Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Análise sociolóxica de textos e discursos Código 615G01407
Titulación
Grao en Socioloxia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web
Descrición xeral A análise sociolóxica do discurso constitúe unha ferramenta esencial para o desenvolvemento do traballo de investigación sociolóxico. Xa sexa a través da análise de contidos legislativos, audiovisuales ou performativos, ou a través da análise de entrevistas, grupos de discusión, redes sociais ou foros online, as e os profesionais da sociología indagan en como o textual e discursivo -entendido nun sentido amplo que non se refire únicamente ao texto escrito- constrúe a realidade e constrúese a partir da realidade. O obxectivo desta asignatura é servir de introdución aos fundamentos teóricos que sustentan as análises de discurso, detallar as distintas aproximaciones, profundar en conceptos crave e explicar as fases principais, ferramentas e estratexias para unha análise adecuada e rigoroso. Combinaremos a explicación teórica co traballo práctico, a través de distintos tipos de textos e discursos, de modo que o alumnado se familiarice coa diversidad de formas de análises e as múltiples potencialidades para a investigación que ofrece a análise de textos e discursos.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos
No caso de suspenderse as clases presenciales, os contidos mantéñense.

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
Mantéñense todas as metodoloxías docentes, incluíndo a docencia expositiva e a docencia interactiva, só que ambas se realizarán online a través da plataforma TEAMs

*Metodoloxías docentes que se modifican
A única metodoloxía docente que se modifica é a práctica con softwares para a análise de discurso, que pasará a ser un tutorial autoguiado con entrega online

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado

Manterase o horario de tutorías, que pasarán a ser a través da plataforma Teams.

4. Modificacións na avaliación

A avaliación mantense como está suscitada, xa que consiste na entrega de 3 traballos en grupo, 1 traballo individual e 1 presentacion (que se fará online a través da plataforma Teams).

*Observacións de avaliación:

5. Modificacións dá bibliografía ou webgrafía

Non se modifica a bibliografía, ao estar dispoñible online ou poder o docente da asignatura facilitar copias digitales ao alumnado

Competencias do título
Código Competencias do título
A7 Conocimiento y dominio de la metodología de las ciencias sociales y de sus técnicas básicas y avanzadas (cuantitativas y cualitativas) de investigación social; con especial atención a los aspectos de muestreo y de los programas informáticos de aplicación.
A9 Análisis de los principales conceptos y generalizaciones sobre la sociedad humana y sus procesos.
A14 Capacidades en elaborar, utilizar, e interpretar indicadores sociales e instrumentos de medición social.
A15 Conocimientos y habilidades para plantear y desarrollar una investigación aplicada en las diferentes áreas de la sociedad.
A16 Conocimientos y habilidades técnicas para la produción y el análisis de los datos cuantitativos y cualitativos.
A17 Conocimientos y habilidades en la búsqueda de información secundaria en las diferentes fuentes (instituciones oficiales, bibliotecas, internet, etc.).
A24 Conocimientos y habilidades en transmitir los conceptos, problemáticas y perspectivas sociológicas.
A26 Saber elegir las técnicas de investigación social (cuantitativas y cualitativas) pertinentes en cada momento.
B3 Capacidad de análisis y síntesis.
B5 Capacidad de gestión de la información.
B6 Comunicación oral y escrita en la lengua nativa.
B12 Trabajo en equipo.
B13 Razonamiento crítico.
B17 Motivación por la calidad.
B18 Creatividad.
B26 Capacidades en reconocer el carácter global y local de los fenómenos sociales.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.
C3 Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida.
C6 Valorar críticamente el conocimiento, la tecnología y la información disponible para resolver los problemas con los que deben enfrentarse.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Coñecemento e dominio dos fundamentos da comunicación, a información e o coñecemento manifestado nos comportamentos, as actitudes e as opinións. A7
A9
A14
A15
A16
A17
A24
A26
B5
B12
B13
B17
B18
B26
C1
C6
Desenvolvemento das habilidades técnicas necesarias para tipificar, caracterizar, describir, desagregar e interpretar teóricamente as distintas e diversas formas de comunicación en forma de textos e discursos A14
A16
A26
B3
B5
B6
B17
C3
Buscar fontes documentales, analizalas a partir de conceptos sociolóxicos e obter conclusións a partir da información analizada A7
B5
C3
Aplicar os principais métodos e técnicas cualitativos de investigación a un tema concreto A26
B3
B5
C3
Adquisión de coñecementos sobre comunicación a nivel xeral e capacidade crítica relativa á produción de discursos A15
B3
B13
C6

