Datos Identificativos 2017/18
Asignatura (*) Xogos e recreación deportiva Código 620G01005
Titulación
Grao en Ciencias da Actividade Física e do Deporte
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Educación Física e Deportiva
Coordinación
Castillo Obeso, Maria del
Correo electrónico
maria.castillo@udc.es
Profesorado
Castillo Obeso, Maria del
Palacios Aguilar, Jose
Correo electrónico
maria.castillo@udc.es
jose.palacios@udc.es
Web
Descrición xeral O xogo é unha das manifestacións da motricidade humana máis importantes, ao longo da evolución do ser humano como especie e no seu proceso de desenvolvemento como individuo. As persoas, en boa medida, evolucionan física, intelectual e afectivamente en función das súas relacións e as súas experiencias con todos os xogos que realizan ao longo das súas vidas.

A materia de "Xogos e recreación deportiva" ten como obxectivo prioritario proporcionar aos alumnos o coñecemento sobre as bases teóricas e a vivencia de experiencias prácticas do xogo en xeral, do xogo en relación co deporte e a recreación, e do xogo en relación coa identidade cultural a través dos xogos tradicionais.

As competencias que se adquiren dotan o alumno de recursos para a educación, porque o xogo representa un dos seus principais contidos e procedementos, contribuíndo a que esta sexa entendida como un regalo e non como unha amarga obriga: "Non pode haber educación sen xogo, nin xogo sen educación" (Imeroni, 1986). Así mesmo, pola súa presenza permanente e o seu valor, tamén é un recurso para a recreación en todas as idades e ámbitos da actuación profesional.

Debido ao enfoque vivencial e experimental que caracteriza a esta materia, os seus contidos estrutúranse en dous bloques diferentes que se imparten de forma paralela:

- O primeiro deles é o que engloba os contidos teóricos da materia, coa intención de achegar unha ampla visión do fenómeno do xogo.

- O segundo é o que desenvolve os contidos das sesións prácticas, cunha orientación flexible; é dicir, admitindo todas as achegas de interese que aparezan no transcurso das sesións, xa sexa procedentes dos alumnos, do profesor ou xurdidas da propia dinámica do grupo ou do xogo.

Esta materia encóntrase situada no primeiro curso e os seus contidos relaciónanse con outras bases do comportamento humano, coas habilidades e destrezas na iniciación deportiva e coa expresión corporal e a danza.

"Xogos e recreación deportiva" é unha materia obrigatoria, cun grande atractivo para os alumnos, que inmediatamente poden comprender a súa utilidade e posibilidades de aplicación directa a situacións reais, educativas, deportivas e recreativas. Consideración que permite supoñer no alumnado un alto grao de motivación, que facilitará o estudo e o traballo práctico.

Competencias do título
Código Competencias do título
A2 Comprender os procesos históricos das actividades físico-deportivas e a súa influencia na sociedade contemporánea, estudando o caso de España e Galicia, e a presenza diferenciada dos homes e das mulleres.
A3 Coñecer e analizar a cultura deportiva e propoñer os cambios necesarios, na propia e na das persoas coas que traballa, desde a ética e o xogo limpo, as diferenzas de xénero e a visibilidade dos discapacitados.
A5 Fomentar a convivencia, estimulando e poñendo en valor a capacidade de constancia, esforzo e disciplina dos participantes nas actividades de educación física e deportiva.
A16 Deseñar, programar e desenvolver actividades esenciais da motricidade humana: o xogo, a danza e a expresión corporal, o exercicio e as actividades no medio natural, no ámbito educativo, recreativo e da actividade física e saúde, promovendo a igualdade de dereitos e oportunidades e evitando a exclusión en función do xénero e a discapacidade.
A17 Programar e desenvolver actividades físico-deportivas no medio natural, no contexto educativo e recreativo, favorecendo a participación á que todos teñen dereito e evitando a invisibilidade por razóns de xénero ou discapacidade.
A18 Deseñar e aplicar métodos adecuados para o desenvolvemento e a avaliación técnico-científica das habilidades motrices básicas nas diferentes etapas evolutivas do ser humano, considerando o xénero.
A27 Aplicar os principios cinesiolóxicos, fisiolóxicos, biomecánicos, comportamentais e sociais nos contextos educativo, recreativo, da actividade física e saúde e do adestramento deportivo, recoñecendo as diferenzas biolóxicas entre homes e mulleres e a influencia da cultura de xénero nos hábitos de vida dos participantes.
A30 Aplicar técnicas e protocolos que lle permitan asistir como primeiro interviniente en caso de accidente ou situación de emerxencia, aplicando, de ser necesario, os primeiros auxilios.
A33 Seleccionar e saber utilizar o material e equipamento deportivo adecuado para cada tipo de actividade físico-deportiva no contexto educativo, deportivo, recreativo e da actividade física e saúde.
B3 Traballar nos diferentes contextos da actividade física e o deporte, de forma autónoma e con iniciativa, aplicando o pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Trabajar de forma colaboradora, desenvolvendo habilidades, de liderado, relación interpersoal e traballo en equipo.
B5 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán.
B11 Desenvolver competencias para a adaptación a novas situacións e resolución de problemas, e para a aprendizaxe autónoma.
B12 Coñecer os principios éticos necesarios para o correcto exercicio profesional e actuar de acordo con eles.
B15 Comprender e saber utilizar as importantes posibilidades que a educación física e o deporte teñen para xerar hábitos sociais e valores democráticos (coeducación de xéneros, respecto á diversidade social e cultural, cooperación, competición respectuosa, compromiso co contorno…).
B16 Dominar habilidades de comunicación verbal e non verbal necesarias no contexto da actividade física e o deporte.
B18 Comprometerse e involucrarse socialmente coa súa profesión e en concreto, coa situación actual da actividade física e o deporte na educación formal; coa xestión do centro educativo; cos seus compañeiros (traballo cooperativo) e con aqueles aos que educa.
B20 Coñecer, reflexionar e adquirir hábitos e destrezas para a aprendizaxe autónoma e o traballo en equipo a partir das prácticas externas en algún dos principais ámbitos de integración laboral, en relación ás competencias adquiridas no grao que se verán reflectidas no traballo fin de grao.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Coñecer as bases do xogo como manifestación da motricidad humana. A3
B12
B15
B20
C3
C6
C7
Coñecer os xogos e os xogos tradicionais, colectivos, competitivos e cooperativos, codificados e non codificados, como recursos educativos e recreativos. A3
B15
B20
C3
C6
Recoñecer as necesidades lúdicas e recreativas nos diferentes grupos de idade. A3
A27
B3
B4
B15
C3
C6
Identificar os beneficios da práctica equilibrada do xogo e as disfuncións que poden aparecer coa práctica desequilibrada do xogo e dos falsos xogos. A3
B5
B12
B15
C3
C6
Deseñar diferentes situacións de xogo, con aplicacións educativas e recreativas. A16
A18
B3
B11
C3
C6
Aplicar xogos e actividades recreativas a programas de intervención en todo tipo de contornas. A16
A17
A30
A33
B3
B12
B15
C1
C4
C7
Dominar un amplo repertorio de xogos para utilizar en situacións educativas, en iniciación deportiva, en actividades de recreo, lecer e saúde. A3
A30
B3
B15
C3
C6
Potenciar a vontade de servir aos demais a través de intervencións profesionais, respectuosas e responsables, nas que se utilice o xogo e a recreación deportiva. A5
B5
B12
B18
C3
C4
Espertar a capacidade de análise crítica para atopar respostas, formar opinións e achegar razoamentos sobre o xogo e o seu significado. A5
B15
C4
C6
Concienciar sobre a importancia do xogo para a vida humana, a educación e as aprendizaxes, que se atopa entre os dereitos recoñecidos en declaracións universais. A5
B5
B15
C1
C4
Fortalecer os valores e as actitudes da práctica respectuosa dos xogos, tanto a nivel competitivo como cooperativo, valorando o proceso por encima do resultado. A3
A5
B4
B5
B15
C4
C7
Sensibilizar sobre a necesidade de conservar e recuperar os xogos tradicionais como parte da cultura dos pobos. A2
A33
B3
B4
C4
Fortalecer la capacidad de disfrutar con alegría de la motricidad humana a través del juego. A5
B4
C4
Potenciar a expresión espontánea e unha comunicación máis completa coa contorna e os demais a través do xogo. A5
B4
B16
B20
C1
C3

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1: Fundamentos do xogo. 1. Concepto e definición.
2. Teorías explicativas.
3. Tipos de xogo e clasificacións.
Tema 2: O xogo ao longo do ciclo vital. 1. O xogo nas diferentes etapas.
2. O xogo como recurso educativo.
3. O xogo como elemento socializador, patrimonio e identificador cultural.
4. Beneficios do xogo e disfuncións dos falsos xogos.
Tema 3: Recursos materiais para o xogo. 1. Espazos naturais e artificiais.
2. Materiais para o xogo: deportivos, recreativos, tradicionais e alternativos.
3. O xoguete.
Tema 4: O xogo na Educación Física, o deporte e a recreación. 1. Situacións competitivas e cooperativas no xogo.
2. Do xogo ao deporte.
3. Xogos predeportivos e deportes modificados.
4. O xogo na preparación física.
Tema 5: Programación do xogo.
1. Selección dos xogos.
2. Deseño de xogos.
3. O papel do profesor/animador.
4. O profesor como primer intervinte en situacións de emerxencia.
Tema 6: Xogos e recursos materiais. 1. Sen necesidade de recursos materiais.
2. Con materiais convencionais.
3. Con materiais alternativos.
Tema 7: Xogos e espazo. 1. En espazos naturais.
2. En espazos modificados.
3. Paseos recreativos en ámbitos rurais e urbanos.
4. En espazos acuáticos.
Tema 8: Xogos e recreación deportiva. 1. Xogos pre-deportivos.
2. Deportes modificados.
3. Deportes alternativos.
Tema 9: Xogos e cultura. 1. Xogos de presentación, comunicación e socialización.
2. Xogos populares e tradicionais.
3. Xogos con cancións e danzas.
4. Xogos de aplicación ao socorrismo.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A2 A3 A27 A30 B12 B20 C3 0 8 8
Aprendizaxe colaborativa A5 A16 A17 B4 B5 B16 C6 0 10 10
Estudo de casos A2 A16 A18 A33 B15 C1 C3 C6 C7 0 26 26
Proba obxectiva A2 A3 B3 B5 B11 B16 C1 C6 2 28 30
Saídas de campo A5 A17 A30 B4 B5 C4 0 10 10
Sesión maxistral A2 A3 B16 C1 C3 C6 10 0 10
Simulación A5 A16 A27 A30 A33 B3 B4 B5 B18 C7 8 0 8
Práctica de actividade física A3 A5 A16 A17 A30 A33 B3 B4 B5 B15 B16 C4 C7 30 10 40
 
Atención personalizada 8 0 8
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais Busca, consulta e comprensión de fontes documentais diversas de carácter científico e/ou divulgativo.
Aprendizaxe colaborativa Cooperar nos procesos de aprendizaxe cos compañeiros, tanto nas sesións prácticas coma nos traballos planificados.
Estudo de casos Desenvolvemento de tarefas encomendadas ao longo de sesións teóricas e prácticas sobre un determinado contido para comprobar o nivel de adquisición e comprensión por parte dos alumnos.
Proba obxectiva Proba escrita utilizada para a avaliación das aprendizaxes dos contidos teóricos, combinando distintos tipos de preguntas.
Saídas de campo Realización de sesións de xogos e recreación deportiva en espazos naturais e modificados, en espazos acuáticos, e paseos recreativos en ámbitos rurais e urbanos.
Sesión maxistral Exposición e dirección por parte do profesor dos contidos teórico-prácticos de cada tema durante as clases presenciais, coa posibilidade de participación directa dos alumnos.
Simulación Realización de xogos e actividades de recreación deportiva simulando características de diferentes poboacións e aplicando principios de intervención pedagóxica en situacións simuladas.
Práctica de actividade física Realización de todo tipo de xogos e actividades de recreación deportiva relacionados cos contidos da materia para a súa vivencia e dominio.

Atención personalizada
Metodoloxías
Estudo de casos
Descrición
A atención personalizada prestarase no horario de titorías asignado a tal efecto nos horarios oficiais. Neste horario os alumnos, individualmente ou en pequeno grupo, poderán facer consultas ou recibir o asesoramento oportuno por parte do profesor.
Tamén se utilizará o correo electrónico como vía eficaz de comunicación entre profesor e alumnos.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Estudo de casos A2 A16 A18 A33 B15 C1 C3 C6 C7 Desenvolvemento de tarefas encomendadas ao longo de sesións teóricas e prácticas sobre un determinado contido para comprobar o nivel de adquisición e comprensión por parte dos alumnos. 50
Proba obxectiva A2 A3 B3 B5 B11 B16 C1 C6 Proba escrita utilizada para a avaliación das aprendizaxes dos contidos teóricos e prácticos, combinando distintos tipos de preguntas. 50
 
Observacións avaliación

- A asistencia é obrigatoria. Para optar á avaliación final é necesario cumprir un mínimo do 70% de asistencia nas sesións prácticas e un mínimo do 70% de asistencia nas sesións teóricas. Para os alumnos con matrícula a tempo parcial será permitido non cumprir a asistencia mínima nas sesións teóricas, pero sí ddben cumprir nas prácticas, puidendo escoller o horario de acordo cos profesores.

- Os alumnos lesionados poden participar nas prácticas ben como árbitros, xuices ou animadores dos xogos, pero deben asistir ás sesións e implicarse activamente.

- O resultado da cualificación final será a suma de cada apartado na súa porcentaxe correspondente.

- Os criterios de avaliación son os da Guía Docente do curso en vigor.

- A redacción do texto da proba obxectiva será en castelán. Se algún
alumno desexa obtela en galego, deberá solicitalo cunha semana de
antelación a data oficial da proba.

- Todos os traballos e tarefas encomendadas deben ser presentados correctamente redactados e sen faltas de ortografía para poder ser avaliados.

- Todos os traballos e tarefas encomendadas deben respectar os seguintes aspectos formais: paxinación, tamaño de fonte 12, interlineado sinxelo e xustificación do texto por ambos lados, e aterse á estrutura seguinte: portada con título do traballo e autores, índice, introdución, obxectivos do traballo, desenvolvemento do traballo, conclusións e bibliografía. A ausencia ou incorrección de calquera destes apartados ocasiona o suspenso do traballo.


Fontes de información
Bibliografía básica BLANCHARD, K. y CHESKA, A. (1986). Antropología del deporte.. Barcelona. Bellaterra.
CAGIGAL, J.M. (1979). Cultura intelectual y cultura física.. Buenos Aires. Kapelusz.
RUIZ PÉREZ, L.M.; GUTIÉRREZ, M.; GRAUPERA, J.L., LINAZA, J.L. y NAVARRO, F. (2001). Desarrollo, comportamiento motor y deporte.. Madrid. Síntesis
PARLEBAS, P. (1988). Elementos de sociología del deporte. . Málaga. U.I.D.A.
GRUPO ADARRA BIZKAIA (1980). En busca del juego perdido.. Bilbao. Adarra
HUIZINGA, J. (1972). Homo ludens.. Madrid. Alianza Editorial.
BLÁZQUEZ, D. (1986). Iniciación a los deportes de equipo.. Barcelona. Martínez Roca.
TRIGO AZA, E. (1989). Juegos motores y creatividad.. Barcelona. Paidotribo.
PALACIOS, J. y DEL CASTILLO, M. (2010). Juegos y recreación deportiva: Educación, Cultura y Derecho.. A Coruña. FUAC y GIAAS
PALACIOS, J. (1998). Jugar es un derecho. Fundamentos pedagógicos del juego.. A Coruña. Xaniño Editorial
ORLICK, J. (1990). Libres para cooperar, libres para crear.. Barcelona. Paidotribo.
PALACIOS, J. En Temprano, R. y González, F. (2007). Técnicas Lúdicas. En Manual del Monitor de Tiempo Libre. (pp. 477-516).. Valladolid. Junta de Castilla y León.
CAILLOIS, R. (1958). Teoría de los juegos.. Barcelona. Seix Barral
PALACIOS, J. (1995). Xogos motores.. Santiago. Edicións Lea
PEREZ Y VERDES, R. y TABERNERO (1997). Xogos populares en Galicia.. Santiago. Edicións Lea.

 

Bibliografía complementaria

Juegos en el AGUA:

BUCHER, W. (1986): 1000 exercices and jeux de natation. Paris: Vigot.

CAMIÑA, F. (1997): Xogos acuáticos. Santiago de Compostela: Edicións Lea.

GONZÁLEZ, C.A. y SEBASTIANI, E.M. (2000): Actividades acuáticas recreativas. Zaragoza: INDE.

HAASE, J. (1984): Juegos en el agua. Buenos Aires: Stadium.

JARDI, C. (1996): Movernos en el agua. Barcelona: Paidotribo.

LANUZA, F. y TORRES, A. (1989): 1.060 ejercicios y juegos de natación. Barcelona: Paidotribo.

MARTÍN, O. (1993): Juegos y recreación deportiva en el agua. Madrid: Gymnos.

MORENO MURCIA, J.A. (2001): Juegos acuáticos educativos. Zaragoza: INDE.

Juegos con CANCIONES y bailes:

BAREILLES, O. (1977): El folklore musical en la escuela: danzas y canciones folklóricas argentinas con acompañamiento para piano y guitarra. Buenos Aires: Kapelusz.

BLAKE, W. (1987): Canciones de inocencia y de experiencia. Madrid: Cátedra.

BLANCO, X.L. (1992): Cento catorce cancións galegas. Santiago de Compostela: Compostela.

CASTAÑER, M. (1992): Unidades didácticas para primaria I. Bailando en la escuela, el cuerpo expresivo, material alternativo y percepción. Barcelona: Paidotribo.

CATEURA, M. (1991): Tocar y cantar: colección de canciones de acompañamiento instrumental escolar. Barcelona: Ibis.

CONDE, J.L. (1997): Las canciones motrices para el desarrollo de las habilidades motrices en educación infantil y primaria a través de la música. Barcelona: INDE.

ESCUDERO, M.P. (1990): Canciones populares y clásicas. Madrid: Real Musical.

ESCUDERO, M.P. (1990): Didáctica musical activa. Madrid: Real Musical.

LÓPEZ DE ARENOSA, E. (1992): Solfeo de canciones. Madrid: Real Musical.

LOUREIRO, A. (1995): Canciones para o ano. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

PALACIOS, J.; GÓNZALEZ, M.; OGANDO, L. y LÓPEZ, J. (1996): Juegos con canciones. A Coruña: Centro Galego de Documentación e Edicións Deportivas. Material audiovisual de 60 minutos. Realización: J.C. PENA BABIO.

VIGO, M. (1982): Canciones para todos. Buenos Aires: Stadium.

VV.AA. (1964): Canciones y decires. Madrid: Espasa Calpe.

WUYTACK, J. (1993): Cantando, bailando. Valencia: Nana Llibres.

WUYTACK, J. (1992): Cantar y descansar. Madrid: Real Musical.

Juegos COOPERATIVOS:

BROWN, G. (1992): Qué tal si jugamos -otra vez-: nuevas experiencias de los juegos cooperativos en la educación popular. Buenos Aires: Humanitas. Caracas: Centro Guarura-Paz Presente.

DEACOVE, J. (1991): Juegos cooperativos de canicas. Madrid: Asociación Pro Derechos Humanos.

GARAIGORDOBIL, M. (1992): Juego cooperativo y socialización en el aula: un programa de juego amistoso, de ayuda y de cooperación para el desarrollo socio-afectivo en niños de 6 a 8 años. Madrid: Seco Olea.

JARES, X.R. (1992): El placer de jugar juntos: nuevas técnicas y juegos cooperativos. Madrid: C.C.S. D.L.

JARES, X.R. (1989): Técnicas e xogos cooperativos para tódalas idades. A Coruña: Via Lactea–Nova Escola Galega.

ORLICK, J. (1986): Juegos y deportes cooperativos. Madrid: Popular.

PALACIOS, J. (1994): Juegos con paracaídas. A Coruña: Centro Galego de Documentación e Edicións Deportivas. Material audiovisual de 20 minutos. Realización: J.C. PENA BABIO. Colaboradores: Eva Candales Hermida y Alvaro Rivas Ares.

VELÁZQUEZ, C. (1995): Ejercicios de juegos de Educación Física para Educación Primaria: fichero de juegos no competitivos. Madrid: Escuela Española.

VV.AA. (1996): Aprende a jugar, aprende a vivir. Madrid: Asociación Pro-Derechos Humanos.

Juegos DIVERSOS en educación:

BANDET, J. y ABBADIE, M. (1975): Cómo enseñar a través del juego. Barcelona: Fontanella.

BERNE, E. (1987): Juegos en que participamos: Psicología de relaciones. México: Diana.

BERRUEZO Y ADELANTADO, P.P. (1990): La pelota en el desarrollo psicomotriz. Madrid. Núñez.

BLÁZQUEZ, E. (1986): La actividad motriz en el niño de 3 a 6 años. Madrid: Cincel.

BORJA SOLE, M. (1980): El juego infantil. Barcelona: Oikus–Tau.

BRULÉ, H. (1975): Los niños de 2 a 4 años en el parvulario. Barcelona: Educación-Sociedad.

BUGALLO, A.; CASTRO, A.; LEONARDO, A.; LÓPEZ, X.; ORTEGA, M. y REY, P. (1996): A Educación Física na primaria. Proxecto curricular e sesións de traballo. Muros (A Coruña): Toxosoutos. 3 tomos (1º, 2º y 3º ciclo).

CAIATI, M.; DELAC, S. y MÙLLER, A. (1987): Juego libre en el jardín de infancia. Barcelona: Ediciones CEAC.

CAÑIZARES, J.M. (1992): 400 juegos y ejercicios por parejas para el desarrollo de las habilidades básicas. Sevilla: Wanceulen.

CAROLI, R. (1990): El gran libro de los juegos. Barcelona: De Vecchi.

CRATTY, B. (1987): Juegos didácticos activos. México: Pax–México.

CRATTY, B. (1987): Juegos escolares que desarrollan la conducta. México: Pax–México.

CRATTY, B. (1977): Desarrollo intelectual. Juegos activos que lo fomentan. México: Pax–México.

DAVID, J. (1990): Juegos y trabajo social: un nuevo auxiliar en la práctica. Buenos Aires: Humanitas.

DIEM, L. (1980): Deportes y juegos para niños (5 a 7 años). Buenos Aires: Paidós.

DIEM, L. (1974): Gimnasia y juego de movimientos rítmicos para niñas. Buenos Aires: Paidós.

DÖBLER, E. y DÖBLER, H. (1984): Manual de juegos menores. Buenos Aires: Stadium.

EDGREN, H. y GRUBER, J. (1971): Juegos escolares para primaria. México: Pax-México.

ELLISON, S. y GRAY, J. (1997): 365 juegos creativos. Para niños a partir de los 2 años. Barcelona: Martínez Roca.

ERRÁZURIZ, P. y MARTÍN, L. (1987): Aprender jugando. Preparación para la lectura y la escritura. Madrid: Cincel.

FAURE, G. y LASCAR, S. (1981): El juego dramático en la escuela. Madrid: Cincel.

FESLIKENIAN, F. (1974): Juegos formativos para sus hijos. ¡Desarrollad su inteligencia! Barcelona: De Vecchi.

FRANCO, A. (1988): Escribir: un juego literario. Madrid: Alhambra.

GARCÍA ARTAL, A. Y OTROS (1992): La educación física en educación primaria. Documentos para la reforma; nº 16. Madrid: Alhambra Longman.

GARVEY, C. (1981): El juego infantil. Madrid: Morata.

GOURLAT, C. (1989): Ideas para divertir a los niños. Barcelona: Martínez Roca.

GUTTON, P. (1976): El juego de los niños. Barcelona: Nova Terra.

GUZNER, S. (1982): 72 juegos para jugar con el espacio y el tiempo. Madrid: Popular.

HERNÁNDEZ ANTÓN, J.L. (1981): Juegos. Madrid: UNED.

HERNÁNDEZ, J.L. y MANCHÓN, J.I. (1984): Banco sueco. Madrid: Gymnos.

IMERONI, A. y MARGAIRA, R. (1980): Erase una vez la gimnasia. Una experiencia de actividad lúdico-motora en la escuela primaria. Barcelona: Gedisa.

KAMII, C. y VRIES, R. de (1988): Juegos colectivos en la Primera enseñanza. Implicaciones de la teoría de Piaget. Madrid: Visor.

LIMBOS, E. (1986): Grandes juegos de interior. Barcelona: Hogar del Libro.

LUQUE, F. y LUQUE, S. (1995): Guía de Juegos Escolares con compañeros: fuerza, potencia, atención. Madrid: Gymnos.

MELENDEZ, M.; ENRIQUEZ, E. y FALKOWSKI, M. (1988): Aprendiendo a jugar: el juego como medio didáctico. Madrid: Esteban Sanz.

MENDEZ, A. (1994): Juegos dinámicos de animación para todas las edades. Madrid: Gymnos.

MIR, V. (1997): Juegos de fantasía en los parques infantiles para niños y niñas a partir de 2 años. Madrid: Narcea.

MOYLES, J.R. (1990): El juego en la educación infantil y primaria. Madrid: Ediciones Morata.

NARGANES, J.C. (1993): Juego y desarrollo curricular en Educación Física. Sevilla: Wancuelen.

OPENHEIM, J.F. (1990): Los juegos infantiles. Barcelona: Martínez Roca.

PAUSEWANG, E. (1977): Juegos didácticos. Buenos Aires: Kapelusz.

PAVEY, D. (1982): Juegos de expresión plástica. Barcelona: CEAC.

PELEGRIN, A. (1984): Cada cual que atienda su juego. Madrid: Cincel.

RODRÍGUEZ, M. y KETCHUM, M. (1992): Creatividad en los juegos y juguetes. México: Editorial Pax México.

RÜSSEL, A. (1970): El juego de los niños. Barcelona: Herder.

SANTOS HERNANDEZ, S.J. (1986): Juegos de los niños en las escuelas y colegios. Barcelona: De Olañeta.

SANUY, C. y CORTÉS, L. (1974): Enseñar a jugar. Madrid: Marsiega.

SCHMIDT, G. (1989): Juegos para escolares. Málaga: Unisport.

SEYBOLD, A. (1975): Practicar y jugar con el aro. Buenos Aires: Kapelusz.

TCHAKAROVA, I. (1983): El juego en grupo. Juegos basados en la psicomotricidad. Madrid: Anaya.

TORBERT, M. (1987): Juegos para el desarrollo motor. México: Pax–México.

TOURTET, L. (1978): Jugar, soñar, crear. Madrid: Atenas.

VV.AA. (1994): Todos los juegos del mundo. Barcelona: Planeta.

ZAPATA, O. (1989): El aprendizaje por el juego en la escuela primaria. México: Pax México.

Juegos de INTEGRACIÓN y DISCAPACIDADES:

ADAMS, R.C. (1978): Juegos, deportes y ejercicios para personas en desventaja física. Buenos Aires: Paidos.

ALMONACID, V. y CARRASCO, M.J. (1989): El juego en los niños ciegos y deficientes visuales. Madrid: ONCE.

ALVAREZ, G. (1990): Guía para una educación física no sexista. Madrid: Secretaría de Estado de Educación.

ARRÁEZ, J.M. (1997): ¿Puedo jugar yo? El juego modificado. Propuesta para la integración de niños y niñas con necesidades educativas especiales. Granada: Proyecto Sur.

BENOS, J. (1979): Educación psicomotriz en la infancia inadaptada. Buenos Aires: Panamericana.

BROWNE, N. (1988): Hacia una educación infantil no sexista. Madrid: Centro de Publicaciones del M.E.C.

CAMPLO, J. (1984): Actividades creativas en la educación especial: motricidad y lenguaje. Barcelona: CEAC.

ESPINOSA, A. (1995): Iguales pero diferentes: un modelo de integración en el tiempo libre. Madrid: Popular.

GARCÍA, J.A. (1992): Actividades físicas y deportes para minusválidos. Madrid: Campomanes.

GONZÁLEZ, L. (1990): Psicomotricidad para deficientes visuales (4-7 años). Salamanca: Amaru.

MARTÍN, F. (1988): Educación Física y deportes para minusválidos psíquicos. Madrid: Gymnos.

PICQ / VAYER (1985): Educación psicomotriz y retraso mental. Barcelona: Científico-Médica.

RAPPAPORT, L. (1989): Creative play activities for chidren with disabilities. Illinois: Human Kineticks books.

TORBET, M. y BENAVIDES, H. (1982): Juegos para el desarrollo motor: crecimiento integral para todos los niños con o sin problemas. México: Pax.

VV.AA. (1987): Juegos sin barreras. Barcelona: Federación de Entidades Colaboradoras con el Minusválido.

WINNICK, J.P. (1990): Adapted physical education and sport. Illinois: Human Kineticks books.

ZAMBRANA, J.M. (1987): La educación física y los disminuidos psíquicos. Madrid: Alhambra.

ZURHT, R. (1986): Educación del movimiento y del cuerpo en niños discapacitados físicamente. Buenos Aires: Panamericana.

Juegos con MATERIALES y DEPORTES ALTERNATIVOS:

ARTIGA, C. (1983): El material escolar. Barcelona. Vic.BLANDEZ, J. (1995): La utilización del material y del espacio en Educación Física: propuesta y recursos didácticos. Barcelona: Inde.

BUCHER, W. (1995): 1000 ejercicios y juegos de deportes alternativos: goba, squash, minitenis, intercrosse, hockey, thoukball, beisbol, rugby, fútbol americano, frisbee y otros. Barcelona: Hispano Europea.

BUGUIN, J.C. (1979): El monopatín. Madrid: N.S.

CAPÓN, J. (1990): Actividades con cubiertas de neumáticos y paracaídas. Barcelona: Paidós.

CORIA, R. (1987): Manual de prebeisbol. Barcelona: Real Federación Española de Béisbol y Sofbol.

FRODIN, M. y MESSMAN, F. (1990): Skateboard. Barcelona: Noray.

GOULD, M. (1980): Construye monopatines y otros deslizadores con ruedas. Madrid: Altea.

HERNÁNDEZ, M. (1994): Juegos y Deportes Alternativos. Madrid: Manuel Hernández.

HERNÁNDEZ, M. (1984): Disfruta tu tiempo libre con el bádminton. Madrid: C.S.D.

JARDÍN PINYOL, C. Y RIUS SANT, J. (1992): 1000 ejercicios y juegos con material alternativo. Barcelona. Paidotribo.

LEHN, D. (1991): ¡Agáchate y vuélvete a agachar! Malabares para todos. Madrid: Frakson.

MARQUÉS, J.L. (1997): Iniciación a juegos y deportes alternativos. Madrid: Escuela Española.

MOREL, A. y OUAKI, G. (1987): Todo sobre el skateboard. Barcelona: L. de Caralt.

PALACIOS, J. y ABRALDES, J.A. (2000): Juegos con material alternativo: ¡Vamos a dar la lata! A Coruña: Xaniño Editorial.

PIÑANGO, CH. y MARTÍN FRANCÉS, S. (1994): Construcción de juguetes con material de desecho. Madrid: Editorial Popular.

RODRÍGUEZ RUIZ, J.A. (1987): Gimnasia. Sillas y neumáticos como elementos de trabajo. Madrid: Alhambra.

RHUE, B. y DARNELL, E. (1990): Boomerang. Sevilla: Progensa.

RUIZ ALONSO, J.G. (1991): Juegos y Deportes alternativos. Lérida: Agonos.

SHER, B. (1996): Juegos estupendos con juguetes improvisados. Barcelona: Martínez Roca.

VELÁZQUEZ, A. y MARTÍNEZ, A. (1994): Juegos y formas jugadas con materiales alternativos. Alcalá de Guadaira: CEP.

VELÁZQUEZ, C. (1996): Actividades prácticas en Educación Física. Cómo utilizar materiales de desecho. Madrid: Escuela Española.

VIROSTA, A. (1994): Deportes alternativos. En el ámbito de la Educación Física. Madrid: Gymnos.

VIROSTA, A. (1993): Iniciación al disco volador. Madrid: Gymnos.

VV.AA. (1991): THAOS. Deportes alternativos nº 1. Madrid: Quinta Alternativa.

VV.AA. (1991): THAOS. Deportes alternativos nº 2. Madrid: Quinta Alternativa.

VV.AA. (1979): Monopatín (skateboard). Barcelona: Aura.

Juegos en la NATURALEZA:

ASOCIACIÓN DE SCOUTS DE CANADA (1987): Juegos al aire. Barcelona: Martínez Roca.

BOULANGER, L.; LIMBOS, E. y MAISON, F. (1986): Juegos de playa. Barcelona: Hogar del Libro.

BRITES, G. (1990): Un lugar para jugar: el espacio imaginario. Buenos Aires: Bonum.

CAMERINO, O. y CASTAÑER, M. (l994): 1001 ejercicios y juegos de recreación. Barcelona: Paidotribo.

CORNELL, J. (1994): Compartir el amor por la naturaleza. Juegos y actividades para todas las edades. Barcelona: Ibis.

CUENCA, M. (1984): Educación para el ocio: actividades escolares. Madrid: Cincel.

DIEGO, J. (1995): Juegos al aire libre: educación infantil y primaria. Madrid: Escuela Española.

EVANS, D. (1994): Jugar con el aire. Barcelona: Ediciones B.

FERREÑA, S. (1994): Juegos para un día de campo. México: Selector.

FERNÁNDEZ, F. (1996): Melosetodo de los juegos de la calle. Madrid: Santillana.

FLURI, H. (1992): 1000 ejercicios y juegos de Tiempo Libre. Barcelona: Hispano Europea.

GAMBOA, S. (1992): Juegos para campamentos. Buenos Aires: Bonum.

GAMBOA, S. (1991): Aprender jugando con la naturaleza. Maipu (Argentina): Bonum.

GONZÁLEZ, F. (1997): Noches de fiesta: veladas, juegos nocturnos, fuegos de campamento. Madrid: Ccs.

HÉOMET, B. (1986): Actividades en la naturaleza. Barcelona: Hogar del Libro.

HUOT, F. (1987): Juegos al aire libre. Barcelona: Martínez Roca.

LIMBOS, E. (1988): Fiestas deportivas al aire libre. Barcelona: Hogar del Libro.

LIMBOS, E. (1986): Grandes juegos: juegos tipo, esquemas, elementos, el animador, el terreno, las técnicas. Barcelona: Hogar del Libro.

LÓPEZ, A. (1992): Juegos, fiestas y diversiones en la América Española. Madrid: Mapfre.

MARTÍNEZ, R. (1986): Juegos de los indios norteamericanos para jugar en la naturaleza. Madrid: Miraguano.

MUGARDES, F. (1986): Juegos de ecología. Madrid: Alhambra.

NOVO, M. (1988): Juegos de educación ambiental: texto-guía para el profesor de nivel ciclo superior de E.G.B. Madrid: ICONA.

PAPAVENTOS EDUCACIÓN AMBIENTAL (1996): Os xogos do vento verde: xogos cooperativos sobre o medio ambiente. Santiago de Compostela: Naturaleza Galega.

PASSATORE, F. (1985): Yo soy el árbol: tú, el caballo. Barcelona: Hogar del Libro.

PORTMANN, M. (1987): Juegos al aire libre. Madrid: Esteban Sanz.

RAYMONDE, M.; BOULANGER, J. y MAINE, M.C. (1978): Juegos y actividades a la orilla del mar. Barcelona: Vilamala.

REYNAUD, T. (1966): Juegos para campo y bosque. Barcelona: Vilamala.

SCHMIDT, G. (1995): Juegos de movimiento y para el tiempo libre. Málaga: Instituto Andaluz del Deporte.

TAYLOR, J. (1993): Guía de simulación y de juegos para la educación ambiental: programa internacional de educación ambiental UNESCO-PNUMA. Madrid: Los libros de la Catarata.

VAQUETTE, P. (1996): Juegos para descubrir la naturaleza. Barcelona: Martínez Roca.

VILA, L. (1992): Ecojuegos: juegos y actividades para todos los que aman la vida. Buenos Aires: Bonum.

VINELLA, B. (1992): El libro de los juegos en casa y al aire libre. Barcelona: De Vecchi.

VV.AA. (1996): Senderismo, barranquismo, puenting. Barcelona: Plaza y Janes.

VV.AA. (1988): Actividades físico–deportivas en la naturaleza. Madrid: ADELEF – Comunidad de Madrid.

Juegos POPULARES y tradicionales:

BRANDIN FEIJOO, C. (1986): Os xogos dos nosos rapaces. Orense: Caixa Ourense.

CAZORLA NÚÑEZ, M.J. (1988): Juegos infantiles de Vera. Almería: Cajal.

GUILLEMARD, G.; MARCHAL, J.C.; PARENT, M.; PARLEBAS, P. y SCHMITT, A. (1988): Las cuatro esquinas de los juegos. Lérida: Agonos.

MORENO, C. (1993): Aspectos recreativos de los juegos y deportes tradicionales en España. Madrid: Gymnos.

ROMANI, A. (1979): Xogos infantiles de Galicia. Santiago de Compostela: Follas Novas.

SANTAMARÍA, F.J. (1987): El juego de bolos en las sierras de Cazorla y Segura: un juego tradicional andaluz. Málaga: Unisport.

VV.AA. (1990): Juegos y deportes autóctonos de Canarias: primeras jornadas de juegos y deportes autóctonos. Las Palmas: Universidad de Las Palmas.

Juegos PREDEPORTIVOS:

CARON, J. y PELCHAT, C. (1987): Apprentissage des sports collectifes: hockey, basket. Quebec: Université du Quebec.

CEBOLLA LÓPEZ, F. (1981): Juegos con balón. Barcelona: Vilamala.

FLOSDORF, P. y RIEDER, H. (1970): Deportes y juegos en grupo. Buenos Aires: Kapelusz.

FUSTE, X. (1996): Juegos de iniciación a los deportes colectivos. Barcelona: Paidotribo.

GALLANT, M. (1985): Juegos deportivos. Barcelona: Vilamala.

GARCÍA-FOGEDA, M.A. (1987): El juego predeportivo en la educación física y el deporte. Madrid: Pila Teleña.

GONZALEZ MILLAN, C. (1987): Juegos y Educación Física. Madrid: Alhambra.

JOYNSON, C. (1973): Juegos deportivos. Iniciación escolar al deporte. Barcelona: Hispano Europea.

SCHULTZ, H. (1976): Por el juego al atletismo. Buenos Aires: Kapelusz.

SEGURA, J. (1989): 1.009 ejercicios y juegos de fútbol. Barcelona: Paidotribo.

TEORÍAS acerca del juego:

ANTONELLI, F. y SALVINI, A. (1982): Psicología del deporte. Valladolid: Miñón.

ANTÚNEZ, S. Y OTROS (1992): Del Proyecto Educativo a la Programación de Aula. El qué, el cuándo y el cómo de los instrumentos de la planificación. Barcelona. Graó.

BALLY, G. (1965): El juego como expresión de la libertad. México: Fondo de Cultura Económica.

BARREAU, J.J. y MORNE, J.J. (1991): Epistemología y antropología del deporte. Madrid: Alianza Deporte.

BUITENDIJK, F. (1935): El juego y su significado. Madrid: Revista de Occidente.

CAGIGAL, J.M. (1981): ¡Oh Deporte! (Anatomía de un gigante). Valladolid: Miñón.

CAGIGAL, J.M. (1981): Deporte: espectáculo y acción. Barcelona: Salvat.

CAGIGAL, J.M. (1975): El deporte en la sociedad actual. Madrid: Editorial Prensa Española.

CAGIGAL, J.M. (1966): Deporte, Pedagogía y Humanismo. Madrid: C.O.E.

CAGIGAL, J.M. (1957): Hombres y Deporte. Madrid: Taurus.

CAZORLA, L.M. (1979): Deporte y Estado. Barcelona: Labor.

CHATEAU, J. (1958): Psicología de los juegos infantiles. Buenos Aires: Kapelusz.

CONSEJO DE EUROPA - CONSEJO SUPERIOR DE DEPORTES: “Carta europea del deporte”.

CONSEJO DE EUROPA - CONSEJO SUPERIOR DE DEPORTES: “Código de ética deportiva. Quien juega limpio, gana”.

DECROLY, O. y MONCHAMP, E. (1983): El juego educativo. Madrid: Morata.

DELGADO, J.M.R. (1991): La felicidad. Madrid: Ediciones T.H.

DÍAZ-PLAJA, F. (1984): Apuntes para una Historia del Juguete. Barcelona: Bruguera.

DURAND, M. (1988): El niño y el deporte. Barcelona: Paidós.

EINSTEIN, A. (1981): Mi visión del mundo. Barcelona: Tusquets.

FERREIRA DE OLIVEIRA, J.N. (1979): Antropología do jogo. Antología de textos. Lisboa: ISEF.

FINGERMANN, G. (1970): El juego y sus proyecciones sociales. Buenos Aires: Ateneo.

GONZÁLEZ ALCANTUD, J.A. (1993): Tractatus ludorum. Una antropología del juego. Barcelona: Anthropos.

GRUPPE, O. (1976): Teoría pedagógica de la Educación Física. Madrid: INEF.

HUIZINGA, J. (1938): Homo ludens. Haarlem: Tjeenk Willink.

JACQUIN, G. (1958): La educación por el juego. Madrid: Atenas.

LAPIERRE, A. (1984): Educación psicomotriz en la escuela maternal. Barcelona: Científico-Médica.

LE BOULCH, J. (1983): El desarrollo psicomotor desde el nacimiento a los seis años. Madrid: Doñate.

LEIF Y BRUNELLE (1978): La verdadera naturaleza del juego. Buenos Aires: Kapelusz.

LINAZA, J. (1991): Jugar y aprender. Madrid: Alhambra Longman.

LINAZA, J. y MALDONADO, A. (1987): Los juegos y el deporte en el desarrollo psicológico del niño. Barcelona: Antrhropos.

LISON, C. (1979): Antropología cultural de Galicia. Madrid: Akal.

MARÍAS, J. (1971): Tres visiones de la vida humana. Navarra: Salvat.

MARÍN IBAÑEZ, R. (1986): Principios de la educación contemporánea. Madrid: Rialp.

MONEDERO, C. (1982): La evolución psicológica del hombre. Barcelona: Salvat.

MOOR, P. (1981): El juego en la Educación. Barcelona: Herder.

NEWSON, J. y NEWSON, E. (1984): Juguetes y objetos para jugar. Barcelona: CEAC.

PAPALIA, D. y WENDKOS, S. (1992): Desarrollo humano. Santafé de Bogotá (Colombia): Interamericana.

TONUCCI (1983): Con ojos de niño. Barcelona: Barcanova.

TONUCCI (1985): Niño se nace. Barcelona: Barcanova.

TRILLA, J. (1985): La escuela fuera de la escuela. Barcelona: Planeta.

VALLEJO-NÁJERA, A. (1987): Mi hijo ya no juega, solo ve la televisión. Madrid: Ediciones Temas de Hoy.

VÁZQUEZ, B. (1989): La Educación Física en la Educación Básica. Madrid: Gymnos.

VV.AA. (1972): Teorías sobre el origen del deporte. CITIUS, ALTIUS, FORTIUS. Madrid: INEF.

WALLON, H. (1984): La evolución psicológica del niño. Barcelona: Grijalbo.

WALLON, H.; PIAGET, J.; y OTROS (1982): Los estadios en la psicología del niño. Buenos Aires: Nueva Visión.

WINNICOT, J. (1979): Realidad y juego. Barcelona: Granica.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Pedagoxía da actividade física e do deporte/620G01001
Teoría e historia da actividade física e do deporte/620G01003
Bases da educación física e deportiva/620G01004

Materias que continúan o temario

Observacións

O idioma das clases presenciais utilizado habitualmente polos profesores será o castelán, pero os alumnos poderán utilizar o galego cando o desexen.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías