaxe do alumando para desenvolver o traballo da materia.

4. Modificacións na avaliación
Mantense o mesmo sistema de avaliación que no curso presencial

*Observacións de avaliación:
Mantéñense as mesmas que figuran na guía docente. A proba mixta equivalente ao exame final realizarase a través de Moodle.

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía

- Non se realizarán cambios. Xa dispoñen de todos os materiais de traballo da maneira dixitalizada en Moodle.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Conocimiento de los componentes básicos de las desigualdades sociales y las diferencias culturales.
A8 Análisis de las transformaciones y evolución de las sociedades contemporáneas.
A9 Análisis de los principales conceptos y generalizaciones sobre la sociedad humana y sus procesos.
A10 Introducción a las teorías sobre el poder, la legitimidad y el Estado. Formas de organización política y su evolución histórica, con especial atención a los sistemas contemporáneos.
A12 Conocimiento de la especie humana a través de la cultura, parentesco y hábitat con especial atención a los pueblos preindustriales.
A19 Capacidades para definir, localizar y contactar la población objeto de integración social.
A20 Capacidades para adecuar los objetivos a los recusos económicos, temporales y humanos.
A21 Capacidades para identificar y medir factores de vulnerabilidad social y procesos conflictivos.
A23 Capacidades en evaluar los costes y beneficios ecológicos y sociales (presentes y futuros).
A25 Habilidades en el desarrollo de las organizaciones (asesoramiento, diseño y gestión de organizaciones e instituciones).
A29 Habilidades para el desarrollo de los recursos humanos en las organizaciones.
A31 Habilidades en implantación y gestión de los servicios sociales.
A32 Capacidades en contribuir al diseño de políticas públicas orientadas a abordar problemas sociales.
A33 Capacidades en reconocer la diversidad de estudiantes y la complejidad del proceso de aprendizaje.
A34 Conocimientos y actitudes de ética profesional.
A35 Actitud crítica frente a las doctrinas y las prácticas sociales.
A36 Actitud de compromiso frente a los problemas sociales y culturales.
B5 Capacidad de gestión de la información.
B10 Habilidades en las relaciones interpersonales.
B12 Trabajo en equipo.
B13 Razonamiento crítico.
B16 Sensibilidad hacia temas medio ambientales.
B18 Creatividad.
B19 Adaptación a nuevas situaciones.
B20 Conocimiento de otras culturas y costumbres.
B24 Habilidades para contextualizar e identificar los actores clave en cada situación.
B25 Capacidades para relacionar los conocimientos de la sociología y de otras disciplinas afines.
B27 Capacidades en reconocer la complejidad de los fenómenos sociales.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.
C4 Desarrollarse para el ejercicio de una ciudadanía abierta, culta, crítica, comprometida, democrática y solidaria, capaz de analizar la realidad, diagnosticar problemas, formular e implantar soluciones basadas en el conocimiento y orientadas al bien común.
C6 Valorar críticamente el conocimiento, la tecnología y la información disponible para resolver los problemas con los que deben enfrentarse.
C7 Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida.
C8 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Capacidades para tomar e elaborar apuntes propios a partir das explicacións nas aulas e do material das lecturas e videos a empregar para a súa correcta elaboración. Capacidade para traballar con documentos orixinais de información e para elaborar información propia de cara a encamiñar os traballos individualmente e/ou en equipo que teñan por obxecto detectar posibles poboacións obxecto de integración, de intervencións principalmente educativas para paliar ou recuperar a súa vulnerabilidade económica, política, social, ecolóxica, de desigualdade, violencia, etc. Adquisición de habilidades para a xestión de recursos humanos e de organizacións e para traballar en grupo dentro e fóra da aula. A8
A9
A19
A20
A21
A23
A25
A29
A31
A32
A33
 B5
B10
B12
B13
B24
B27
 C1
Coñecemento das principais teorías sociolóxicas sobre a sociedade e os seus procesos educativos, sobre os compoñentes básicos das desigualdades sociais e as diferencias culturais e de educación, sobre as transformacións e a evolución das sociedades contemporáneas, sobre o poder, a lexitimidade e o Estado. Comprensión da organización política e institucional da educación dende unha perspectiva sociohistórica, dende o nacemento da sociedade industrial ata os nosos días. Comprensión da variedade e da pluralidade do estudantado e da complexidade do proceso de ensinanza-aprendizaxe. A1
A8
A9
A10
A12
A33
 B20
Manter unha actitude crítica, creativa, construtiva, científica e dialóxica fronte ás doutrinas e prácticas sociais, así como amosar actitudes de compromiso, diálogo e empatía ante problemas sociais e culturais, atendendo por exemplo ás desigualdades de xénero respecto da educación, ás violencias e tamén ao respeto á ecoloxía e ao medio ambiente. Manter unha actitude de respeto e de escoita activa, e involucrarse no traballo colaborativo, en equipo, flexible e adaptado ás diferentes situacións. Desenvolverse no exercicio dunha cidadanía aberta, atenta, coidadora, activa, crítica, comprometida, democrática e solidaria. Ser capaz de atender, entender, escoitar, debatir, observar, analizar a realidade, facer diagnósticos dalgúns problemas e propoñer solucións baseadas no ben común e nunha ecoloxía plural de saberes. A35
A36
 B5
B12
B13
B16
B18
B19
B25
 C4
C6
C7
C8
Respetar, aprender e disfrutar das aportacións dos demais, así como ser capaz de superar os inconvenientes xurdidos a través das aprendizaxes colaborativas como ferramenta elemental dunha ética dialóxica que sexa capaz de manter ao longo do tempo a argumentación das evidencias para defender unha actitude crítica e responsable a nivel profesional e personal. A34
A35

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1. Orixes da Socioloxía da Educación. 1. O ser humano como animal simbólico.

2. A educación como un asunto de Estado.

3. Os distintos obxectos de estudo da Socioloxía da Educación. A educación/socialización formal e non formal ou informal.
Tema 2. As liñas mestras da Socioloxía da Educación. 1. Durkheim: o proceso de socialización e o sistema educativo como subsistema social.

2. Marx: As relacións humanas materiais, a estrutura de clases e a súa relación coa educación.

3. Weber: As relacións humanas inmateriais, a dominación e as organizacións educativas.
Tema 3. Os neoclásicos da Socioloxía da Educación.
1. Gramsci (neomarxista)

2. Parsons (estructural-funcionalista)
Tema 4. A Socioloxía da Educación Contemporánea. 1. As teorías da reprodución.

2. As teorías da resistencia.

3. O xénero e a educación.

4. As violencias e a educación.

5. A globalización e o mercado educativo.

6. Experiencias e pedagoxías alternativas.
Tema 5. A Socioloxía da Educación en España e en Galicia. 1. Análisis sociohistórico da Socioloxía da Educación en España.

2. Análisis sociohistórico da Socioloxía da Educación en Galicia.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A8 A9 A10 A12 A34 A35 A36 B5 B10 B12 B13 B16 B18 B19 B20 B24 B25 B27 24 24 48
Aprendizaxe colaborativa A21 A23 A25 A29 A32 A33 A34 A35 B5 B10 B12 B13 B18 B19 B24 B27 C4 C7 C8 10 35 45
Traballos tutelados A1 A8 A9 A10 A12 A21 A34 A35 A36 B5 B10 B13 B18 B19 B20 B24 B25 B27 C1 C4 C8 8 44 52
 
Atención personalizada 5 0 5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución dalgunhas preguntas dirixidas ó estudantado, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar as aprendizaxes dos contidos da asignatura a través do estudo da bibliografía e a confección de apuntes propios polo alumnado.
Aprendizaxe colaborativa Participación e colaboración de principio a fin en traballos que deberán ser presentados na clase por un grupo ou equipo de traballo conformado por estudantes. As aprendizaxes colaborativas axudan a darlle significación á educación e serven para experienciar academicamente o significado sociolóxico do proceso de cambio socioformativo que se está a desenvolver na actualidade.
Traballos tutelados Baixo tutela docente durante as clases interactivas presenciais, así como fora da aula como traballo autónomo, os estudantes realizarán en grupo un traballo de análise e aplicación dos conceptos aprendidos relacionados coa socioloxía da educación que se presentará de forma escrita, seguindo instrucións detalladas. Complementarase coa presentación oral dos resultados a final de curso.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Terase en conta a asistencia e a participación do alumnado nas diferentes actividades da materia, de xeito moi especial todas aquelas que conleven a responsabilidade de acadar obxectivos grupais, para o ben común que formará parte da avaliación final de cada persoa. Neste senso, aconséllase ó alumnado propiciar consultas co profesor da asignatura para resolver calqueira dúbida.

* Os criterios e a planificación desta guía docente son de carácter orientativo. Considerando a heteroxeneidade do alumnado e segundo o criterio do profesor, poderán ser obxecto dalgunha adaptación se algunha situación específica así o require.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Traballos tutelados A1 A8 A9 A10 A12 A21 A34 A35 A36 B5 B10 B13 B18 B19 B20 B24 B25 B27 C1 C4 C8 Baixo tutela docente durante as clases interactivas presenciais, así como fora da aula como traballo autónomo, os estudantes realizarán en grupo un traballo de análise e aplicación dos conceptos aprendidos relacionados coa socioloxía da educación que se presentará de forma escrita, seguindo instrucións detalladas. Complementarase coa presentación oral dos resultados a final de curso. Admítese a posibilidade de presentar traballos individuais. 50
Aprendizaxe colaborativa A21 A23 A25 A29 A32 A33 A34 A35 B5 B10 B12 B13 B18 B19 B24 B27 C4 C7 C8 A aprendizaxe colaborativa esixe empatía, madurez e responsabilidade individual e colectiva; serve para incrementar as aprendizaxes teórico-experienciais e para activar mecanismos de comportamento en favor da comunidade e dun bo clima social.

Formaranse grupos nas clases interactivas para traballar sobre casos prácticos e lecturas asignadas que supoñan o esforzo de interpretar a teoría e chegar a un consenso sobre a mellor resposta ás preguntas e retos expostos en cada exercicio. Aínda que se traballe en grupo, algúns dos resultados das prácticas poderán ser requiridas de forma individualizada.
50
 
Observacións avaliación

A planificación exposta supón a
aplicación dun sistema de avaliación continua. Prevese contemplar traballos sustitutivos
non-presenciais optativos para o estudantado con recoñecemento de dedicación a
tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia. Fóra do sistema
de avaliación continua, para as avaliacións das convocatorias oficiais,
realizarase unha proba mixta sobre os contidos das lecturas asignadas e os
debates traballados durante o curso, aos cales se terá acceso a través de
Moodle.

Fontes de información
Bibliografía básica Terrén, Eduardo ( 2001). El contacto intercultural en la escuela: la experiencia educativa de gitanos e hijos de inmigrantes en el área metropolitana de A Coruña. A Coruña : Universidade da Coruña
Pichardo Galán, José Ignacio (2009). Adolescentes ante la diversidad sexual: homofobia en los centros educativos. Madrid : La Catarata
Willis, Paul (1988). Aprendiendo a trabajar: cómo los chicos de la clase obrera consiguen trabajos de clase obrera. Madrid: Akal
Varela, Julia (1991). Arqueología de la escuela. Madrid: La Piqueta
Moncada, A. (1989). Cien años de educación en España. Madrid: Visor
Bernstein, Basil (1985). Clase social, lenguaje y socialización. Educación y Sociedad, 4: 129-168
Moreno, Montserrat (2000). Cómo se enseña a ser niña. El sexismo en la escuela. Barcelona: Icaria
Olweus, Dan (1998). Conductas de acoso y amenaza entre escolares. Madrid: Morata
Giroux, Henry (2001). Cultura, política y práctica educativa. Barcelona: Graó
Assadourian, Erik (2017). Educacion ecosocial: cómo educar frente a la crisis ecológica. Madrid: Fuhem Ecosocial
Fernández Rouco, Noelia (2017). Educación sexual y ética de las relaciones sexuales y amorosas: cómo trabajar en favor del placer y el bienestar. Madrid: Pirámide
Herrero, Yayo (2007). Educación y ecología: el currículum oculto antiecológico de los libros de texto. Madrid: Editorial Popular
Apple, Michael (1987). Educación y poder. Barcelona: Paidós
Durkheim, Émile (2000). Educación y sociología. Barcelona: Península
Althuser, Louis (1985). El aparato ideológico del estado escolar como aparato dominante. Madrid: Narcea
Torres Santomé, Jurjo (1994). El curriculum oculto. Madrid: Morata
Rancière, Jacques (2003). El maestro ignorante: cinco lecciones sobre la emancipación intelectual. Barcelona: Leartes
Lerena, Carlos (1991). Escuela, ideología y clases sociales en España. Barcelona: Ariel
Robinson, Ken (2015). Escuelas creativas: la revolución que está transformando la educación. Barcelona: Grijalbo
Taberner Guasp, Josñe (2012). Familia y educación: instituciones reflexivas en una sociedad cambiante. Madrid: Tecnos
Ball, Stephen J. (1993). Foucault y la educación: disciplinas y saber. Madrid: Morata
Chomsky, Noam (2014). La (des)educación. Barcelona : Crítica
Fernández Enguita, Mariano (1990). La cara oculta de la escuela. Educación y trabajo en el capitalismo. Madrid: Siglo Veintiuno
Freire, Paulo (2009). La educación como práctica de libertad. Madrid: Siglo XXI
Dubet, François (2005). La Escuela de las oportunidades: ¿qué es una escuela justa?. Barcelona : Gedisa
Laval, Christian (2004). La escuela no es una empresa. El ataque neoliberal a la enseñanza pública. Barcelona: Paidós
Collins, Randall (1989). La sociedad credencialista: sociología histórica de la educación y de la estratificación. Madrid: Akal
Illich, Ivan (1978). La sociedad desescolarizada. Barcelona: Barral
Jackson, Philip W. (1991). La vida en las aulas. Madrid: Morata
Velasco, Honorio y Díaz de Rada, Ángel (2003). Lecturas de antropología para educadores. El ámbito de la antropología de la educación y de la etnografía escolar. Madrid: Trotta
Askew, Sue (1991). Los chicos no lloran. El sexismo en educación. Barcelona: Paidós
Bourdieu, Pierre y Passeron, Jean Claude (1969). Los estudiantes y la cultura. Barcelona: Labor
Marco, Aurora (2002). Mulleres e educación en Galiza. Vidas de mestras. A Coruña: Ediciós do Castro
García, Almudena (2017). Otra educación ya es posible: una introducción a las pedagogías alternativas. Valencia: Litera
Subirats, Marina (1988). Rosa y Azul. La transmisión de los gneros en la escuela mixta. Madrid: Instituo de la Mujer
Bauman, Zygmunt (2013). Sobre la educación en un mundo líquido. Barcelona: Paidós
Lledó, Emilio (2018). Sobre la educación. La necesidad de la literatura y la vigencia de la filosofía. Barcelona: Taurus
Querrien, Anne (1994). Trabajos elementales sobre la escuela primaria. Madrid: La Piqueta
Foucault, Michel (1990). Vigilar y castigar. Madrid: Siglo Veintiuno
Rockwell, Elsie (2018). Vivir entre escuelas: relatos y presencias: antología esencial.. Buenos Aires: CLACSO
Tonucci, Francesco (1990). ¿Enseñar o aprender? La escuela como investigación quince años después. Barcelona: Grao

Separadamente da bibliografía básica, traballarase sobre unha serie de artigos, dispoñibles na plataforma moodle, sobre a que se realizarán a proba final e os exercicios presenciais. Ao longo do curso presentarase e discutirá abundante bibliografía complementaria e outras fontes de información dispoñibles para profundar sobre o temario do programa.
Bibliografía complementaria

Separadamente da bibliografía básica, traballarase sobre unha serie de artigos, dispoñibles na plataforma moodle, sobre a que se realizarán a proba final e os exercicios presenciais. Ao longo do curso presentarase e discutirá abundante bibliografía complementaria e outras fontes de información dispoñibles para profundar sobre o temario do programa.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Antropoloxía social e cultural/615G01102
Introdución á socioloxía/615G01103
Hª política e social contemporánea/615G01109
Teoría sociolóxica 1/615G01110
Socioloxía do xénero/615G01205
Socioloxía do traballo/615G01209

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías