Datos Identificativos 2017/18
Asignatura (*) Socioloxía da saúde e a enfermidade Código 615G01307
Titulación
Grao en Socioloxia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Terceiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Castro Noya, Maria Luisa Fernanda
Correo electrónico
luisa.fernanda.castro.noya@udc.es
Profesorado
Castro Noya, Maria Luisa Fernanda
Cotillo Pereira, Alberto
Correo electrónico
luisa.fernanda.castro.noya@udc.es
a.cotillo@udc.es
Web
Descrición xeral Nesta materia o estudante debe familiarizarse co campo da saúde e as políticas públicas. Principalmente, nalgúns dos aspectos que se definen para a titulación, tales como a planificación e avaliación no ámbito sanitario, co obxectivo de mellorar a calidade de vida e o benestar da poboación, así como realizar análises dos diferentes entornos sociais que rodean aos temas e situacións dos actores sociais na saúde e as súas interpretacións e percepcións. Por outra parte, a visión amplia da socioloxía permite saídas no campo da administración pública, como técnicos en proxectos de saúde pública, reinserción social de discapacitados, ou técnicos de servizos de saúde (saúde mental, rehabilitación, e programas de planificación familiar entre outros).

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Conocimiento de los componentes básicos de las desigualdades sociales y las diferencias culturales.
A13 Habilidades para la evaluación y realización de estudios de calidad y satisfacción.
A14 Capacidades en elaborar, utilizar, e interpretar indicadores sociales e instrumentos de medición social.
A17 Conocimientos y habilidades en la búsqueda de información secundaria en las diferentes fuentes (instituciones oficiales, bibliotecas, internet, etc.).
A21 Capacidades para identificar y medir factores de vulnerabilidad social y procesos conflictivos.
A35 Actitud crítica frente a las doctrinas y las prácticas sociales.
B3 Capacidad de análisis y síntesis.
B4 Resolución de problemas.
B13 Razonamiento crítico.
B27 Capacidades en reconocer la complejidad de los fenómenos sociales.
C8 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Recordar e memorizar os coñocementos adquiridos. Entender a información aprendida. Distinguir e separar a información aprendida. Distinguir, separar e interrelacionar as distintas partes e elementos da información adquirida. Identificar situaciones ou fenómenos sociais relevantes. A1
A13
A14
A17
A35
B27
C8
Utilizar os coñocementos e habilidades adquiridas na resolución de problemas. Identificar situaciones ou fenómenos sociais relevantes. Reunir e interpretar a información pertinente, así como utilizar principios, ideas e conceptos, para a resolución dun problema social. Identificar as posibles alternativas de resolución, valorando os resultados. Diseñar, planificar e desarrollar traballos, de forma individual e en equipo, mediante a utilización dos coñocementos e habilidades adquiridas, ca finalidade de crear algo novo. Demostrar ante o público, especializado ou non, a capacidade acerca da resolución de problemas, ou ben da elaboración do estudo realizado, mediante a exposición e defensa de argumentos. Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma. Emitir xuicios mediante a comparación, o análisis crítico constructivo, ou ben a defensa das decisiones adoptadas, entre outras posibilidades. Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade e, en particular, a importancia da aprendizaxe ao longo da vida. A13
A14
A17
A21
A35
B3
B4
B13
B27

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1. Introducción. Conceptos e teorías acerca da saúde e da enfermidade Socioloxía da saúde e da enfermidade. Socioloxía do corpo.-Teorías sociolóxicas sobre saúde e enfermidade.
Tema 2. Saúde e sociedade Base social da saúde: Cambios socio demográficos e determinantes culturais e materiais que inciden sobre a saúde.- Indicadores de saúde.
Tema 3. Modelos de saúde. Relación médico paciente Perspectivas sociolóxicas da medicina.- Saúde pública e profesionais sanitarios.- O rol do paciente e do médico: Da curación ao coidado.
Tema 4. Calidade e estilos de vida
Factores condicionantes da saúde: Medio ambiente e estilos de vida.- O valor da saúde: calidade de vida e responsabilidade persoal.- Envellecemento, dependencia e discapacidade en termos de calidade de vida.
Tema 5. Enfermidades sociais Enfermidades sociais: Tabaquismo, alcoholismo e drogas.- Anorexia e Bulimia.- Obesidade, dieta e sedentarismo.- Saúde mental.- Normativas sobre estilos de vida saudables.
Tema 6. Instituciones y políticas públicas A saúde como valor social e económico: responsabilidade pública na saúde da poboación.- O sistema sanitario en España: Sistema Nacional de Saúde.- Sostenibilidade do sistemas de saúde públicos.- Gasto por innovacións e avances médicos e farmacéuticos.
Tema 7. A pluralidade de servicios sanitarios no sistema nacional de saúde: desigualdades e deficiencias. Determinantes sanitarios da saúde.- Diferenzas na accesibilidade e uso na atención sanitaria.- Necesidades da saúde e atención ao paciente/cliente.- Impacto das políticas sanitarias na equidade en saúde.- Situación de desigualdade por comunidades autónomas.
Tema 8. Medición do estado da saúde da poboación e percepcións acerca do coidado da saúde A medida da saúde.- Revisión das escalas para controlar o grado de saúde e enfermidade da poboación.- Enquisas de Saúde do Ministerio de Sanidade.- Opinión sobre o estado de saúde dos cidadáns (CIS e outros).

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A13 A14 A17 A21 A35 B3 B4 B13 B27 C8 10 20 30
Proba obxectiva A1 A14 A21 B3 B13 4 34 38
Actividades iniciais A1 A35 C8 3 0 3
Sesión maxistral A1 A17 A21 A35 B13 B27 10 14 24
Traballos tutelados A13 A14 A17 A21 B4 B13 B27 21 29 50
 
Atención personalizada 5 0 5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais

O traballo de análise, e no seu caso, de búsqueda das distintas fontes documentais e estatísticas é básico para comprender o estado de saúde da poboación; sendo tamén de suma importancia a adaptación e aplicación de políticas públicas con sentido ético e razoamento crítico.
Proba obxectiva
O traballo que realiza o estudante na proba escrita sirve para medir o seu aprendizaxe e razoamento respecto aos contidos da materia.
Actividades iniciais As explicacións iniciais relativas ao desenrolo dos contidos da guía e tarefas a realizar, ase como a recollida de motivacións, preguntas e suxestións ao comezo da materia ten como fin favorecer a docencia interactiva durante o curso
Sesión maxistral
Clases teóricas na aula cuxo obxectivo é que os estudantes adquiran as competencias de Tipo A (relativas á comprensión dos contidos temáticos da materia), tendo en conta as novas tecnoloxías da información e da comunicación; ademais, das habilidades adecuadas as competencias Tipo B.

Traballos tutelados
Contando coa guía do profesor-titor, o estudante millora a súa aprendizaxe autónoma mediante a realización de traballos individuais ou en pequenos grupos sobre aspectos concretos da materia. Deste xeito desenvolve habilidades na argumentación escrita e oral, destrezas metodolóxicas e reflicte o alcance dos seus coñecementos.
Estos traballos serán obxecto de exposición oral polos estudantes que os elaboraron.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Análise de fontes documentais
Proba obxectiva
Actividades iniciais
Sesión maxistral
Descrición
Resolver as posibles dubidas que os estudantes podan expor e orientar acerca da análise a realizar de diferentes documentos, así como instruír en todo o relativo a proba obxectiva.
Ao longo do curso levárase a cabo un seguimento continuo dos traballos tutelados polo que os alumnos e alumnas contaran co axuda necesaria para o seu desenrolo.


Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Traballos tutelados A13 A14 A17 A21 B4 B13 B27 Os traballos realizados, referidos a un tema o subtema do programa, forman unha parte importante da calificación final do alumno que asiste e participa na clase regularmente. Nesta proba valóranse tanto os coñocementos e habilidades adquiridas, como a capacidade para crear algo novo a partir da información aprendida, da búsqueda de interrelacións ente as partes ou elementos dos coñocementos.
NON SE ADMITEN TRABALLOS NON TUTELADOS POR OS PROFESORES.
O traballo de búsqueda e crítica de difentes fontes fundamentales e estadísticas, debe realizarse en tempo e forma, tal como se acorde ca profesora da materia. Por tanto, a tutela, os plazos e o modo de entrega dos mesmos serán de obligado cumprimento.

Nesta actividade se valora a búsqueda e o manexo de fontes documentáis, o coñocemento e interpretación das mesmas, a profundidad do análisis, así como as conclusións e as referencias bibliográficas. Ademáis, teráse en conta a capacidade de análisis e síntesis e os argumentos realizados polo estudante.

Na presentación oral, de ditos traballos, valórase o interés, dominio e síntesis expositiva.

22
Análise de fontes documentais A13 A14 A17 A21 A35 B3 B4 B13 B27 C8
Para a avaliación do análise de fontes documentais o alumnado terá que presentar a lo menos un documento escrito, tal como se acorde co docente da materia. Neste análise valorase as capacidades comprensiva e de síntese.
10
Proba obxectiva A1 A14 A21 B3 B13 Ten por obxecto coñecer si o estudante mediante o estudo recorda, memoriza e comprende os contidas da materia , así como os coñecementos adquiridos na aula e nos traballos realizados. Esta proba escrita comprenderá os temas e cuestións que se determinen co docente da materia.
É requisito indispensable para considerar o resto dos elementos de evaluación ter aprobada esta proba.
50
Actividades iniciais A1 A35 C8

Os Nestas actividades oriéntase aos estudantes no desenrolo dos contidos da materia, nos requisitos e prazos para superar a mesma, polo que considerase importante a asistencia dos alumnos e alumnas e a súa participación.
3
Sesión maxistral A1 A17 A21 A35 B13 B27 Estas sesións teñen como finalidade que os estudantes adquiriran os coñocementos e habilidades relativos á temática do programa. De modo que, valórase a dedicación presencial en relación con a atención e a participación na clase. 15
 
Observacións avaliación

Para o alumnado con recoñecemento
de dedicación a tempo parcial y dispensa académica acordárase a principio de
curso un calendario específico de titorías compatible coa súa dedicación.

Ditos alumnos deberán realizar ao
menos un traballo tutelado, un escrito relativo ao análise de fontes de
documentación é a proba obxectiva. Debido a diversidade de casos que se poden
presentar, isto é,  segundo a
posibilidade de asistir as sesións iniciais, a un  número determinado de clases maxistrais ou a
ningunha clase,  elaboraríase un exame
(proba obxectiva) específico para ditos alumnos, de tal xeito que podan
compensar os porcentaxes de avaliación asociados a asistencia presencial na
clase.


Fontes de información
Bibliografía básica

Andreu, J. et al,  “Sociología de la discapacidad. Exclusión e inclusión social de los discapacitados”,  Revista del Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 45 (2003): 77-107.

Birriel Salcedo, M., “Género, profesiones sanitarias y salud pública”, Gaceta Sanitaria, Vol.18, nº 1, (2004)

Bleda García, J. L., “Determinantes sociales de la salud y de la enfermedad”, en BARATARIA Revista Castellano-Manchega de Ciencias Sociales Nº 7, pp. 149-160, 2005-2006. Internet, Dialnet.

Bowling, A., La medida de la salud: Revisión de las escalas de medida en la calidad de vida, (Barcelona: Masson, 1994)

CERMI: Discapacidad y exclusión social en la Unión Europea. Madrid: CERMI (2003).

Cokerman, W.C., Sociología de la medicina, (Madrid: Prentice Hall, 2002).

COLECTIVO IOÉ/CIMOP, Discapacidad y trabajo en España. Estudio de los procesos de inclusión y exclusión social de las personas con discapacidad(Madrid: IMSERSO 1997).

COLECTIVO IOE ( W. Actis, L. Pereda, y M.A. Prada), Salud y estilos de vida en España. Un análisis de los cambios ocurridos en la última década, (Madrid: FUNCAS, 2004)

Durán Heras, M.A., Los costes invisibles de la enfermedad, (Madrid: Fundación BBVA, 1999)

Garcés Ferrer, J., La nueva sostenibilidad social. Bases teóricas del modelo socio sanitario,(Barcelona: Ariel, 2002).

García de la Cruz Herrero, J.J.,  El espejo social de la mujer con gran discapacidad barreras sociales para retornar a una vida normal (Madrid: Fundamentos, 2004).

Martínez, L.. et al. (eds.)Exclusión social y discapacidad(Madrid: Universidad Pontificia de Comillas/Fundación PROMI, 2005).

Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, Libro Blanco de la Dependencia, (Madrid, 2005)

Ortiz, T., “El género, organizador de las profesiones sanitarias”, Miqueo, A., et al (eds.),  Perspectivas de género en salud, (Madrid: Minerva, 2001).

Pérez Bueno, L. C.,  El desmantelamiento de la discapacidad y otros escritos vacilantes (Barcelona: El Cobre 2004).

Pérez Gálvez, J. F. (Dir.); López Fernández, F. J., Villegas Oliva, A. (Coord.): Alonso Timón, et al (coautores); La sostenibilidad del sistema nacional de salud en el siglo XXI, Granada: Comares, 2015.

 

Ruiz Ortega, M., Cabra de Luna, MA et al. Las múltiples dimensiones de la discapacidad. Estudios en homenaje a Manuel Ruiz Ortega(Madrid: Escuela Libre Editorial, 2003).

Sánchez Fierro, J. (comp.) Libro Verde sobre la dependencia en España (Madrid: Grupo de Trabajo «Dependencia» de la Fundación AstraZeneca 2004).

Sontang, S., La enfermedad y sus metáforas, (Madrid: Suma de Letras, 2003)


Documentación electrónica 

Documentación del Ministerio de Sanidad, Servicios sociales y de igualdad


Encuestas de Salud de las comunidades autónomas en la red http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/encuestaNacional/encuestasCCAA.htm

Encuesta Europea de salud en España 2014:

Estado de salud. Distribución porcentual

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/EncuestaEuropea/pdf/MODULO1RELATIVOweb.pdf

Determinantes de Salud. Distribución porcentual

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/EncuestaEuropea/pdf/MODULO3RELATIVOweb.pdf

Documento resumen (Indicadores 2013) http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/inforRecopilaciones/docs/Resumen_Indicadores_2013.pdf

Indicadores de Salud 2013. Evolución de los indicadores del estado de salud en España y su magnitud en el contexto de la Unión Europea http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/inforRecopilaciones/docs/Indicadores2013.pdf

Informe Anual del Sistema Nacional de Salud 2015, http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/tablasEstadisticas/Inf_Anual_SNS_2015.1.pdf

+Informes años anteriores

La salud y el sistema sanitario en 100 tablas. Datos y Cifras España. Julio 2016. SANIDAD 2016 http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/tablasEstadisticas/SaludSistemaSanitario_100_Tablas1.pdf

Los sistemas sanitarios en los países de la UE características e indicadores de salud en el siglo XXI (Presentación descargable)

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/docs/Sist_san.UE.XXI.pdf

Los sistemas sanitarios en los países de la UE características e indicadores de salud en el siglo XXI (Presentación Interactiva)  http://www.sanidad-ue.es/index.php

Los Sistemas Sanitarios en los Países de la UE: características e indicadores de salud 2013. INFORMACIÓN Y ESTADÍSTICAS SANITARIAS 2014 http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/docs/Sist.Salud.UE_2013.pdf

SISTEMA NACIONAL DE SALUD ESPAÑA 2012.http://www.msssi.gob.es/organizacion/sns/docs/sns2012/SNS012__Espanol.pdf

 Flujos financieros del sistema sanitario español desde la reforma del año 2002  http://www.msssi.gob.es/organizacion/sns/docs/flujosFinancieros.pdf

Sistema de cuentas de salud http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/SCS.htm

Principales resultados Sistema de Cuentas de Salud 2014 http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/pdf/SCSprincipalesResultados.pdf

Presupuestos iniciales para sanidad de las Comunidades Autónomas, la Administración central y la Seguridad Social

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/inforRecopilaciones/recursosEconomicos.htm

CUIDADOS DE LARGA DURACIÓN

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/pdf/Cuidados_de_Larga_Duracion.pdf

ESTADÍSTICA DE GASTO SANITARIO PÚBLICO.- PRINCIPIO DE DEVENGO (2002-2014)

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/pdf/egspGastoReal.pdf

Recursos Económicos del sistema Nacional de Salud (2007-2016)

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/inforRecopilaciones/docs/presupuestosIniciales.pdf

Tendencia de los principales factores de riesgo de enfermedades crónicas. España, 2001-2011/12. INFORMACIÓN Y ESTADÍSTICAS SANITARIAS 2014

http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/inforRecopilaciones/FactoresRiesgoEspana__2001_2011_12.pdf

Bibliografía complementaria

Documentación normativa

Comisión de las Comunidades Europeas: Libro Blanco. Juntos por la Salud: un planteamiento estratégico para la UE (2008-2013). COM (2007) 630 final. Bruselas, 23.10.2007

DOUE L 86/11-13, 21.3.2014 ES. Anexo 1. Prioridades Temáticas [en Salud]

Ley General 33/2011, de 4 de octubre, de Salud Pública.


RD Ley 16/2012, de 20 de abril, de medidas urgentes para garantizar la sostenibilidad del Sistema Nacional de Salud y mejorar la calidad y la seguridad de las prestaciones.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías