Identifying Data 2022/23
Subject (*) Sociology of the family Code 615G01305
Study programme
Grao en Socioloxia
Descriptors Cycle Period Year Type Credits
Graduate 2nd four-month period
 Third Obligatory 6
Language
Spanish
Teaching method Face-to-face
Prerequisites
Department Ciencias da Saúde
Economía
Fisioterapia, Medicina e Ciencias Biomédicas
Pedagoxía e Didáctica
Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinador
Martínez Buján, Raquel
 E-mail
raquel.bujan@udc.es
Lecturers
Martínez Buján, Raquel
Moré Corral, María Paloma
 E-mail
raquel.bujan@udc.es
paloma.more@udc.es
Web
General description A especialidade dun campo científico sobre a ‘familia’ dentro do Grao de Socioloxía responde á necesidade de analizar as repercusións da dinámica familiar e os seus cambios en relación ás transformacións que ocorren no resto dos subsistemas sociais (as institucións económicas, educativas, políticas…). Aínda que os inicios desta disciplina vincúlanse a outros campos académicos como a historia e a demografía, o desenvolvemento da socioloxía en España durante os anos sesenta levou a un avance nesta área. A ‘familia’ comezou a formar parte dos estudos sociolóxicos ao entenderse que o cambio familiar non afecta unicamente á composición e estrutura dos fogares, senón tamén á cultura na que se insire. Recentemente, o envellecemento da poboación, as modificacións no tamaño das familias e a pluralidade que estas adquiren na súa constitución e funcionamento, expanden o ámbito tradicional destes estudos achegándose agora a posturas teóricas críticas desde unha perspectiva de xénero. Precisamente ese será o enfoque que predominará na docencia desta materia.

Por iso, comezaremos explicando no tema 1, “A evolución das familias en España”, os cambios básicos máis relevantes na estrutura da familia así como os elementos que incidiron no seu cambio. Despois desta aproximación ás formas familiares en España e a súa evolución histórica adentrámonos nun capítulo máis teórico, o tema 2, “A transformación da intimidade e da organización familiar desde un enfoque sociolóxico”, que permite identificar como se modificaron as estratexias e pautas na formación das familias entendendo que os novos comportamentos son produto dos procesos de modernización, privatización da vida familiar e aumento da autonomía individual. O tema 3, “Buscando o lugar das familias na teoría sociolóxica”, está enfocado ao ámbito de como a socioloxía analizou ás familias desde as opcións máis clásicas cara ás máis contemporáneas. O tema 4, “As achegas das teorías feministas para entender o cambio familiar, o traballo doméstico e o traballo reprodutivo”, incorpora os avances que as teorías feministas han realizado aos estudos sobre familia en España e cales foron as súas repercusións noutras disciplinas académicas. Destácase fundamentalmente o novo xiro das teorías feministas cara ao estudo dos traballos de coidados nos fogares e a repartición do traballo reprodutivo entre xéneros e xeracións. Profundando sobre estas cuestións, no tema 5, “A familia no centro do réxime de benestar”, analizamos o papel das familias como axencias de provisión en España ante a ausencia de políticas públicas adecuadas que cubran os riscos sociais da cidadanía. Este tema serve para analizar as relacións existentes entre as familias e os estados e como a fundación das políticas sociais realizouse baseándose na configuración familiar existente no país.

Study programme competencies
Code Study programme competences
A8 Análisis de las transformaciones y evolución de las sociedades contemporáneas.
A9 Análisis de los principales conceptos y generalizaciones sobre la sociedad humana y sus procesos.
A14 Capacidades en elaborar, utilizar, e interpretar indicadores sociales e instrumentos de medición social.
A18 Capacidades en evaluar los proyectos de políticas públicas y de intervención social, así como sus resultados.
A24 Conocimientos y habilidades en transmitir los conceptos, problemáticas y perspectivas sociológicas.
A32 Capacidades en contribuir al diseño de políticas públicas orientadas a abordar problemas sociales.
B1 Capacidad de organización y planificación.
B3 Capacidad de análisis y síntesis.
B10 Habilidades en las relaciones interpersonales.
B12 Trabajo en equipo.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.

Learning aims
Learning outcomes Study programme competences
Explorar os compoñentes que deron lugar á transformación histórica das familias e recoñecer así a pluralidade das súas formas A8
A9
A24
 B3
Interpretar as claves sobre as que se sustenta a reprodución social e a sostibilidade da vida dende unha perspectiva de xénero e xeración. A8
A9
A24
 B3
Deseñar políticas sociais dirixidas ás familias e que incorporen intervencións capaces de dirimir as situacións adversas dos seus compoñentes. A14
A18
A32
Avaliar proxectos comunitarios e sociais que actúen directamente sobre as necesidades sociais das familias. A14
 B3
B10
B12
 C1
Elaborar indicadores para a medición da evolución das formas familiares contemporáneas. B1
B3
B10
B12

Contents
Topic Sub-topic
Tema 1. A evolución da familia en España 1.1.- Os cambios familiares españois en comparación con outros países do entorno europeo.
1.2.- Evolución da composición e da estructura dos fogares e das familias en España.
1.3.- Novas formas de organización familiar asociadas aos cambios de valores e culturais: monoparentalidade, maternidade en solitario, divorcio, unións de feito, parellas do mesmo sexo, matrimonios sen fillos, parentesco ficticio, familias transnacionais.
Tema 2. Buscando o lugar das familias na teoría sociolóxica 2.1.- Teorías institucionais. A familia como unidade básica de análisis: Frédéric Le Play
2.2.- Os clásicos: Engels, Marx e Durkheim.
2.3.- Aproximacións teóricas contemporáneas.
Tema 3.- A aportación das teorías feministas ao estudo das familias. 3.1.- Qué é a perspectiva feminista na socioloxía da familia.
3.2.- As aportacións das teorías feministas sobre o traballo reproductivo e doméstico.
3.3.- Novas tendencias no ámbito dos coidados.
Tema 4.- Dinámicas familiares internas: relacións ffamiliares e solidaridade interxeracional. 4.1.- A división do traballo doméstico. A aplicación metodolóxica das Enquisas do Uso do Tempo.
4.2.- Transformación dos roles familiares: poder e toma de decisións
4.3.- Relacións familiares y solidaridade interxeneracional.
Tema 5.- Familia e Estado: a política familiar e o papel da familia española na provisión de benestar 5.1.- O Estado de benestar mediterráneo e o papel da familia.
5.2.- Do Estado de Benestar aos Rexímenes de Coidados e á Teoría do Coidado Social.
5.3.- A Ley de Dependencia como política familiar e de conciliación.

Planning
Methodologies / tests Competencies Ordinary class hours Student’s personal work hours Total hours
Guest lecture / keynote speech A8 A9 C1 14 28 42
Directed discussion A18 A24 B3 B10 6 12 18
Supervised projects A14 A32 B1 B12 C1 21 31.5 52.5
Objective test A8 A9 A24 B3 1 32.5 33.5
 
Personalized attention 4 0 4
 
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.

Methodologies
Methodologies Description
Guest lecture / keynote speech Consisten na explicación da parte teórica da asignatura.
Directed discussion Debates dirixidos polo docente que fomentan a participación dos estudantes e desenvolven ás suas habilidades orais e as súas capacidades críticas sobre fenómenos sociais.
Supervised projects Trátase de sesións prácticas interactivas que apoian aos estudantes para a elaboración de informes analíticos sobre temas relacionados cos contenidos da asignatura.
En estas sesións realizarase un traballo de investigación aplicado en equipo relacionado cos contidos da materia.
Objective test Consistirá en:

- Exame escrito sobre os contidos teóricos da materia

Personalized attention
Methodologies
Supervised projects
Description
Adicación personalizada na aula por parte do docente.

Assessment
Methodologies Competencies Description Qualification
Objective test A8 A9 A24 B3 Exame final que terá lugar nas datas oficiais marcadas pola UDC. A asistencia é obrigatoria ás clases teóricas e prácticas. Pasarase lista en cada unha das sesións.


50
Supervised projects A14 A32 B1 B12 C1 Traballo de investigación grupal que será tutelado nas sesións interactivas e nas tutorías individuais. Supón o 60% da cualificación final. Entregarase completo na data do exame oficial.

A entrega dos traballos documentais que se realicen nesta materia: Realizarase a través de Moodle, en formato dixital sen necesidade de imprimilos. 		50
 
Assessment comments
<p>Primeira oportunidade:</p><div>A nota final será a cualificación media obtida no traballo tutelado e na proba obxectiva. En caso de suspender unha das dúas poderá recuperarse na segunda oportunidade e farase a media coa proba superada. Soamente gardarase a nota obtida en cada unha das probas durante a convocatoria en curso.</div><div><br /></div><div>Segunda oportunidade:</div><div>Examen que constará dunha proba teórica e dunha práctica.&nbsp;</div><div><br /></div><div><div>Para o alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, se acordará ao inicio do curso académico un calendario específico de tutorías compatible coa súa dedicación.</div></div><div><br /></div>

Sources of information
Basic

Segundo se recolle nas distintas normativas de aplicación para a docencia universitaria incorpórase a perspectiva de xénero nesta materia utilizando bibliografía de autores de ambos os sexos:

Agarwal, B. (1999), “Negociación y relaciones de género: dentro y fuera de la unidad doméstica”, Historia Agraria, 17: 13-58.

Alberdi, I. (2004), “Cambios en los roles familiares y domésticos”, Revista Arbor, 702: 231-261.

Ayuso, L. (2009), “Los emparejamientos sucesivos: una reto para la demografía y la sociología de la familia”, Temas para el debate, 180: 61-63.

Ayuso, L. (2012), “El deber de apoyar a la familia: Una revisión del pacto intergeneracional de ayudas familiares en España”, Panorama social, 15: 143-158.

Ayuso, L. (2012), “Living apart together en España. ¿Noviazgos o parejas independientes?”, Revista Internacional de Sociología, 2012, 70(3): 587-613.

Bazo, T. (2012), “Relaciones familiares y solidaridad intergeneracional en las nuevas sociedades envejecidas”, Panorama social, 15: 127-142.

Benería, L. (2008), “De la ‘armonía’ a los ‘conflictos cooperativos’. La contribución de Amartya Sen a la Teoría de la Unidad Doméstica”, Araucaria. Revista Iberoamericana de Filosofía, Política y Humanidades, 10(20): 15-34.

Carrasco, C., Borderías, C. y Torns, T. (2011), "Introducción. El trabajo de cuidados: Antecedentes históricos y debates actuales", en Carrasco, C. et al. (eds.), El trabajo de cuidados. Historia, teoría y políticas, Madrid: Los libros de La Catarata: 13-95.

Cea D’Ancona, Ángeles (2010), “La sociedad española ante los nuevos modelos de familia”, Panorama Social, 10: 8-22.

Del Campo, S. (2004), “Las transiciones de la familia española”, Revista Arbor, 702: 451-464.

Elzo, J. (2004), “Tipología y socialización de las familias españolas”, Revista Arbor, 702: 263-312.

Elzo, J. (2008), “Siete aspectos de la familia española, hoy”, El Ciervo: revista mensual de pensamiento y cultura, 686: 7.

Flaquer, L. (2004), “La articulación entre familia y estado de bienestar en los países del Sur de Europa”, Papers, 73: 27-58.

Garrigós, J.J. (2003), Frédéric Le Play. Biografía intelectual, metodología e investigaciones sociológicas, Madrid: CIS: 208-216.

Gil Calvo, E. (2010), “Metamorfosis del conflicto familiar: género y generaciones”, Panorama Social, 10: 40-51.

Iglesias-Usell, J. (2003), “La sociología de la familia en España: pasado, presente y futuro”, Revista Arbor, 685: 1-20.

Iglesias-Usell, J. y Flaquer, L. (1993), “Familia y análisis sociológico: el caso de España”, Revista Española de Investigaciones Sociológicas, 61-93: 57-75.

Jurado, Teresa (2008), “Las nuevas familias españolas” en J.J. González y M. Requena (es.), Tres décadas de cambio social en España, Madrid: Alianza Editorial, 59-88.

Meil, G. (1998), “La sociología de la familia en España, 1978/1998”, Revista Española de Investigaciones Sociológicas, 83/98: 179-215.

Meil, G. (2004), “Cambios en las relaciones familiares y en la solidaridad familiar”, Revista Arbor, 702: 263-312.

Meil, G. y Ayuso, L. (2007), “Sociología de la familia”, en Pérez, M. (coord.), La sociología en España, Madrid: CIS

Nanda, R. (1994), Fromm, Horkheimer, Parsons. La Familia, Barcelona: Península: 31-65.

Navarro, L. (2006), “Modelos ideales de familia en la sociedad española”, Revista Internacional de Sociología, 43: 119-138.

Reher, D. (1999), “La historia de la familia en España: Crónica de un campo en auge”, Berceo, 137:11-24.

Reher, D. (2004), “El cambio familiar en España en el marco de la evolución histórica”, Revista Arbor, 702: 87-203.

Requena, M. (2004), “Tamaño y composición de los hogares y las familias en España”, en J. Leal (coord.), Informe sobre la situación demográfica en España, Fundación Abril Martorel: 135-160.

Varela, J. (1999), “Mater familias: modelos clásicos de sociología del género; F. Engels y E. Durkheim”, Política y Sociedad, 32: 173-188.
Complementary


Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before
Demographic analysis/615G01301
Social Policy and Social Services/615G01308
Secondary data sources for the study of society/615G01408
/

Subjects that are recommended to be taken simultaneously
Sociology of Migration/615G01410
Social Structure and Social Change in Galicia/615G01412
/

Subjects that continue the syllabus
Social and Cultural Anthropology/615G01102
Social Psychology/615G01108
Social Structure and Social Change/615G01208
Sociology of education/615G01210
Demographic analysis/615G01301

Other comments


(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.