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1. Introducción ao análise de discurso Introdución á análise de discurso, diferenciación e definición da análise sociolóxica do discurso. Conceptos de exégesis e hermeneútica. Autores crave (Gadamer, Dilthey, Foucault e Ricoeur). O texto como obxecto de estudo. Tipos de textos, tipos de comunicación. As características da comunicación.

Os estudos sociolóxicos de discurso: surgimiento e contexto teórico. Escola de Frankfurt, socioloxía francesa, post-estructuralismo. Necesidade de xustificar metodológicamente a análise de discurso, inserción na pluralidade metodológica. Tipos de contextos de investigación onde é útil a análise de discurso. Correntes/niveis: informal/cuantitativo; estructural/textual; social/hermeneútico.
Tema 2. Aspectos xerais e estratexias preparatorias para a análise de discurso Espectro de estudos de discurso. Análise de contido, análise temático, análise por categorías, análises estructural, análise crítica do discurso, análise sociolóxica do sistema de discursos. Conceptos crave para a análise de discurso: texto, discurso e sistema de discurso. Discurso como obxecto e como produción teórica. Discurso como produción e práctica colectiva. Discursos e actualización no ámbito da interacción social.

As actividades de preparación para a análise dos textos. 1) Anotacións no diario de campo si é unha entrevista ou grupo de discusión; 2) traballo de lectura ordenada e literal; 3) Fragmentación ou abordaje integral. Descomposición en unidades elementais.
Tema 3. Principais procedementos para a análise de discurso As conxecturas preanalíticas. Os estilos discursivos. A análise de posicións discursivas. A análise das configuracións narrativas. Análise de discurso cualitativo e cuantitativo.

Outros tipos de textos. O visual, as imaxes, os sons, o corporal, o omitido e o contextual como forma de comunicación. Comunicacións non verbales. Análise de medios audiovisuales e Redes Sociais.

A análise das asociacións, dos desprazamentos e das condensaciones. Análise crítica do discurso.
Tema 4. Estratexias de presentación de anális3 de discurso O traballo de redacción, a presentación de resultado. Exemplos distintos. Uso de software para a presentación de resultados

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Actividades iniciais A7 A9 A14 A15 A16 A17 2 0 2
Sesión maxistral A9 A15 A24 A26 B3 B5 B13 35 0 35
Lecturas B6 B26 0 19 19
Traballos tutelados B12 B17 B18 C1 C3 C6 29.5 0 29.5
Presentación oral A24 B3 B5 B6 6 0 6
Discusión dirixida A9 B3 B13 B26 15 0 15
Prácticas a través de TIC A17 B5 C3 5 0 5
 
Atención personalizada 1 0 1
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Actividades iniciais Presentación de la materia y formación de los equipos de trabajo.
Sesión maxistral Las clases en el aula
Lecturas Trabajo autónomo de lectura por parte del alumnado sobre las referencias obligatorias indicadas en clase
Traballos tutelados Realización de una investigación social empírica (individual o en equipo) tutorizada por el profesor
Presentación oral Exposición de los trabajos realizados a lo largo del curso
Discusión dirixida Debate en clase sobre los aspectos analíticos reseñables en la exposición de diversos Casos o Documentos presentados en clase.
Prácticas a través de TIC Realización de prácticas en el aula de informática con el programa de análisis cualitativo ATLAS. ti

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Presentación oral
Prácticas a través de TIC
Descrición
Titoría individual ou grupal sempre que ou/a alumno/a precíseo ou o profesor considéreo necesario.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Traballos tutelados B12 B17 B18 C1 C3 C6 Realización de dous tipos de traballos prácticos.

O primeiro traballo será de tipo individual ou en grupo, consistente en análise de discurso de varios formatos distintos (noticias en prensa, redes sociais, debate parlamentario, programa electoral, anuncio comercial, grupo de discusión). En total son 3 traballos a realizar durante o curso. Os tres traballos contan o 30% da nota final.

O segundo traballo será de tipo individual, consistente na realización dunha entrevista semi-estructurada, a súa transcrición literal e a súa análise crítica do discurso, asistido opcionalmente polo software ATLAS.ti. En total trátase de 1 traballo, a entregar ao final do curso. Conta o 50% da nota final.
80
Presentación oral A24 B3 B5 B6 Cada alumno/a, ben individual ou en grupo, terá que expoñer un dos textos obligatorios proporcionados ao longo do curso. A presentación terá unha duración breve e o alumno/a ten que demostrar a súa capacidade de comprensión lectora, de exposición sintética dos contidos máis relevantes así como a súa capacidade de xerar preguntas ou liñas de debate relacionadas co texto. Haberá varias posibilidades para facer esta presentación durante o curso. 20
 
Observacións avaliación

As pautas de realización e os criterios de puntuación para cada unha dos
tipos de prácticas e exercicios propostos atoparanse publicados na
páxina de Moodle da asignatura.


Fontes de información
Bibliografía básica Iñiguez L. (ed.) (2006). Análisis del discurso: Manual para las ciencias sociales. Barcelona: UOC. 2ª edició
Herzog, Benno y Ruiz, Jorge (2019). Análisis Sociológico del Discurso. Enfoques, métodos y procedimientos.. Valencia: Universitat de Valencia
Conde Gutiérrez del Álamo, Fernando (2010). Análisis Sociológico del sistema de discursos. CIS, Cuadernos Metodológicos, n43
Barthes, Roland (2009). La aventura semiológica. Barcelona: Paidós
Ibáñez, Jesús (1994). Por una sociología de la vida cotidiana. Madrid: Siglo XXI
VALLES MS (1997). Técnicas cualitativas de investigación social. Reflexión metodológica y práctica profesional.. Madrid: Sintesis

Ao longo do curso iranse especificando distintas lecturas adicionais e específicas para os materiais audiovisuales que serán obxecto de análise.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Métodos e técnicas de Investigación social/615G01105

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Metodoloxía, técnica e estratexias para o deseño e elaboración de proxectos e traballos de investigación/615G01406

Observacións

Recomendacións:

1.- A entrega dos traballos documentais que se realicen nesta materia:

1.1. Solicitarase en formato virtual e/ou soporte informático

1.2. Realizarase a través de Moodle, en formato dixital sen necesidade de imprimilos

1.3. De se realizar en papel:

- Non se empregarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a impresión de borradores.

2.- Débese facer un uso sostible dos recursos e a prevención de impactos negativos sobre o medio natural

3.- Débese ter en conta a importancia dos principios éticos relacionados cos valores da sostenibilidade nos comportamentos persoais e profesionais

4.- Segundo se recolle nas distintas normativas de aplicación para a docencia universitaria deberase incorporar a perspectiva de xénero nesta materia (usarase linguaxe non sexista, utilizarase bibliografía de autores de ambos os sexos, propiciarase a intervención en clase de alumnos e alumnas...)

5.- Traballarase para identificar e modificar prexuízos e actitudes sexistas, e influirase na contorna para modificalos e fomentar valores de respecto e igualdade

6. Deberanse detectar situacións de discriminación por razón de xénero e proporanse accións e medidas para corrixilas

7. Facilitarase a plena integración do alumnado que por razón físicas, sensoriais, psíquicas ou socioculturais, experimenten dificultades a un acceso axeitado, igualitario e proveitoso á vida universitaria



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías