Identifying Data 2020/21
Subject (*) Damage and Restoration of Stonework Structures Code 630567122
Study programme
Mestrado Universitario en Rehabilitación Arquitectónica (Plan 2016)
Descriptors Cycle Period Year Type Credits
Official Master's Degree 1st four-month period
 First Optional 3
Language
Spanish
Teaching method Face-to-face
Prerequisites
Department Construcións e Estruturas Arquitectónicas, Civís e Aeronáuticas
Enxeñaría Civil
Coordinador
Freire Tellado, Manuel Jose
 E-mail
manuel.freire.tellado@udc.es
Lecturers
Freire Tellado, Manuel Jose
 E-mail
manuel.freire.tellado@udc.es
Web http://fv.udc.es
General description Tras cursar a asignatura, o alumno estará capacitado para poder identificar, peritar e afrontar de forma eficaz os problemas usuais que poden presentar as estruturas de fábrica dentro do contexto da obra de rehabilitación. Para poder desenvolver estas capacidades facilitaranse os coñecementos necesarios referentes á inspección e recoñecemento de estruturas de fábrica, a identificación das lesións que se producen, a súa valoración e tratamento, o diagnóstico de patología ligada á estrutura de fábrica e as técnicas básicas de intervención sobre os elementos estructurales de fábrica, complementando este saber coa bibliografía e normativa existente. Estes contidos serán expostos nas clases de teoría. Para garantir que o alumno sexa capaz de aplicar adecuadamente estes coñecementos, propóñense unha serie de clases prácticas que versasen sobre a exposición e debate dunha serie de casos prácticos complementadas coa realización dun traballo específico sobre a materia. Este traballo que estará relacionado coa actividade profesional do arquitecto dentro do contido específico desta asignatura.
Contingency plan Consideráronse dúas situacións posibles:
ESCENARIO 1
Dado que nesta materia o número de alumnos é o mesmo nas exposicións teóricas e nas clases prácticas non ten sentido establecer un escenario no que non sexa factible a docencia presencial das clases expositivas e si o sexa a docencia interactiva
ESCENARIO 2
Exponse un segundo escenario no que ante un posible confinamento non sexa factible ningún tipo de docencia presencial. En tal caso, os cambios previstos son os seguintes:

1. Modificacións nos contidos
Non se realizan cambios.

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
Ningunha

*Metodoloxías docentes que se modifican
Sesión maxistral, solución de problemas, esquemas, estudo de casos, traballos tutelados.
A imposibilidade de continuar utilizando ambas as metodoloxías en formato presencial obriga a adoptar estratexias alternativas que faciliten as aprendizaxes con independencia das posibles continxencias relativas ao equipamento e conexión do alumnado. Por iso, óptase por facilitar a través da plataforma Moodle a documentación necesaria para continuar avanzando no programa formativo, e o resto das tarefas efectúanse coa axuda da plataforma Teams incluída en Office365.


3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
Moodle, foro virtual, correo-e.
O foro permanece aberto durante todo o período lectivo, respondendo o profesorado ás posibles consultas tanto durante as sesións virtuais como durante o horario oficial de tutorías.
Teams, reunións virtuais e canles.
Mantéñense abertos as canles de comunicación (xeral e por grupos) para que o alumno poida elevar consultas.
Correo-e
É o modo de comunicación máis frecuente das dúbidas que se lle expoñen ao alumno. Aténdese con acordo aos horarios de tutorías establecidos como mínimo.

4. Modificacións na avaliación
Mantéñense as mesmas metodoloxías previstas na guía, pero realizándose as entregas de forma electrónica vía Moodle

*Observacións de avaliación:
Mantéñense os criterios de avaliación indicados.
Dado que se prevé a entrega electrónica dos traballos, non se considera precisa ningunha modificación. En caso de calquera anomalía deberase contactar co profesor por e-mail antes da data de entrega prevista para prever algunha alternativa.

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía
Non se realizan cambios

Study programme competencies
Code Study programme competences
A4 E04 - Aptitude ou capacidade para intervir no patrimonio edificado con valor histórico, aspecto que engloba a coordinación do seu estudo e a súa investigación documental, a elaboración de plans directores de conservación e a redacción e dirección da execución de proxectos de restauración e rehabilitación.
A5 E05 - Aptitude ou capacidade para a conservación da obra pesada, mediante a inspección, a análise, o control de calidade, a definición das condicións de mantemento e a estimación da seguridade das estruturas de edificación, incluídas as súas posibles cimentacións, podendo igualmente afrontar a redacción de proxectos de reparación e reforzo, e a dirección da execución asociada.
A7 E07 - Aptitude ou capacidade para a conservación da obra grosa e acabada, cuestión que comporta a inspección, a análise, o control de calidade, a definición das condicións de mantemento e a intervención nos sistemas construtivos de edificación, incluídos os elementos de compartimentación interior, as carpintarías e as solucións de envolvente.
A8 E08 - Aptitude ou capacidade para redactar informes técnicos e proxectos de rehabilitación do patrimonio edificado, incluídas actividades de asesoramento e consultoría.
A10 E10 - Aptitude ou capacidade para utilizar criterios de sustentabilidade ambiental na elección de materiais e na definición de solucións técnicas, abranguendo o uso e a integración de sistemas activos e pasivos.
B2 CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B3 CB8 - Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
B5 CB10 - Que os estudantes manexen as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirixido ou autónomo.
C1 T01 - Capacidade de análise e síntese
C2 T02 - Capacidade de organización e planificación
C6 T06 - Resolución de problemas
C7 T07 - Toma de decisións
C8 T08 - Aprendizaxe autónoma
C9 T09 - Creatividade
C11 T11 - Visión espacial
C12 T12 - Comprensión numérica
C13 T13 - Intuición mecánica
C14 T14 - Sensibilidade estética
C15 T15 - Cultura histórica

Learning aims
Learning outcomes Study programme competences
Dominar as propiedades mecánicas das fábrica eas diferentes solucións estructurales coherentes con elas. AJ5
AJ7
 BJ2
 CJ1
Habilitar ao alumno para a identificación e rexistro dos distintos tipos de lesións que se poden dar nas estruturas de fábrica AJ8
 BJ3
 CJ6
CJ7
Coñecer as distintas técnicas de reparación e adecuación de estruturas de fábrica, así como a súa idoneidad AJ5
AJ7
AJ8
AJ10
 BJ3
 CJ1
CJ6
CJ7
CJ9
Coñecer a evolución histórica das estruturas de fábrica e as dimensións alcanzadas. AJ4
 BJ5
 CJ11
CJ13
CJ14
CJ15
Dominar diversas situacións particulares dos muros de fábrica na rehabilitación AJ5
AJ7
 BJ3
 CJ12
CJ13
CJ14
CJ15
Coñecer os criterios estructurales aplicados ao longo da Historia. AJ4
AJ7
 BJ5
 CJ8
Habilitar ao alumno para a realización de estudos básicos de equilibrio de bóvedas de fábrica. AJ5
AJ8
 BJ3
 CJ12
CJ13
CJ14
Capacitar ao alumno para peritar unha estrutura a base de arcos de dovelas de fábrica AJ5
AJ8
 BJ3
 CJ12
CJ13
Capacitar ao alumno para a planificación e desenvolvemento da inspección de estruturas de fábrica, así como para as actuacións deriva AJ5
AJ7
AJ8
 BJ2
 CJ2
Presentar os criterios de cálculo propostos por diferentes normativas e referencias bibliográficas de fábrica e capacitar ao alumno para a escoller o método de cálculo adecuado ao problema a resolver AJ5
AJ10
 BJ5
 CJ8

Contents
Topic Sub-topic
1. PRINCIPIOS PARA A INTERVENCIÓN NAS ESTRUTURAS DE FÁBRICA 1.1 Introdución
1.2 Principios Estruturales
1.3 Materiais e Técnicas
2. A FÁBRICA: O MATERIAL E O EDIFICIO 2.1 Tipos de fábricas
2.2 Características e propiedades mecánicas
2.3 Organización xeral do edificio. Solucións particulares de equilibrio
2.4 Representación de estruturas de fábrica. Particularidades
3. SINTOMATOLOXÍA: LESIÓNS MECÁNICAS NAS FÁBRICAS 3.1 Introdución. Deformacións, tensións, gretas e fisuras
3.2 Lesións derivadas por fallos en cimentación
3.3 Lesións de orixe mecánica
3.4 Interpretación das lesións
3.5 Lesións específicas de fachadas e medianeiras
3.6 Representación de lesións
4. COMPROBACIÓNS DA ESTRUTURA DE FÁBRICA. MÉTODOS DE CÁLCULO 4.1 Introdución. Estados límites na estrutura de fábrica
4.2 Avaliación da capacidade portante
4.3 Métodos de cálculo de normas e outras referencias sobre fábricas. Aplicación
4.4 Avaliación estructural de edificios patrimoniales de fábrica
5. TÉCNICAS DE REPARACIÓN 5.1 Medidas de actuación sobre un edificio existente
5.2 Clasificacións das técnicas de reparación
5.3 Estudo das técnicas
5.4 Criterios de representación
6. ESTUDO DOS ARCOS 6.1 Orixe, tipos e Construción dos arcos
6.2 Estabilidade e colapso dos arcos illados
6.3 Arcos combinados
6.4 Peritación dos arcos
6.5 Lesións dos arcos
7. INTRODUCIÓN Ao ESTUDO DAS BÓVEDAS DE FÁBRICA. 7.1 Tipos e construción de bóvedas de fábrica
7.2 Gretas nas bóvedas de fábrica
7.3 Estudo simplificado do equilibrio: Táboas de Ungewitter e análise de 'gajos'
7.4 Lesións nas bóvedas de fábrica
8. ASPECTOS ESPECÍFICOS DE MUROS DE FÁBRICA 8.1 Apertura de ocos nos muros de fábrica
8.2 Esborralles en muros e torres
8.3 Problemática específica de alicerces: incrementos das cargas e modificación das rasantes
9. EVOLUCIÓN HISTÓRICA DOS MÉTODOS DE CÁLCULO. As REGRAS 9.1 Regras históricas
9.2 Desenvolvemento da análise científica
9.3 Da tratadística á normativa

Planning
Methodologies / tests Competencies Ordinary class hours Student’s personal work hours Total hours
Introductory activities A4 C15 1 0 1
Diagramming B2 C2 C7 1 1 2
Case study A5 A7 C1 C8 C14 6 6 12
Workbook A4 A10 B5 C1 C8 0 8 8
Guest lecture / keynote speech A4 A5 C6 C12 C13 C14 C15 12 12 24
Problem solving A8 B2 B3 C6 C9 C11 1 1 2
Supervised projects A5 B3 C9 C11 C12 C13 C14 0 20 20
Events academic / information B5 C1 C2 C8 0 3 3
 
Personalized attention 3 0 3
 
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.

Methodologies
Methodologies Description
Introductory activities Realízase unha presentación da asignatura, explicando o seu interese, funcionamento e obxectivos. Realízase un cuestionario teórico personalizado que trata de poñer de manifesto os coñecementos de partida do alumno.
Diagramming Ao comezo de cada clase realízase un esquema dos contidos que se van a desenvolver, a súa necesidade e o encaixe destes na titulación. Deste xeito se evidencia a lóxica do tema e pódense relacionar os contidos dentro do mapa de coñecementos da asignatura
Case study Enfróntase ao alumno a un caso real específico, cun importante contido estructural, que lle describe unha situación real da vida profesional.
O alumno debe ser capaz de analizar unha serie de feitos, referentes ao a intervención sobre estruturas de fábrica para chegar a unha decisión razoada a través dun proceso de discusión en clase dirixida polo profesor, suscitar unha actuación e confrontarla coa realizada na realidade.
Workbook Adquisición dun marco conceptual xeneral mediante a lectura de textos cuestións referentes á intervención sobre as estruturas, así como de profundización sobre os diversos temas do programa e outros que poidan ser puntualmente interesantes, debido ás condicións particulares do traballo a desenvolver.
Guest lecture / keynote speech Conxunto de clases e conferencias nas que resulta fundamental o labor expositiva do relator (profesor e/ou conferenciante), labor que se realiza co apoio da T.I.C. Consisten no desenvolvemento dos diversos temas do temario. O alumno debe afacerse ao manexo da bibliografía recomendada da asignatura, que se pode localizar na biblioteca da ETSA, contando como apoio co esquema da clase dispoñible na facultade virtual.

O seguimiento continuado das clases teóricas é unha esixencia da asignatura que se considera cumprido coa asistencia ao 80% das clases polo menos
Problem solving O profesor resolverá exercicios orientados cara á futura práctica profesional fomentando a participación do alumno na resolución parcial ou total dos mesmos.

Insitirase na presentación do resultado de forma que resulta claramente visible, indicando o valor numérico coa precisión e unidades correspondentes.

Explicaranse os erros máis comúns que adoitan cometerse, valorándoos en función da súa gravidade, tanto de tipo conceptual como numéricos.
Supervised projects Os alumnos -ben en grupo, ben individualmente dependendo do tema concreto- realizan un traballo que implique emprego das técnicas desenvolvidas nas clases teóricas, identificando na realidade práctica os contidos da exposición teórica. Empregaranse fotografías, esquemas, planos e textos a man alzada.
Son un compoñente fundamental cara á cualificación final.
Events academic / information Actividades realizadas polo alumno que implican a asistencia e participación en eventos científicos e divulgativos (congresos, xornadas, simposios, cursos, seminarios, conferencias, exposicións, etc.) co obxectivo de profundar no coñecemento de temas relacionados coa materia.
Estas actividades proporcionan ao alumno coñecementos e experiencias actuais que incorporan as últimas novidades referentes ao ámbito de estudo.

Personalized attention
Methodologies
Supervised projects
Case study
Introductory activities
Description
Actividades iniciais:
O cuestionario inicial chequea os coñecementos previos de cada alumno. Como consecuencia do seu resultado prodrán darse casos nos que se recomenden lecturas para reforzar os coñecementos de partida.

Estudo de casos
A discusión dos casos prácticos será moderada polo profesor obrigando á participación de todos os alumnos -aínda que non se pretende que todos o fagan coa mesma intensidade-.

Traballos tutelados
O alumno demostrará o seguimiento efectivo da asignatura mediante a asistencia a tutorías na que se controlará o desenvolvemento do traballo proposto, no que se aplicarán os contidos expostos no aula e na bibliografía básica e/ou complementaria
Este traballo se complementará coa realización dos exercicios propostos.
Someterase a control a asistencia e a actividade desenvolvida.

No tocante ao alumnado que de acordo á normativa de réxime de dedicación ao estudo teña a consideración de alumnado a tempo partcial, establecerase de común acordo co profesor un réxime de asistencia de carácter flexible que implique polo menos a asistencia ás clases de estudo de casos, substituíndo o resto pola elaboración dun ou varios traballos previamente acordados. A realización do traballo tutelado é obrigatoria en calquera caso.

Assessment
Methodologies Competencies Description Qualification
Supervised projects A5 B3 C9 C11 C12 C13 C14 Valoración del trabajo desarrollado 60
Problem solving A8 B2 B3 C6 C9 C11 Asistencia 9
Guest lecture / keynote speech A4 A5 C6 C12 C13 C14 C15 Asistencia 5
Case study A5 A7 C1 C8 C14 Participación en las discusiones desarrolladas en el estudio de los casos 24
Introductory activities A4 C15 Asistencia 1
Diagramming B2 C2 C7 Asistencia 1
 
Assessment comments

A asignatura se estrutura en parte teórica e parte práctica, esta con un
trato máis personalizado. Nas clases teóricas resulta preponderante o
labor expositiva do profesor. Este labor complétase coa exposición de
casos prácticos relacionados cos temas teóricos expostos. Para o eficaz
aprovechamiento da asignatura resulta imprescindible o seguimiento
continuado desta, estimándose que isto se cumpre cunha asistencia igual
ou superior ao 80%. A avaliación dos alumnos realizarase mediante a
valoración dun traballo práctico desenvolvido por estes unha vez cuberto
o mínimo de asistencia. Terase tamén en conta a súa implicación nos
casos prácticos tratados.

No tocante ao alumnado que de acordo á normativa de réxime de dedicación ao estudo teña a consideración de alumnado a tempo partcial, o procentaje de cualificación asignado a actividades nas que este alumnado non estea presente será aplicado á valoración das actividades sustitutivas previstas.  A realización dotraballo tutelado é obrigatoria en calquera caso.

Sources of information
Basic AA.VV. (2005). Actas II Congreso Internacional Antiguos espacios para nuevos tiempos. El material pétreo y sus fábricas en el patrimonio. Santiago
Huerta, S. (2004). Arcos, bóvedas y cúpulas. Geometría y equilibrio en el cálculo tradicional de estructuras de fábrica. Instituto Juan de Herrera-CEHOPU
AA.VV. (1991). Curso de Patología. Conservación y Restauración de edificios. Tomo 1.. C.O.A. Madrid
Lozano Apolo, G. et alli (1995). Curso de Técnicas de Intervención en el Patrimonio Arq. Tomo II. Reestructuración de Edificios de Muros de Fábrica.. C.O.A.yA.T. A Coruña
Heyman, J. (1999). El esqueleto de Piedra.. CEHOPU-Instituto Juan de Herrera-CEDEX
Palaciones Gonzalo, J.C. (2009). La Cantería Medieval. La construcción de la bóveda gótica española. Munilla-Lería
Ortega Andrade, F. (1999). La obra de fábrica y su patología. C. O. A. Canarias
Monjo Carrió-Maldonado Ramos (2001). Patología y técnicas de intervención en estructuras arquitectónicas.. Munilla-Lería
I. E. T. C. C. (1971). PIET 70. Obras de Fábrica.. Madrid
Lahuerta Vargas, J. (1984). Rehabilitación de Obras de Fábrica. Curso de Rehabilitación. Tomo 5. La Estructura. C.O.A.Madrid
López Collado, G. (1976). Ruinas en Construcciones antiguas. Causas, consolidaciones y traslados.. Madrid
Heyman, J (1995). Teoría, historia y Restauración de Estructuras de Fábrica.. CEHOPU-Instituto Juan de Herrera-CEDEX
Croci, G. (2000). The conservation and Structrual Restoration of Architectural Heritage. Computational Mechanics Publications
AA.VV. (1998). Tratado de Rehabilitación. Tomo 3. Patología y técnicas de intervención. Elementos estructurales.. UPM - Munilla-Lería

Complementary Fortea Luna, M. & López Bernal, V. (1998). Bóvedas Extremeñas. Proceso constructivo y análisis estructural de bóvedas de arista. C.O.A. Extremadura
Thunnissen, H.J.W. (1950 (2012)). Bóvedas: su construcción y empleo en la arquitectura. Instituto Juan de Herrera
Heyman, J. (2001). La ciencia de las estructuras. Instituto Juan de Herrera
Mas-Guindal Lafarga, A.J. (2011). Mecánica de las estructuras antiguas. Cuando las estructuras no se calculaban.. Munilla-Lería
Heyman, J. (2015). Teoría, historia y Restauración de Estructuras de Fábrica. Volumen II. CEHOPU-Instituto Juan de Herrera-CEDEX
Heyman, J. (1982). The Masonry Arch. Elis Horwood Series in Engineering Scienca


Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before
Building Inspection/630567110
Construction Assemblies Inspection/630567109

Subjects that are recommended to be taken simultaneously
Inspección e Recalce de Cimentacións/630426116
Patoloxía dos Materiais/630467121

Subjects that continue the syllabus
Modelos Avanzados para a Análise Estrutural de Edificios Históricos/630467104
Patoloxía e Recuperación de Estruturas de Madeira/630467118

Other comments


(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.