Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Análise demográfica Código 615G01301
Titulación
Grao en Socioloxia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Terceiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Perez Carames, Antia
Correo electrónico
antia.perez@udc.es
Profesorado
León Medina, Francisco J.
Perez Carames, Antia
Correo electrónico
j.leon@udc.es
antia.perez@udc.es
Web
Descrición xeral A materia de Análise Demográfica é de formación obrigatoria para o estudantado de 3º do Grao en Socioloxía e consta de 6 créditos ECTS. Forma parte do módulo formativo en Poboación e Ecoloxía Humana que, segundo o Plan de Estudos do Grao en Socioloxía, oferta un total de 31 créditos ECTS que se reparten en tres materias de formación obrigatoria (de 6 créditos cada unha) e tres de carácter optativo (de 4,5 créditos ECTS cada una).

Deste xeito, a formación en estudios de poboación para os/as graduados/as en Socioloxía ten un carácter integral e continuado ao longo dos catro anos de carreira, cunha formación de carácter básico en poboación e análise demográfica (a través das materias de Teoría e Historia da Poboación –no 1º curso do Grao-, Análise Demográfica –en 3º curso- e Socioloxía Urbana e Ordenación do Territorio –tamén en 3º de Grao-), así como unhas materias complementarias, de carácter optativo, que serven de especialización nesta área de estudios. Trátase das tres optativas que, dentro do módulo de Poboación e Ecoloxía Humana, se imparten no cuarto curso da titulación: Socioloxía das Migracións, Proxeccións de Poboación, e Globalización, Medio Ambiente e Poboación.

Así pois, a materia de Análise Demográfica, en relación á formación de carácter teórico que recibe o alumnado no primeiro curso da titulación de Grao en Socioloxía, ten un obxectivo complementario ao desta materia e céntrase principalmente na aprendizaxe das ferramentas técnicas para realizar unha análise da estrutura e dinámica dunha poboación a través das principais taxas, índices e indicadores ao respecto. Ten, polo tanto, un carácter práctico e aplicado.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Conocimiento de los componentes básicos de las desigualdades sociales y las diferencias culturales.
A4 Relaciones entre la población, los recursos y medio ambiente en su movimiento y estructura; y el estudio de las técnicas y métodos del análisis demográfico.
A5 Aprendizaje de los conceptos y de las técnicas estadísticas aplicadas a la sociedad humana.
A8 Análisis de las transformaciones y evolución de las sociedades contemporáneas.
A9 Análisis de los principales conceptos y generalizaciones sobre la sociedad humana y sus procesos.
A14 Capacidades en elaborar, utilizar, e interpretar indicadores sociales e instrumentos de medición social.
A15 Conocimientos y habilidades para plantear y desarrollar una investigación aplicada en las diferentes áreas de la sociedad.
A16 Conocimientos y habilidades técnicas para la produción y el análisis de los datos cuantitativos y cualitativos.
A17 Conocimientos y habilidades en la búsqueda de información secundaria en las diferentes fuentes (instituciones oficiales, bibliotecas, internet, etc.).
A19 Capacidades para definir, localizar y contactar la población objeto de integración social.
A24 Conocimientos y habilidades en transmitir los conceptos, problemáticas y perspectivas sociológicas.
A33 Capacidades en reconocer la diversidad de estudiantes y la complejidad del proceso de aprendizaje.
A36 Actitud de compromiso frente a los problemas sociales y culturales.
B1 Capacidad de organización y planificación.
B2 Toma de decisiones.
B3 Capacidad de análisis y síntesis.
B4 Resolución de problemas.
B5 Capacidad de gestión de la información.
B6 Comunicación oral y escrita en la lengua nativa.
B7 Conocimientos de informática relativos al ámbito de estudio.
B9 Reconocimiento a la diversidad y a la multiculturalidad.
B10 Habilidades en las relaciones interpersonales.
B12 Trabajo en equipo.
B13 Razonamiento crítico.
B17 Motivación por la calidad.
B19 Adaptación a nuevas situaciones.
B21 Aprendizaje autónomo.
B25 Capacidades para relacionar los conocimientos de la sociología y de otras disciplinas afines.
B26 Capacidades en reconocer el carácter global y local de los fenómenos sociales.
B27 Capacidades en reconocer la complejidad de los fenómenos sociales.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.
C3 Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida.
C4 Desarrollarse para el ejercicio de una ciudadanía abierta, culta, crítica, comprometida, democrática y solidaria, capaz de analizar la realidad, diagnosticar problemas, formular e implantar soluciones basadas en el conocimiento y orientadas al bien común.
C7 Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida.
C8 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
-Coñecementos dos factores que afectan aos cambios de tamaño e estrutura da poboación e estudio das técnicas e métodos da análise demográfica. A1
A4
A8
A19
B1
B3
B4
B5
B9
B10
B17
B19
C1
C4
C7
C8
- Aprendizaxe dos conceptos e das técnicas estatísticas aplicadas ás poboacións humanas. A5
A9
A14
A15
A16
A17
A24
A36
B1
B3
B4
B6
B7
B12
B13
B25
B26
B27
C1
C3
C8
- Coñecemento dos factores que explican a dinámica demográfica. A4
A5
A16
A19
A33
B1
B3
B4
B5
B21
C1
- Coñecemento e dominio da metodoloxía das Ciencias Sociais e das súas técnicas básicas e avanzadas, centrándose no ámbito dos estudios de poboación. A5
A14
A15
A17
B2
B3
B4
B5
B6
B7
C1
- Aprendizaxe e manexo das principais fontes estatísticas empregadas nos estudios de poboación. A5
A17
B5
B21
C1

Contidos
Temas Subtemas
TEMA 1. ANÁLISE DA ESTRUCTURA POR SEXO E IDADE DA POBOACIÓN Introdución. Principios básicos da análise demográfica. A observación dos fenómenos demográficos. Taxas, índices e indicadores. O concepto de cohorte e o diagrama de Lexis. A composición por sexo e idade da poboación. Principais procesos de cambio na estrutura da poboación: o envellecemento demográfico.
TEMA 2. O ESTUDIO DA MORTALIDADE Principais indicadores: Taxa Bruta de Mortalidade (TBM), Taxas Específicas de Mortalidade por sexo e idade (TEF), Esperanza de Vida. A mortalidade infantil. Análise da evolución da mortalidade. Estandarización.
TEMA 3. O ESTUDIO DA FECUNDIDADE E A NATALIDADE Conceptos básicos. Taxa Bruta de Natalidade (TBN). Taxas Específicas de Fecundidade (TEF) e Índice Sintético de Fecundidade (ISF). O calendario da fecundidade e a Idade Media á Maternidade (IMM). Taxa Bruta de Nupcialidade (TBNup).
TEMA 4. AS MIGRACIÓNS NO CAMBIO DEMOGRÁFICO Conceptos básicos. A matriz de migracións (orixe-destino). Migracións interiores e exteriores. O proceso de inmigración en España. Índices e taxas de migracións. Análise das correntes migratorias e do calendario das migracións. A influencia das migracións na dinámica poboacional.
TEMA 5. ANÁLISE DAS DINÁMICAS DE CAMBIO POBOACIONAL Conceptos básicos na análise do crecemento demográfico. A medición do crecemento. As Taxas de Crecemento Total, Vexetativo e Migratorio (TCT, TCV e TCM). As dinámicas de crecemento e decrecemento do tamaño das poboacións. Principais factores nos procesos de cambio demográfico.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Prácticas de laboratorio A4 A5 A8 A9 A14 A16 A17 A19 A24 A36 B1 B2 B3 B5 B6 B7 B9 B10 B12 B13 B17 B21 B25 B26 B27 C1 C3 C4 C7 C8 50 0 50
Portafolios do alumno A1 A4 A5 A8 A15 A17 A19 A33 A36 B1 B3 B4 B5 B6 B7 B13 B21 B25 B26 B27 C1 C3 2 20 22
Sesión maxistral A1 A4 A8 A9 A17 A19 A24 A36 B9 B19 B25 B26 B27 C4 C8 48 0 48
Presentación oral A4 A8 A9 A17 A24 A36 B1 B3 B6 B10 B12 B21 B25 B26 B27 C1 C3 C8 2 2 4
Proba obxectiva A1 A4 A5 A8 A9 A14 A16 A24 B3 B4 B5 B6 B13 B25 B26 B27 C1 2 23 25
 
Atención personalizada 1 0 1
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Prácticas de laboratorio Clases teórico-prácticas na aula e no laboratorio de informática.
Portafolios do alumno Conxunto de diversos traballos prácticos de análise demográfica dunha provincia.
Sesión maxistral Clases teóricas, con participación do estudantado, en torno aos diversos temas que compoñen a asignatura.
Presentación oral Presentación individual ou por grupos pequenos (2-3 persoas) dalgunha das lecturas asignadas a cada tema da materia.
Proba obxectiva Exame teórico-práctico dos contidos da materia.

Atención personalizada
Metodoloxías
Portafolios do alumno
Descrición
Sempre que o precise o/a estudante para resolver dúbidas das prácticas da materia, así como para as revisións de exames.
O estudantado con dedicación a tempo parcial poderán ter un calendario específico de titorías compatibles coa súa dedicación e asistencia. Estas poderán desenvolverse modo virtual (Skype ou correo electrónico).

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba obxectiva A1 A4 A5 A8 A9 A14 A16 A24 B3 B4 B5 B6 B13 B25 B26 B27 C1 Ten un valor máximo de 5 puntos sobre a nota final cando o/a alumno/a opta pola modalidade de avaliación continua. En caso contrario, o exame vale o 100% da nota final. Na modalidade de avaliación continua é preciso aprobar o exame para que se teña en conta a cualificación obtida no conxunto das prácticas de análise demográfica. 50
Portafolios do alumno A1 A4 A5 A8 A15 A17 A19 A33 A36 B1 B3 B4 B5 B6 B7 B13 B21 B25 B26 B27 C1 C3 O conxunto de prácticas de análise demográfica teñen un valor de 5 puntos sobre a nota final, sempre que o/a alumno/a opte pola modalidade de avaliación continua. A súa entrega realízase a través da Moodle. 50
Presentación oral A4 A8 A9 A17 A24 A36 B1 B3 B6 B10 B12 B21 B25 B26 B27 C1 C3 C8 É voluntario realizar ou non unha ou máis presentacións orais ao longo da materia. En consecuencia, esta metodoloxía non ten unha puntuación concreta e preestablecida, senón que servirá para redondear a nota final obtida a través da suma do portafolios máis a proba obxectiva. 0
 
Observacións avaliación

A nota do conxunto de prácticas consérvase para a convocatoria de xullo desta materia. 

A avaliación será a mesma para todo o estudantado, con independencia do tipo de matrícula (a tempo completo ou parcial).


Fontes de información
Bibliografía básica

TEMA 1

VINUESA, J. e PUGA, D. (2007), Técnicas y ejercicios de Demografía. Madrid: INE. CAP. 5 “Estructura de la población” (p. 205-251).

TEMA 2

VINUESA, J. e PUGA, D. (2007), Técnicas y ejercicios de Demografía. Madrid: INE. CAP. 2 “Mortalidad” (p. 37-106)

TEMA 

 VINUESA, J. e PUGA, D. (2007), Técnicas y ejercicios de Demografía. Madrid: INE. CAP. 3 “Natalidad y Fecundidad” (p. 107-145).

TEMA 4

VINUESA, J. e PUGA, D. (2007), Técnicas y ejercicios de Demografía. Madrid: INE. CAP. 4 “Movimientos migratorios” (p. 147-203).

TEMA 5

VINUESA, J. e PUGA, D. (2007), Técnicas y ejercicios de Demografía. Madrid: INE. CAP. 7 “Crecimiento de la población. Proyecciones” (p. 299-306).

Bibliografía complementaria

- ABELLÁN GARCÍA, A. (coord., 1996), Envejecer en España. Manual estadístico sobre el envejecimiento de la población. Madrid: Fundación Caja de Madrid.

- BILLARI, F.C. e DALLA ZUANNA, G. (2010), ¿Declive o revolución demográfica? Reflexiones a partir del caso italiano. Madrid: CIS.

- CIPOLLA, C.M. (1994), Historia económica de la población mundial. Barcelona: Crítica.

- DOMINGO, A. (2008), Descenso literario a los infiernos demográficos. Barcelona: Anagrama.

- FERNÁNDEZ CORDÓN, J.A. e LEAL MALDONADO, J. (2006), Análisis territorial de la demografía española: 2006. Madrid: Fundación Fernando Abril Martorell.

- FERNÁNDEZ LEICEAGA, X. (dir., 2000), Avellentamento demográfico e consecuencias socioeconómicas. Vigo: Xerais.

- FLINN, M. W. (1989), El sistema demográfico europeo, 1500-1820. Barcelona: Crítica.

- GÓMEZ REDONDO, R. (1992), La mortalidad infantil española en el siglo XX. Madrid: CIS.

- HARRIS, M. e ROSS, E.B. (2ª ed., 1999), Muerte, sexo y fecundidad. La regulación demográfica en las sociedades preindustriales y en desarrollo. Madrid: Alianza.

- HENRY, L. (1976), Demografía. Madrid: Labor.

- HERRERA PONCE, M.S. (2007), Individualización social y cambio demográfico. ¿Hacia una segunda transición demográfica? Estudio comparado acerca de las relaciones entre valores y cambios demográfico-familiares a fines del siglo XX. Madrid: CIS.

- IZQUIERDO ESCRIBANO, A. (1996), La inmigración inesperada. La población extranjera en España (1991-1996). Madrid: Trotta.

- IZQUIERDO ESCRIBANO, A. (ed.lit., 2006), Demografía de los extranjeros: incidencia en el crecimiento de la población. Bilbao: Fundación BBVA.

- LE BRAS, H. (2001), A invenção das populações: biologia, ideologia e política. Lisboa: Instituto Piaget.

- LEAL MALDONADO, J. (2004), Informe sobre la situación demográfica en España. Madrid: Fundación Fernando Abril Martorell.

- LEAL, J.L. e FERNÁNDEZ CORDÓN, J.A. (2006), Análisis territorial de la demografía española. 2006. Situación de las poblaciones de las Comunidades Autónomas a principios del siglo XXI. Madrid: Fundación Fernando Abril Martorell.

- LEGUINA, J. (5ªed., 1992), Fundamentos de demografía. Madrid: Siglo XXI.

- LIVI-BACCI, M. (1988), Ensayo sobre la historia demográfica europea. Población y alimentación en Europa. Barcelona: Ariel.

- LIVI-BACCI, M. (2ªed., 2006), Introducción a la demografía. Barcelona: Ariel.

- LIVI-BACCI, M. (3ª ed., 2008), Historia mínima de la población mundial. Barcelona: Ariel.

- MALTHUS, T.R. (1990 -1798-), Ensayo sobre el principio de la población. Madrid: Akal.

- NACIONES UNIDAS (1986): Manual X. Técnicas indirectas de estimación demográfica. Nueva York: Naciones Unidas.

- NADAL, J. (4ª ed., 1991), La población española, siglos XVI a XX. Barcelona: Ariel.

- OVERBEEK, J. (1984), Historia de las teorías demográficas. México: Fondo de Cultura Económica.

- PÉREZ DÍAZ, J. (2003), La madurez de masas. Madrid: IMSERSO.

- PRECEDO LEDO, A. (dir., 1999), Informe demográfico de Galicia. A Coruña: Fundación CaixaGalicia.

- PRESSAT, R. (2ª ed., 1993), El análisis demográfico. Madrid: Fondo de Cultura Económica.

- PUYOL ANTOLÍN, R. (1996), La Población. Madrid: Síntesis.

- PUYOL, R. (ed., 1999), Dinámica de la población en España. Cambios demográficos en el último cuarto del siglo XX. Madrid: Síntesis.

- REHER, D.S. e VALERO LOBO, Á. (1995), Fuentes de información demográfica en España. Madrid: CIS.

- RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, R. (coord., 1999), A despoboación en Galicia: ¿preocupación ou lóxica territorial? A Coruña: Tórculo.

- SÁNCHEZ BARRICARTE, J.J. (2008), El crecimiento de la población mundial. Implicaciones socioeconómicas, ecológicas y éticas. Valencia: Tirant lo Blanch.

- SHRYOCK, H.S. e SIEGEL, J.S. (1976): The methods and materials of Demography. Londres: Academic Press.

- TAPINOS, G. (1988), Elementos de demografía. Madrid: Espasa Calpe.

- VALLIN, J. (1995), La demografía. Madrid: Alianza.

- VALLIN, J. (1995), La población mundial. Madrid: Alianza.

- VINUESA, J. (ed., 1997), Demografía. Análisis y proyecciones. Madrid: Síntesis.

- VINUESA, J. e PUGA, D. (2007), Técnicas y ejercicios de demografía. Madrid: INE.

- WEEKS, J.R. (1984), Sociología de la población. Introducción a los conceptos y nociones básicas. Madrid: Alianza.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Teoría e historia da poboación/615G01107

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Globalización, medio ambiente e poboación/615G01409
Socioloxía das migracións/615G01410
Proxeccións de poboación/615G01411

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías