Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Iniciación en deportes V (Muller, deporte e saúde) (optativa) Código 620G01044
Titulación
Grao en Ciencias da Actividade Física e do Deporte
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Cuarto Optativa 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Educación Física e Deportiva
Coordinación
López Villar, Cristina
Correo electrónico
cristina.lopezv@udc.es
Profesorado
López Villar, Cristina
Mosquera Gonzalez, Maria Jose
Correo electrónico
cristina.lopezv@udc.es
maria.jose.mosquera@udc.es
Web
Descrición xeral Na nosa sociedade o deporte é unha práctica altamente masculinizada polo que, ás veces, pérdese de vista a importancia que ten para as mulleres de diferentes idades e contextos. A sociedade actual demada certas prácticas como as actividades de sala, natación durante o embarazo, etc. que moitas veces precisan dun ou dunha profisional con formación específica. Esta materia pretende capacitar ao alumnado que a curse para deseñar e aplicar programas de actividade física con mulleres ou con homes e mulleres aplicando a perspectiva de xénero. Aspectos que son fundamentais para a construcción dun deporte máis igualitario e saudable.

Competencias do título
Código Competencias do título
A5 Fomentar a convivencia, estimulando e poñendo en valor a capacidade de constancia, esforzo e disciplina dos participantes nas actividades de educación física e deportiva.
A6 Deseñar e ordenar estratexias e espazos de aprendizaxe que respondan á diversidade social (sexo, xénero, idade, discapacidade, culturas…) e ao respecto dos dereitos que conforman os valores que aporta a educación física e deportiva á formación integral dos cidadáns.
A25 Identificar e comprender os requisitos psicomotores e sociomotores das habilidades deportivas, executando basicamente as habilidades motrices específicas dun conxunto de deportes, considerando as diferenzas por xénero.
A26 Identificar e aplicar as peculiaridades didácticas de cada especialidade deportiva na intención pedagóxica dos diferentes ámbitos de intervención.
B15 Comprender e saber utilizar as importantes posibilidades que a educación física e o deporte teñen para xerar hábitos sociais e valores democráticos (coeducación de xéneros, respecto á diversidade social e cultural, cooperación, competición respectuosa, compromiso co contorno…).
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Comprender como a socialización condiciona diferencias entre xéneros e que consecuencias se derivan cara a práctica física B15
C4
Coñecer, analizar e valorar a participación das mulleres en actividades físico deportivas ao longo do ciclo vital. A6
A25
A26
Analizar programas de actividade físico deportiva específicos para mulleres ou coeducativos A5
A6
A25
A26
B15
C4
Reflexionar sobre as particuliaridades da práctica deportivas das mulleres nas diferentes etapas das súas vidas. A26
B15
C4
Coñecer e promover os dereitos e deberes das mulleres e a súa contribución na construcción da sociedade. B15
C4

Contidos
Temas Subtemas
A importancia da actividade física con perspectiva de xénero.
- A necesidade dunha ciencia con perspectiva de xénero.
- A influencia da cultura de xénero na vida, na saúde e na práctica física de mulleres e homes.
- Chan pelviano.
- A lenguaxe inclusiva como recurso para a igualdad de oportunidades.
- Os abusos, violencia e sexismo como elementos dunha mala praxe. Decálogos de boas prácticas.
Estereotipos, xénero e actividade física. - A problemática das desigualdades no itinerario deportivo das persoas.
- Rompendo regras: a menstruación e o deporte
- Alimentación saudable: trastornos.
- Sexualidade e diversidade sexual.
Programas específicos de actividade física para mulleres e programas coeducativos - Proxectos de intervención desde a perspectiva de xénero.
- Xogos e actividades de concienciación para desenvolver a cultura de xénero.
- Xogos e deportes alternativos e coeducativos.
Coeducación emocional - Competencias emocionais necesarias para facilitar o desenvolvemento integral e igualitario de nenas e nenos.
- A aprendizaxe das emocións e sentimentos para a igualdade de xénero.
- Desenvolvemento das competencias emocionais aplicadas na coeducación.
- Programas de coeducación e educación emocional
Linguaxe inclusiva: termos básicos - A /O estudante
- Os/As alumnos/as
- O alumnado
- O estudantado
- Investigador/a invitado/a.
- O profesorado
- O equipo docente
- As persoas usuarias
- O /A entrenador/a
- Xogadores e xogadoras
- Nais e pais

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Práctica de actividade física A26 4 4 8
Sesión maxistral A6 A25 A26 B15 C4 10 20 30
Aprendizaxe colaborativa A5 A6 A26 B15 15 30 45
Estudo de casos B15 C4 4 16 20
Proba de discriminación A6 B15 C4 3 4 7
Traballos tutelados A6 A25 A26 B15 C4 10 28 38
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Práctica de actividade física Serán sesións nas que tanto dirixirán as profesoras como se pedirá a colaboración do alumnado para preparar pequenas tarefas de aplicación práctica.
Sesión maxistral A través desta metodoloxía vaise expor contidos conceptuais e informes. De todas formas, será participativa, pedindo o alumnado a sua interpretación dos datos, a relación de conceptos, a búsqueda de exemplos da sua vida cotiá no deporte, etc.
Aprendizaxe colaborativa Empregarase a aprendizaxe entre iguais como unha ferramenta fundamental. Impulsarase a aprendizaxe centrada no alumnado organizando o traballo en pequenos grupos, de maneira que cada estudante aporte os seus recursos e habilidades para mellorar o seu entendimiento sobre a materia.
Estudo de casos Elaboración de itinerario deportivo personal aplicando conceptos de xénero:
- Debe seguir o índice dos conceptos que se colgará en moodle, coa numeración establecida e a denominación de cada concepto (non facer modificacións no índice)
- Extensión: 6 páxinas (3 a doble cara)
Proba de discriminación Exame no que o alumnado demostrará que asimilou conceptos básicos e fundamentais da materia. Será unha proba "verdadeiro-falso". Y el sistema de corrección será de aciertos menos errores.
Traballos tutelados O alumnado se distribuirá por grupos, de 4 ou 5 como máximo, para facer o Proxecto de Intervención. Será titorizado cantas veces o precise para resolver as dúbidas, tanto a través de titorías por Teams, presenciais no despacho ou no final das clases.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Ao longo do curso o alumnado recibirá orientacións para o desenvolvemento das actividades e do proxecto de intervención. Debe realizarse, polo menos, unha titoría por grupo.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Traballos tutelados A6 A25 A26 B15 C4 *** Proxectos de intervención (5 puntos):
-Experiencias coeducación.
-Deportes altenativos coeducativos.
-Experiencias de actividade física con mulleres.

*** Traballo "Rompendo regras" (1 punto).
*** Itinerario deportivo (2 punto).

(OPTATIVO: Realizar cursos da Oficina de Igualdade da UDC engaden 1 punto a nota final).
80
Proba de discriminación A6 B15 C4 Exame no que o alumnado debe demostrar que domina os fundamentos da materia. 20
 
Observacións avaliación

O "itinerario deportivo": 

* Debe seguir o índice dos conceptos que se colgará en Moodle, seguindo a numeración establecida e a denominación de cada concepto. Non se admiten itinerarios con modificacions no índice: na orden e na denominación dos conceptos. 

* Extensión: 6 páxinas (3 a doble cara). Non se admiten itinerarios con mais páxinas das indicadas.  

* Entrega: A determinar. 

1. Se exige asistencia para a avaliación

2. A porcentaxe mínima de asistencia para a avaliación é do 70%

- A asistencia a clase é un deber e un dereito

- El alumnado que, por causa xustificada (enfermedade, hospitalización, etc.), non acade a porcentaje de presencialidade do 70%, valorarase a sua situación sempre que non supoña un agravio comparativo con respecto os seus compañeiros/as e poda participar na elaboración do Proxecto de Intervención e no traballo de "Rompendo Regras" que son tarefas en equipo. 

 3. Requisitos para superar a asignatura:

                1ª Oportunidade:

** Asistencia do 70%

** Proyecto de intervención (con linguaxe inclusivo): 5 puntos

** Itinerario deportivo (con linguaxe inclusivo): 2 puntos

** Proyecto "Rompendo regras" (con linguaxe inclusivo): 1 punto

** Examen V-F: 2 puntos

 Para hacer media é preciso aprobar o Proxecto de intervención e o examen. 

                2ª Oportunidade:

** Si o Proxecto de intervención está suspenso deben entregalo correxido: pero nesta convocatoria non se expón. 

** Si o examen está suspenso ou Non Presentado (por non cumprir a asistencia) deben realizalo de novo. 

** No caso de alumnado que perde totalmente a avaliación continua, na segunda oportunidade podrá facer un examen que vale o 100%. Pero debe acadar o 60% da puntuación.

4. Criterios de mantemento de partes superadas para a 2ª oportunidade: 

 ** Gardase a nota das tarefas realizadas durante o cuatrimestre (Itinerario, Proxecto de Intervención, Rompendo regras e examen). Pero só se pode entregar de novo o Proxecto de intervención si está suspenso e repetir o examen si tamén o teñen suspenso ou non se presentaron por non cumprir coa presencialidade ou por outra circunstancia. 

5. Criterios de mantemento de partes superadas en futuras convocatorias de avaliación

 ** Non se gardan notas para o curso siguiente.

6. Alumnado con matrícula parcial 

                1ª Oportunidad: 

**  O alumnado a tempo parcial realizará a mesma avaliación que o alumnado a tempo completo. Si teñen dificultades pa traballar en grupo analizarase a situación e se buscará unha solución. Realizaranse titorías especiais para este colectivo. Si están dispensados de asistencia, deberán ter o 50% para realizar a avaliación. 

                2ª Oportunidad: 

 ** O alumnado a tiempo parcial realizará a mesma avaliación que o alumnado a tempo completo. 

7. Idiomas nas probas escritas de avaliación 

** O examen realizarase en castelan. Si se desexa noutro idioma oficial da UDC, solicitarase un mes antes da data de realización.

 

8. Opcions alternativas de avaliación para casos especiais xustificados 

** Consideranse casos especiales aqueles que xustifiquen problemas de saúde, hospitalizacions, etc. prolongadas. Organizaranse titorías e cambiaranse exámenes parciais e final si fose necesario. 

 

9. Pruebas on-line:  a través da plataforma da UDC, Moodle

 

10. Implicacions de fraude académico na realización das probas ou actividades de avaliación:

A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación implicará directamente a cualificación de suspenso '0' na materia na convocatoria correspondente, invalidando así calquera cualificación obtida en todas as actividades de avaliación de cara a convocatoria extraordinaria

Ademais,  segundo a Lei de Convivencia Universitaria (BOE núm. 48, do 25 de febreiro de 2022), a fraude académica, considérase falta moi grave, podendo implicar expulsión de 2 a 3 anos da universidade constando no expediente académico ata o seu total cumprimento; así como, a perda de dereitos de matrícula parcial durante un curso ou semestre académico (art. 14). Enténdese por fraude académica calquera comportamento premeditado tendente a falsear os resultados dun exame ou traballo, propio ou alleo, realizado como requisito para superar unha materia ou acreditar o rendemento académico (art. 11).

------------------------------------------------

OPTATIVO: Realizar cursos organizados pola Oficina de Igualdade da UDC computará como un 1 punto a engadir na nota final. 


Fontes de información
Bibliografía básica

· Al Adib Mendiré, Miriam (2019). Hablemos de Vaginas. Madrid: Oberón

- Calais Germain, Blandine. (1996). Anatomía para el movimiento tomo I.Barcelona: La liebre de marzo.

- Calais-Germain, Blandine.(1998). El periné femenino y el parto. Barcelona:Los libros de la liebre de marzo.

- Del Castillo, María. (2002). Disfruta de tu embarazo en el agua. Actividades acuáticas para la mujer gestante. Barcelona: INDE.

- Del Castillo, María. (2011). La actividad física durante el embarazo. En C. López-Villar (coord.) Estudios multidisciplinares para la humanización del parto. A Coruña: Servicio de Publicaciones de la Universidad de A Coruña.

- Despentes, Virginie (2018). Teoría King Kong. Barcelona: Penguin Randon House Grupo Editorial. 

 - Fernández García, Emilia. (2010). Guía PAFIC para la Promoción de la Actividad Física en Chicas. Madrid: Instituto de la Mujer del Ministerio de Igualdad. 

- Jenainati, Cathia e Groves, Judy (2010). Feminismo. Una guía ilustrada. Madrid: Tecnos.

- López González, María José (2017). Mujer, discriminación y deporte. Madrid: Reus Editorial.

- López Villar, Cristina (2017). Pioneiras do deporte en Galicia. A Coruña: Deputación da Coruña.

- Marañón, Iria (2018). Educar en el feminismo. Barcelona: Plataforma editorial.

- Martín, Montserrat y Juncá, Albert. (2014) El acoso sexual en el deporte: el caso de las estudiantes-deportistas del grado de Ciencias de la Actividad Física y el Deporte de Cataluña. Apunts. Educación Física y Deportes, n.º 115, pp. 72-81.

- Martin, Montserrat; Soler, Susanna y Vilanova, Anna (2017). Género y Deporte. En Manuel García Ferrando; Núria Puig; Francisco Lagardera; Ramón Llopis y Anna Vilanova (Comps). Sociología del deporte. Madrid: Alianza Editorial. 

- Martínez Girón, Jesús y Arufe Varela, Alberto (2017). Deporte profesional de-generado. Un estudio sobre feminismo radical. Barcelona: Atelier Libros Jurídicos. 

- Mosquera, María José; Lera, Ángela y Sánchez, Antonio (2000). Noviolencia y deporte. Barcelona: Inde. 

- Mosquera González, María José (2014) ¿Las mujeres no hacen deporte porque no quieren? ¿Los hombres practican el deporte que quieren? El género como variable de análisis de la práctica deportiva de las mujeres y los hombres. En María José Mosquera (Coordinadora). IV Ciclo de Conferencias: Xénero, Actividad Física e Deporte (2013-2014). Universidad de A Coruña. Servicio de Publicaciones. https://ruc.udc.es/dspace/bitstream/handle/2183/13594/IV_XEAFD_art_5.pdf;jsessionid=5AD9DA88777A1E531023141A7293328B?sequence=1

- Murnau, María (2018). Feminismo ilustrado: ideas para combatir el machismo. Barcelona: Montena.

- Ngozi Adichie, Chimamanda (2015). Todos deberíamos ser feministas. Barcelona, Penguin Randon House Grupo Editorial. 

- Ogando, Leticia. (2018). Estrategias de empoderamiento de las adolescentes en el ámbito de la actividad física en la educación secundaria. En Marta Bobo. (Coord). VI e VII Ciclo de Conferencias de Xénero, Actividade Física e Deporte (2015-2016/2016-2017). Universidade da Coruña-Servizo de Publicacións.  

- Piedra, Joaquín. (2016). Deporte y género. Manual de iniciación. Barcelona: Inde.

- Piedra, Joaquín. (2015). Masculinidades en Educación Física. El nuestro es un deporte de "machos". En Marta Bobo. (Coord). V Ciclo de Conferencias de Xénero, Actividade Física e Deporte (2013-2014/2014-2015). Universidade da Coruña-Servizo de Publicacións.  

- Piedra, Joaquín; Ramírez-Macías, Gonzalo y Latorre, Águeda (2014). Visibilizando lo invisible: creencias del profesorado de educación física sobre homofobía y masculinidades. Retos, nº 25, pp. 60-66. 

- Púig, Núria y Mosquera, María José (2017). Edad y Deporte. En Manuel García Ferrando; Núria Puig; Francisco Lagardera; Ramón Llopis y Anna Vilanova (Comps). Sociología del deporte. Madrid: Alianza Editorial. 

- Rodicio-García, María Luisa., Mosquera-González, María José, Penado, María y Mateos-Padorno, Covadonga (2020). Evolución de los habitos deportivos de estudiantes de Ciencias del deporte en España. Apunts. Educación Física y Deportes, 140, 15-22. https://doi.org/10.5672/apunts.2014-0983.es.(2020/2).140.03

- Saini, Angela (2018). Inferior. Cómo la ciencia infravalora a la mujer y cómo las investigaciones reescriben la historia. Madrid: Kadmos. 

- Soler Prat, Susanna. (2015). Estrategias de promoción del deporte femenino. En Marta Bobo. (Coord). V Ciclo de Conferencias de Xénero, Actividade Física e Deporte (2013-2014/2014-2015). Universidade da Coruña-Servizo de Publicacións.  

- Varela, Nuria (2017). Feminismo para principiantes (Cómic). Barcelona: Ediciones B.

-  Vicente-Pedraz, Miguel; Brozas-Polo, María Paz (2017). Sexo y género en la contienda identitaria del deporte. Propuesta de un debate sobre la competición deportiva. CCD 35, 101-110

Bibliografía complementaria

. Asociación de profesores de Educación Física. Recuperado de http://www.apefadal.es/

· Bertherat, Therese y Berstein,Carol. (2006). El cuerpo tiene sus razones. Barcelona : Ediciones Pidotribo Ibérica.

. Brinquedia (2007). Xogos tradicionais para maiores, para nenas e para nenos. Recuperado de http://www.xogostradicionais.gal/

- Del Castillo, M. (2014) El socorrismo desde el punto de vista del género: la idoneidad de la mujer como socorrista. En Mª J. Mosquera (coordinadora). IV Ciclo de Conferencias: Xénero, Actividad Física e Deporte (2013-2014). Universidad de A Coruña. Servicio de Publicaciones. 

- Del Olmo, C. (2013) ¿Dónde está mi tribu? Madrid: Clave Intelectual.

- Equipo Plantel (2018). As mulleres e os homes. Galicia: Catroventos.

- Favilli, Elena (2018). Cuentos de buenas noches para niñas rebeldes: 100 historias de mujeres extraordinarias. Barcelona : Planeta.

 · Gastineau, Bernadette (1014). Yoga y Perineo. Barcelona: Obelisco

· Germain, Patrick (1993). La armonía del gesto. Barcelona: Ed. La liebre de marzo.

- Hodges, Kate e Papworth, Sarah (2018). Vidas extraordinarias. Lazos entre mujeres que han cambiado el mundo. Madrid: Planeta. 

- Izquierdo, C. y De Galarreta L.R. (2018) ¿Soy yo o es que aquí hace mucho calor? Barcelona: Planeta.

· Northrup, Chistiane.(2006). Cuerpo de mujer, sabiduría de mujer. Barcelona: Ediciones Urano.

- Schatz, Kate (2018). Mujeres radicales del mundo: artistas, atletas, piratas, punks y otras revolucionarias que han hecho historia. Madrid: Capitán Swing.

· Sparrowe, Linda y Walden, Patricia (2004). El libro del yoga y de la salud para la mujer. Madrid: EDAF, Luz de Oriente

- Uve, Sandra (2018). Supermujeres, superinventoras. Ideas brillantes que transformaron nuestra vida. Madrid: Planeta.

· Valls-Llobet, Carme.(2010). Mujeres, salud y poder. Madrid: Ediciones Cátedra

. Valls-Llobet, Carmen (2018). Medio ambiente y salud. Mujeres y hombres en un mundo de nuevos riesgos. Madrid: Cátreda. 

· Varios (2007). Libro de entrenamiento para la espalda. Barcelona: Ed.Paidotribo


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías