Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Abastecemiento y Saneamiento Código 632G01032
Titulación
Grao en Enxeñaría de Obras Públicas
Descriptores Ciclo Periodo Curso Tipo Créditos
Grado 2º cuatrimestre
Cuarto Optativa 4.5
Idioma
Castellano
Modalidad docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Enxeñaría Civil
Coordinador/a
Cagiao Villar, Juan
Correo electrónico
juan.cagiao.villar@udc.es
Profesorado
Cagiao Villar, Juan
Correo electrónico
juan.cagiao.villar@udc.es
Web
Descripción general Análisis de los sistemas de abastecimiento y saneamiento y su integración en el territorio.
Plan de contingencia 1. Modificaciones en los contenidos

Non se realizarán cambios

2. Metodologías
*Metodologías docentes que se mantienen

Sesión maxistral – Discusión dirixida (computa na avaliación) – Traballos tutelados (con Atención personalizada) (computa na avaliación) – Atención personalizada

*Metodologías docentes que se modifican

Proba mixta (non se realizará, xa que a avaliacións deste coñecementos se incorpora a metodoloxía dos “Traballos tutelados”)

3. Mecanismos de atención personalizada al alumnado

Correo electrónico: Diariamente. De uso pra facer consultas, solicitar encontros virtuais para resolver dúbidas e facer o seguimento dos traballos tutelados. – Moodle: Segundo a necesidade do alumando. Dispoñen de “foros temáticos asociados aos módulos” da materia, para formular as consultas necesarias. Tamén hai “foros de actividade específica” para desenvolver as “Discusións dirixidas”, a través das que se se pon en práctica o desenvolvemento de contidos teóricos da materia. – Teams: Segundo a necesidade do alumando. Esta dinámica permite facer un seguimento normalizado e axustado as necesidades da aprendizaxe do alumando para desenvolver o traballo da materia.

4. Modificacines en la evaluación

Traballos tutelados (100%): En relación cos traballos tutelados valorarase: – A adecuación metodolóxica das propostas de traballo. ? A profundidade do contido. ? O dominio das aplicacións utilizadas na elaboración das propostas socioeducativas. ? O tratamento dunha linguaxe propia do contexto disciplinar. ? A utilización de fontes documentais complementarias e actuais. ? A presentación e a claridade da exposición.

*Observaciones de evaluación:

Mantéñense as mesmas que figuran na guía docente, agás que: ? As referencias ao cómputo da asistencia, que só se realizará respecto das sesión que houbo presencial ate o momento no que se suspendeu a actividade presencial. 1. SITUACIÓNS: A) Alumnado con dedicación completa: Asistencia/participación nas actividades de clase mínima do 80%: a) Elaboración e presentación dos traballos de pequeno grupo (100%). B) Alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, segundo establece a "NORMA QUE REGULA O RÉXIME DE DEDICACIÓN AO ESTUDO DOS ESTUDANTES DE GRAO NA UDC (Arts. 2.3; 3.b e 4.5) (29/5/212): Asistencia/participación nas actividades de clase mínima do 80%: a) Elaboración e presentación dos traballos de pequeno grupo (100%). 2. REQUISITOS PARA SUPERAR A MATERIA: 1. Asistir e participar regularmente nas actividades da clase. 2. Obter unha puntuación do 50% do peso de cada unha das partes obxecto de avaliación (traballos tutelados). 3. Entregar e expoñer os traballos tutelados na data que se indique. 4. A oportunidade de xullo estará sometida aos mesmos criterios que a de xuño.

5. Modificaciones de la bibliografía o webgrafía

Non se realizarán cambios.

Competencias del título
Código Competencias del título
A32 Conocimiento de los proyectos de servicios urbanos relacionados con la distribución de agua y el saneamiento.

Resultados de aprendizaje
Resultados de aprendizaje Competencias del título
A32

Contenidos
Tema Subtema
BLOQUE DE ABASTECIMIENTO

1.- SISTEMAS DE ABASTECIMIENTO DE POBLACIONES
1.1.- INTRODUCCIÓN
1.2.- SISTEMAS INTEGRALES E INTEGRADOS DE ABASTECIMIENTO
1.3.- ELEMENTOS DE UN SISTEMA DE ABASTECIMIENTO
1.4.- HERRAMIENTAS ACTUALES DE PLANIFICACIÓN Y GESTIÓN: LOS MODELOS DE SIMULACIÓN
2.- ESTRUCTURA Y CONTENIDOS DE LOS PROYECTOS DE ABASTECIMIENTO
-
3.- DISEÑO DE LAS REDES DE ABASTECIMIENTO
3.1.- SISTEMAS DE ABASTECIMIENTO
3.2- CÁLCULO DE CAUDALES
3.3.- CONTAMINACIÓN EN LOS SISTEMAS DE ABASTECIMIENTO
3.4.- TRAZADO DE REDES
3.5.- CÁLCULO HIDRÁULICO DE CONDUCIONES
3.6.- CÁLCULO DE ESTACIÓNS DE BOMBEO
4.- CARACTERÍSTICAS DE LOS SISTEMAS DE ABASTECIMIENTO

4.1.- CONSIDERACIONES GENERALES.
4.2.- ELEMENTOS COMPLEMENTARIOS DE LAS REDES
4.3.- DISEÑO DE ESTACIONES DE BOMBEO.
4.4.- INSTRUMENTACIÓN, TELECONTROL Y TELESUPERVISIÓN
5.- MATERIALES PARA LAS CONDUCIONES DE LOS SISTEMAS DE ABASTECIMIENTO 5.1.- CONSIDERACIONES GENERALES
5.2.- FUNDICIÓN
5.3.- POLIESTER REFORZADO CON FIBRA DE VIDRIO
5.4.- POLIETILENO Y POLIPROPILENO
5.5.- PVC

BLOQUE SANEAMIENTO

1.- INTEGRACIÓN DE LOS SUBSISTEMAS DE AGUA URBANA: LOS SISTEMAS DE SANEAMIENTO Y DRENAJE. SUS FUNCIONES.
1.1.- INTRODUCCIÓN
2.- SISTEMAS DE SANEAMIENTO: PRINCIPIOS Y CRITERIOS DE DISEÑO 2.1.- OBJETO
2.2.- DEFINICIONES
2.3.- DISEÑO AMBIENTAL DE Los SISTEMAS DE SANEAMIENTO
2.4.- DIAMÉTROS DE LAS TUBERÍAS
2.5.- CRITERIOS GENERALES
2.6.- PRINCIPIOS Y CRITERIOS DE DISEÑO AMBIENTAL DE Los SISTEMAS DE SANEAMIENTO Y DRENAJE
3.- CÁLCULO DE CAUDALES DE SANEAMIENTO Y DRENAJE 3.1.- OBJETO
3.2.- CAUDALES DE AGUAS RESIDUALES
3.3.- CAUDALES DE AGUAS PLUVIALES
3.4.- ESTIMACIÓN DE Los CAUDALES DE PROYECTO
4.- TRAZADO DE REDES DE SANEAMIENTO 4.1.- CONSIDERACIONES GENERALES
4.2.- TRAZADO EN PLANTA
4.3.- TRAZADO EN ALZADO

5.- CÁLCULO HIDRÁULICO DE CONDUCCIONS

5.1.- OBJETO
5.2.- VELOCIDADES DE CIRCULACIÓN
5.3.- MÉTODO SIMPLIFICADO. RÉGIMEN PERMANENTE UNIFORME
5.4.- RÉGIMEN PERMANENTE GRADUALMENTE VARIADO
5.5.- RÉGIMEN NO PERMANENTE
6.- TÉCNICAS DE DRENAJE URBANO SOSTENIBLE 6.1.- OBJETO
6.2.- ÁMBITO DE APLICACIÓN DE LAS TDUS
6.3.- TIPOLOGÍAS RECOMENDADAS
7.- DEPÓSITOS EN SISTEMAS UNITARIOS 7.1.- OBJETO
7.2.- DISEÑO DE DEPÓSITOS DE AGUAS PLUVIALES EN SISTEMAS UNITARIOS
7.3.- ELEMENTOS COMPLEMENTARIOS Y OTRAS CONSIDERACIONES
8.- ESTACIONES DE BOMBEO 8.1.- OBJETO
8.2.- FUNDAMENTOS TEÓRICOS
8.3.- CURVA RESISTENTE DE UNA IMPULSIÓN. PUNTO DE FUNCIONAMIENTO
8.4.- LOCALIZACIÓN DE La BOMBA. NPSH
8.5.- AGRUPACIÓN DE BOMBAS
8.6.- BOMBEO DESDE POZO O ESTACIÓN
9.- ELEMENTOS COMPLEMENTARIOS DE LAS REDES DE SANEAMIENTO

9.1.- OBJETO
9.2.- POZOS Y ARQUETAS DE REGISTRO
9.3.- ACOMETIMIENTOS
9.4.- EMBORNAIS Y ELEMENTOS DE CAPTACIÓN SUPERFICIAL DE La ESCORRENTÍA.
9.5.- OTROS ELEMENTOS COMPLENTARIO
10.- DISEÑO DE DEPÓSITOS DE SISTEMAS UNITARIOS 10.1.- OBJETO
10.2.- XEÑERALIDADES
10.3.- ELEMENTOS PRINCIPALES
10.4.- EXPLOTACIÓN Y MANTENIMIENTO
11.- DISEÑO DE ESTACIONES DE BOMBEO

11.1.- OBJETO
11.2.- VOLUMEN DEL POZO DE BOMBEO
11.3.- CAUDALES A BOMBEAR Y REGULACIÓN
11.4.- DISPOSICIÓN DE UN BOMBEO
11.5.- CAMPANA DE ASPIRACIÓN
11.6.- DIMENSIONAMENTO GEOMÉTRICO
11.7.- RUIDOS Y VIBRACIONES
11.8.- VENTILACIÓN Y TRATAMIENTO DE OLORES
12.- INTRUMENTACIÓN, TELECONTROL Y TELESUPERVISIÓN

12.1.- OBJETO
12.2.- EXPLOTACIÓN AVANZADA DE LOS SISTEMAS DE SANEAMIENTO
12.3.- COMPONENTES DEL SISTEMA
12.4.- INSTRUMENTACIÓN Y TELECONTROL DE LAS INFRAESTRUCTURAS DE La RED DE SANEAMIENTO

Planificación
Metodologías / pruebas Competéncias Horas presenciales Horas no presenciales / trabajo autónomo Horas totales
Trabajos tutelados 12 10 22
Solución de problemas 20 10 30
Sesión magistral 28.5 24 52.5
Prueba mixta 4 4 8
 
Atención personalizada 0 0
 
(*)Los datos que aparecen en la tabla de planificación són de carácter orientativo, considerando la heterogeneidad de los alumnos

Metodologías
Metodologías Descripción
Trabajos tutelados Los alumnos realizarán un anTeproyecto de una solcución de abastecimiento y de saneamiento en un emplazamiento determinado por el tutor.
Solución de problemas El profesor planteará una serie de ejercicios prácticos a los alumnos, que resolverán por su cuenta y serán revisados y solcuionados en clase.
Sesión magistral Los profesores expondrán los temas principales en sesión magistral.
Prueba mixta Los alumnos deberán superar una prueba objetiva mixta, basada en test y en respuestas a preguntas cortas.

Atención personalizada
Metodologías
Trabajos tutelados
Descripción
El trabajo tutelado, que consistirá en desarrollar un anteproyecto de una solcuión de abastecimiento y de saneamiento será revisada por el tutor en una seré de reuniones concertadas.

Evaluación
Metodologías Competéncias Descripción Calificación
Prueba mixta Criterios evaluación - Bloque Saneamiento

Los profesores prepararán y entregarán a los alumnos una lista de cuestiones analíticas y conceptuales basadas en los contenidos presentados en clases magistrales. Sobre esta base de cuestiones se realizará al menos una prueba de control de conocimientos que formará parte de la evaluación global de cada alumno con matrícula a tiempo completo o matrícula a tiempo parcial. El alumno debera aprobar esta parte de preguntas.

No se hace media con el Bloque de Abastecimiento.
50
Trabajos tutelados 50
 
Observaciones evaluación
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:officedocumentsettings>
<o:allowpng/>
</o:officedocumentsettings>
</xml><![endif]--><p class="MsoNormal">&nbsp;</p><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:worddocument>
<w:view>Normal</w:view>
<w:zoom>0</w:zoom>
<w:trackmoves/>
<w:trackformatting/>
<w:hyphenationzone>21</w:hyphenationzone>
<w:punctuationkerning/>
<w:validateagainstschemas/>
<w:saveifxmlinvalid>false</w:saveifxmlinvalid>
<w:ignoremixedcontent>false</w:ignoremixedcontent>
<w:alwaysshowplaceholdertext>false</w:alwaysshowplaceholdertext>
<w:donotpromoteqf/>
<w:lidthemeother>ES</w:lidthemeother>
<w:lidthemeasian>ZH-TW</w:lidthemeasian>
<w:lidthemecomplexscript>AR-SA</w:lidthemecomplexscript>
<w:compatibility>
<w:breakwrappedtables/>
<w:snaptogridincell/>
<w:wraptextwithpunct/>
<w:useasianbreakrules/>
<w:dontgrowautofit/>
<w:splitpgbreakandparamark/>
<w:enableopentypekerning/>
<w:dontflipmirrorindents/>
<w:overridetablestylehps/>
</w:compatibility>
<m:mathpr>
<m:mathfont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkbin m:val="before"/>
<m:brkbinsub m:val="--"/>
<m:smallfrac m:val="off"/>
<m:dispdef/>
<m:lmargin m:val="0"/>
<m:rmargin m:val="0"/>
<m:defjc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapindent m:val="1440"/>
<m:intlim m:val="subSup"/>
<m:narylim m:val="undOvr"/>
</m:mathpr></w:worddocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:latentstyles deflockedstate="false" defunhidewhenused="false"
defsemihidden="false" defqformat="false" defpriority="99"
latentstylecount="371">
<w:lsdexception locked="false" priority="0" qformat="true" name="Normal"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 1"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 2"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 3"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 4"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 5"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 6"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 7"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 8"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="heading 9"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 1"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 2"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 3"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 4"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 5"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 6"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 7"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 8"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index 9"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 1"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 2"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 3"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 4"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 5"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 6"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 7"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 8"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="39" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="toc 9"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="Normal Indent"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="footnote text"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="annotation text"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="header"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="footer"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="index heading"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="35" semihidden="true"
unhidewhenused="true" qformat="true" name="caption"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="table of figures"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="envelope address"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="envelope return"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="footnote reference"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="annotation reference"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="line number"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="page number"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="endnote reference"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="endnote text"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="table of authorities"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="macro"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="toa heading"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Bullet"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Number"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List 2"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List 3"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List 4"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List 5"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Bullet 2"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Bullet 3"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Bullet 4"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Bullet 5"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Number 2"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Number 3"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Number 4"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Number 5"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="10" qformat="true" name="Title"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="Closing"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="Signature"/>
<w:lsdexception locked="false" priority="1" semihidden="true"
unhidewhenused="true" name="Default Paragraph Font"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="Body Text"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="Body Text Indent"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Continue"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Continue 2"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Continue 3"/>
<w:lsdexception locked="false" semihidden="true" unhidewhenused="true"
name="List Continue 4"/>
-->

Fuentes de información
Básica

ASCE-EPA. (2002). UrbanStormwater BMP performace monitoring. American Society of CivilEngineering, U.S. Environmental Protection Agency. US-EPA/821-B-02-001.

AENOR(1997). UNE-EN 752-4. Sistemas de desagüey alcantarillado exteriores a edificios. Cálculo hidráulico y consideracionesmedioambientales. AENOR.

CEDEX (2007). Guía técnica sobre redede saneamiento y drenaje urbano. Ministerio de Fomento.

CEDEX (2009). Gestión de las aguas pluviales.Implicaciones en el diseño de los sistemas de saneamiento y drenaje urbano.Editores. J. Puertas, J. Suárez y J. Anta.

Concello de Madrid(2008). Ordenanza de Gestión y UsoEficiente del Agua en la ciudad de Madrid.

CYII (2006). Normas para redes desaneamiento y drenaje urbano. Canal de Isabel II.

CHN(1995). Especificaciones Técnicas Básicaspara proyectos de conducciones generales de Saneamiento. Dirección Generalde Obras Hidráulicas.

MFOM (1999). Máximas lluvias diariasen la España peninsular. Ministerio de Fomento.

MOPU (1978). Instrucción decarreteras 5.2. Drenaje superficial. Ministreio de Obras Públicas.

STAHRE,P. y B. URBONAS (1990). Stormwaterdetention for drainage, water quality, and CSO management. Prentice Hall.Nueva Jersey. .

TEJERO,I.; J. SUAREZ y J. TEMPRANO (1997). Contaminaciónen redes de alcantarillado urbano en tiempo de lluvia: control de vertidos.Revista de Obras Públicas. Nº 3361. pág 47-57.

URALITA(2004). Manual de conducciones Uralita.Thomson-Paraninfo.

XUNTA DE GALICIA .- Instrucciones Técnicaspara Obras Hidráulicas de Galicia.

· Bombas sumergibles y estaciones de bombeo(Flygt)

· Tuberías de polietileno. Manual técnico (AseTUB.Aenor Ediciones)

· Tuberías de PVC. Manual técnico (AseTUB. AenorEdiciones)

· Tuberías de fundición. Manual técnico (AseTUB.Aenor Ediciones)

· Managingurban wáter supply (Donald E. Agthe, R. Bruce Billings and Nathan Buras. ISBN:1-4020-1720-0)

· Modelización y diseño de redes de abastecimientode agua (Fuertes, U.S.; García-Serra, J.; Iglesias, P.L.; López, G.; Martinez,F.J.; Pérez, R.; Universidad Politécnica de Valencia; ISBN: 84-89487-06-5)

· Problemática de los abastecimientos urbanos.Necesidad de su modernización (Cabrera Marcet, E.; García-Serra García, J.;Universidad Politécnica de Valencia ISBN: 84-89487-04-9)

Complementária


Recomendaciones
Asignaturas que se recomienda haber cursado previamente

Asignaturas que se recomienda cursar simultáneamente

Asignaturas que continúan el temario

Otros comentarios


(*) La Guía Docente es el documento donde se visualiza la propuesta académica de la UDC. Este documento es público y no se puede modificar, salvo cosas excepcionales bajo la revisión del órgano competente de acuerdo a la normativa vigente que establece el proceso de elaboración de guías