Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Calidade de Augas Código 632G01046
Titulación
Grao en Enxeñaría de Obras Públicas
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Terceiro Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Enxeñaría Civil
Coordinación
Jacome Burgos, Alfredo
Correo electrónico
alfredo.jacome@udc.es
Profesorado
Jacome Burgos, Alfredo
Suarez Lopez, Joaquin
Correo electrónico
alfredo.jacome@udc.es
joaquin.suarez@udc.es
Web
Descrición xeral A materia céntrase en dous obxectivos: (a) unha profusa formación en calidade/composición físico, química e microbiolóxica das augas e augas residuais e (b) relación da calidade das augas cos diferentes usos, consuntivos e non consuntivos. A formación teórica compleméntase con prácticas de laboratorio, individualizadas e en grupo, así como con saídas de traballo de campo e con solución de exercicios de cálculo ingenieril.

Competencias do título
Código Competencias do título
A9 Conocimiento teórico y práctico de las propiedades químicas, físicas, mecánicas y tecnológicas de los materiales más utilizados en construcción.
A31 Conocimiento y comprensión del funcionamiento de los ecosistemas y los factores ambientales.
B1 Que los estudiantes hayan demostrado poseer y comprender conocimientos en un área de estudio que parte de la base de la educación secundaria general, y se suele encontrar a un nivel que, si bien se apoya en libros de texto avanzados, incluye también algunos aspectos que implican conocimientos procedentes de la vanguardia de su campo de estudio
B2 Que los estudiantes sepan aplicar sus conocimientos a su trabajo o vocación de una forma profesional y posean las competencias que suelen demostrarse por medio de la elaboración y defensa de argumentos y la resolución de problemas dentro de su área de estudio
B3 Que los estudiantes tengan la capacidad de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro de su área de estudio) para emitir juicios que incluyan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica o ética
B4 Que los estudiantes puedan transmitir información, ideas, problemas y soluciones a un público tanto especializado como no especializado
B5 Que los estudiantes hayan desarrollado aquellas habilidades de aprendizaje necesarias para emprender estudios posteriores con un alto grado de autonomía
B6 Aprender a aprender.
B7 Resolver problemas de forma efectiva.
B8 Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo.
B9 Trabajar de forma autónoma con iniciativa.
B10 Trabajar de forma colaborativa.
B11 Comportarse con ética y responsabilidad social como ciudadano y como profesional.
B12 Comunicarse de manera efectiva en un entorno de trabajo.
B13 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como por escrito, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.
B15 Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de la vida.
B16 Desarrollarse para el ejercicio de una ciudadanía abierta, culta, crítica, comprometida, democrática y solidaria, capaz de analizar la realidad, diagnosticar problemas, formular e implantar soluciones basadas en el conocimiento y orientadas al bien común.
B17 Entender la importancia de la cultura emprendedora y conocer los me-dios al alcance de las personas emprendedoras.
B18 Valorar críticamente el conocimiento, la tecnología y la información disponible para resolver los problemas con que deben enfrentarse.
B19 Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida.
B20 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.
C1 Reciclaje continuo de conocimientos en el ámbito global de actuación de la Ingeniería Civil.
C2 Comprender la importancia de la innovación en la profesión.
C3 Aprovechamiento e incorporación de las nuevas tecnologías
C4 Entender y aplicar el marco legal de la disciplina.
C5 Comprensión de la necesidad de actuar de forma enriquecedora sobre el medio ambiente contribuyendo al desarrollo sostenible.
C7 Apreciación de la diversidad.
C8 Facilidad para la integración en equipos multidisciplinares.
C9 Capacidad para organizar y dirigir equipos de trabajo.
C10 Capacidad de análisis, síntesis y estructuración de la información y las ideas.
C11 Claridad en la formulación de hipótesis.
C12 Capacidad de abstracción.
C13 Capacidad de trabajo personal, organizado y planificado.
C14 Capacidad de autoaprendizaje mediante la inquietud por buscar y adquirir nuevos conocimientos, potenciando el uso de las nuevas tecnologías de la información.
C15 Capacidad de enfrentarse a situaciones nuevas.
C16 Habilidades comunicativas y claridad de exposición oral y escrita.
C17 Capacidad para aumentar la calidad en el diseño gráfico de las presentaciones de trabajos.
C18 Capacidad para aplicar conocimientos básicos en el aprendizaje de conocimientos tecnológicos y en su puesta en práctica
C19 Capacidad de realizar pruebas, ensayos y experimentos, analizando, sintetizando e interpretando los resultados

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
A9
A31
B1
B2
B3
B4
B5
B6
B7
B8
B9
B13
B10
B12
B16
B11
B15
B17
B18
B19
B20
C1
C2
C3
C13
C4
C5
C7
C8
C9
C10
C11
C13
C14
C15
C16
C17
C18
C19
C12

Contidos
Temas Subtemas
1.- PROPIEDADES FÍSICAS DA AUGA

Características debido a puentes de hidrógeno. Compresibilidad. Viscosidad. Densidad. Tensión superficial. Propiedades termodinámicas.
2.- NOCIÓNS BÁSICAS DE QUÍMICA DA AUGA

Unidades de concentración. Concepto de mol. Concepto de equivalente. Diferencia entre actividad y concentración.
4.- TERMODINÁMICA E EQUILIBRIO QUÍMICO

Introducción. Cálculo del cambio de energía libre en condiciones estándares. Cambio de energía libre en condiciones ambientales o no ideales. Energía libre y su relación con la constante de equilibrio. Efecto de la temperatura en la constante de equilibrio.
5.- REACCIÓN QUÍMICA E BALANCE DE MATERIA

Introducción. Ley de velocidad de reacción. Reacciones de orden 0 y orden 1. Reacciones de pseudo primer orden. Reacciones bioquímicas: determinación de las constantes. Aplicaciones: configuraciones de reactor y balances de materia
3.- OXIDACIÓN-REDUCCIÓN

Introducción. Estequiometría redox. Energía y estequiometría de las reacciones bioquímicas.
6.- MEDICIÓN DE PARÁMETROS FÍSICO-QUÍMICOS

Mediciones directas e indirectas. Conductividad. Alcalinidad. Dureza. pH. Composición química de las aguas naturales: Lluvia, Nieve, Ríos, Océanos, Aguas subterráneas.
7.- PARÁMETROS INDICADORES DE CONTAMINACIÓN

Sólidos. Materia orgánica. Nitrógeno. Fósforo. Contaminación fecal.
8.- COMPOSICIÓN DAS AUGAS RESIDUAIS

Tipos de aguas residuales. Aguas residuales domésticas. Aguas residuales pecuarias. Contaminación de origen agrario. Aguas residuales industriales. Aguas pluviales y aguas de escorrentía urbana. Aguas residuales urbanas. Concentraciones y cargas de contaminación.
9.- INTRODUCIÓN Á CALIDADE DAS AUGAS

Conceptos de calidad de aguas. Ciclo del agua y normativas de calidad. Parámetros de calidad del agua. Estándares de calidad del agua. Objetivos de calidad del agua. Índices de calidad del agua
10.- CONTROL DE LA CONTAMINACIÓN POR SUSTANCIAS PELIGROSAS.

Legislación y normativas de calidad ambiental.
11.- PRINCIPIOS GENERALES SOBRE EL ORDENAMIENTO JURÍDICO-ADMINISTRATIVO DE LA CALIDAD DEL AGUA.

La Ley de Aguas y su evolución. Reglamentos. Técnicas de protección de las aguas continentales. La Directiva Marco del Agua.
12.- CONTROL DE LA CALIDAD DEL AGUA EN EL ABASTECIMIENTO.

Abastecimiento para consumo público. Abastecimiento para uso pecuario. Abastecimiento para Uso agrícola. Abastecimiento para uso industrial.
13.- CONTROL DE LA CALIDAD DE LAS AGUAS NATURALES Protección de usos y de los ecosistemas. Calidad de las aguas subterráneas.
14.- IMPACTO DE LOS VERTIDOS DE AGUAS RESIDUALES Y DE LA CONTAMINACIÓN DIFUSA SOBRE LOS MEDIOS ACUÁTICOS Contaminación de ríos. Dinámica de degradación de contaminantes. Modelo general de calidad de aguas. El caso del oxígeno. Otros casos. Contaminación en lagos y embalses. Eutrofización. Contaminación de acuíferos. Vertido al mar de aguas residuales.
15.- CONTROL DA CONTAMINACIÓN DAS VERTEDURAS Directiva 91/271. Ordenanzas de vertidos. La regularización de los vertidos. El canon de control de vertidos. Canon del agua y coeficiente de vertido.
16.- CONTAMINACIÓN DIFUSA

Fuentes rurales. Fuentes urbanas. Contaminación por escorrentía de carreteras. Parámetros, polutogramas. Métodos de medición.
17.- MANUAL DE PRÁCTICAS DE LABORATORIO Tipos de muestras. Tipos de muestreos. Analítica de aguas naturales: pH, OD, CE, Turbidez, Indicadores fecales. Analítica de aguas residuales: DBO, DQO, SS.
18.- PRÁCTICA: DETERMINACIÓN DO ÍNDICE DE CALIDADE DO TRAMO DO RÍO LAGAR QUE DISCORRE POLO CAMPUS UNIVERSITARIO DE ELVIÑA Toma de mostra. Análise in situ de pH, condutividade, temperatura e osíxeno disolto. Determinacións en laboratorio: Coliformes, DBO, nitrato, fósforo total, e turbidez. Cálculo do WQI ( Water Quality Index).
19.- PRÁCTICA: DETERMINACIÓN DA EFICIENCIA DOS PROCESOS DE DEPURACIÓN DA EDAR DE BENS Toma de mostras simples. Análise in situ de pH, condutividade, temperatura e osíxeno disolto. Determinacións en laboratorio: DBO, DQO, SS, SSV, nitróxeno (todas as súas formas), fósforo total, turbidez, alcalinidad.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Estudo de casos A31 B10 B8 B20 C4 C12 2 3.5 5.5
Prácticas de laboratorio C3 C10 C11 C13 C14 C15 C16 C17 C18 C9 C19 9 4 13
Traballos tutelados A31 B2 B3 B4 B5 B9 B10 B12 B13 B15 B16 B6 B8 B18 B19 B17 B20 B7 C13 C8 6 12 18
Proba de resposta breve A9 A31 B1 2 6 8
Solución de problemas A9 B2 B3 B4 C18 2 2 4
Sesión maxistral A9 A31 B11 C1 C4 C5 C7 C2 20 36 56
 
Atención personalizada 8 0 8
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Estudo de casos Presentación, descripción y discusión grupal.
Prácticas de laboratorio Analíticas de aguas naturales y residuales.
Traballos tutelados Se realizará uno o dos trabajos tutelados, basados en la resolución de problemas reales respecto a la calidad y contaminación de las aguas, con especial énfasis en la interpretación técnico-legal de la normativa y ejercicio de toma de decisiones ingenieriles para proponer soluciones.
Proba de resposta breve Se realizará una prueba de control de conocimientos basada en preguntas específicas cuyas respuestas serán de desarrollo medio a corto. Para facilitar la resolución de la prueba, el alumno recibirá previamente un cuestionario amplio del cual se extraerán por sorteo las cuestiones que conformarán la prueba de control.
Solución de problemas Los alumnos resolverán un boletín de problemas sobre calidad, composición y gestión de las aguas y aguas residuales.
Sesión maxistral Todos los temas serán presentados por los profesores del curso. La presentación oral se basará en apuntes propios de la asignatura que estarán a disposición de los alumnos antes de las sesiones.

Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas de laboratorio
Traballos tutelados
Solución de problemas
Descrición
Una vez elegido el tema del trabajo, seleccionado entre varios ofertados por los profesores, se realizará un seguimiento en horario lectivo y también en horario de tutoría.

Para las prácticas de laboratorio se contará con el acompañamiento del profesor y/o ayudante de laboratorio.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio C3 C10 C11 C13 C14 C15 C16 C17 C18 C9 C19 Asistencia y desarrollo de las prácticas. Su calificación se integra en el control de asistencia general. Leer "observaciones evaluación" recuadro de abajo. 0
Estudo de casos A31 B10 B8 B20 C4 C12 Presentación de casos reales o hipotéticos, para discusión en clase. Aunque se espera la participación activa del alumno, la calificación de esta parte se integra en el control de asistencia general. 0
Sesión maxistral A9 A31 B11 C1 C4 C5 C7 C2 Los temas serán explicados en sesiones presenciales. La documentación de los temas comprenderá apuntes extensos y las presentaciones gráficas.

Leer atentamente "observacións avaliación" para conocer el detalle de los criterios de evaluación para alumnos de matrícula a tiempo completo (apartado A) y para alumnos de matrícula a tiempo parcial (apartado B).
20
Proba de resposta breve A9 A31 B1 Se entregará al alumno de matrícula a tiempo completo un listado de preguntas para su estudio.

Leer atentamente "observacións avaliación" para conocer el detalle de los criterios de evaluación para alumnos de matrícula a tiempo completo (apartado A) y para alumnos de matrícula a tiempo parcial (apartado B).
30
Traballos tutelados A31 B2 B3 B4 B5 B9 B10 B12 B13 B15 B16 B6 B8 B18 B19 B17 B20 B7 C13 C8 Se valorará estructura de contenido, calidad material exposición, exposición oral y respuestas a preguntas. 45
Solución de problemas A9 B2 B3 B4 C18 Los alumnos resolverán un boletín de ejercicios de forma individual dentro de un plazo que se comunicará en clase. 5
 
Observacións avaliación

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

A.- Alumnos con matrícula a tempo completo

O peso das partes avaliables será o seguinte: asistencia xeral (20%); solución de problemas (5%); proba de resposta breve (30%) e traballo tutelado (45%).

Para superar a materia, tanto na proba de resposta breve como no traballo tutelado o alumno deberá obter unha nota mínima de 5 sobre 10.

A porcentaxe mínima esixido de asistencia xeral é do 75%. A asistencia xeral controlarase mediante a firma do alumno na folla de control. Na asistencia xeral inclúese a asistencia a: sesións maxistrais, prácticas de laboratorio, presentación de traballos tutelados e de estudo de casos.

Sobre unha base de 10 puntos, a puntuación da asistencia xeral vai de 0 puntos (cando se ten o 75% de asistencia) a 2.5 puntos (co 100% de asistencia). Entre o 75 e 100% de asistencia, a puntuación obtense mediante un axuste lineal entre os puntos de coordenadas (0; 75) e (2.5; 100).

Para os alumnos con matrícula a tempo completo que non cumpran coa porcentaxe mínima esixido de asistencia, a avaliación, nas dúas oportunidades, basearase nun exame final específico. Devandito exame comprenderá, polo menos, dous partes: 1ª) teórica, con test de respostas múltiples máis cuestións de desenvolvemento curto (cuestións que non necesariamente deberán coincidir coas utilizadas na proba de resposta breve citada inicialmente) e, 2ª) práctica, mediante resolución de problemas técnicos y/o de cálculo.

Cada parte (teórica e práctica) vale ou pesa o 50% á hora de configurar a nota final. Debe aprobarse cada parte de forma independente; non se fai media entre a parte de teoría e a parte de problemas.

B.- Para os alumnos con matrícula a tempo parcial

A avaliación, nas dúas oportunidades, basearase nun exame final específico. Devandito exame comprenderá, polo menos, dous partes: 1ª) teórica, con test de respostas múltiples máis cuestións de desenvolvemento curto (cuestións que non necesariamente deberán coincidir coas utilizadas na proba de resposta breve citada inicialmente) e, 2ª) práctica, mediante resolución de problemas técnicos y/o de cálculo.

Cada parte (teórica e práctica) vale ou pesa o 50% á hora de configurar a nota final. Debe aprobarse cada parte de forma independente; non se fai media entre a parte de teoría e a parte de problemas.

Os alumnos a tempo parcial disporán do material docente (apuntamentos, presentacións, etc.) da mesma forma que os alumnos con dedicación a tempo completo, é dicir, a través da plataforma moodle. Para estes alumnos, déixase aberta a concertación de tutorías personalizadas nun horario que se adapte ás súas necesidades específicas e que se poderá concretar mediante correo electrónico.


Fontes de información
Bibliografía básica RODIER, J. (1990). Análisis de las Aguas: aguas naturales, aguas residuales, aguas de mar. Barcelona: Ediciones Omega
AZTI-Tecnalia (2005). Buenas prácticas ambientales en la industria alimentaria.
Comisión Económica Europea (1991). DIRECTIVA 91/271, sobre tratamiento de aguas residuales urbanas.
KIELY, G (1999). Ingeniería ambiental: fundamentos, entornos, tecnologías y sistemas de gestión. New York: John Wiley & Sons
METCALF & EDDY (1995). Ingeniería de Aguas Residuales. Tratamiento, vertido y reutilización. Madrid: McGraw-Hill
TEJERO, I., SUÁREZ J., JÁCOME A., TEMPRANO J. (2004). Ingeniería Sanitaria y Ambiental. Santander: ETSI Caminos
Augas de Galicia (2013). ITOHG-EDAR-Cargas de contaminación. Santiago de Compostela: no editado
APHA-AWWA-WPCF (1992). Métodos Normalizados para el Análisis de Aguas Potables y Residuales. Madrid: Díaz de Santos
Ayuntamiento da Coruña (2013). Ordenanaza de vertidos y del servicio de saneamiento. A Coruña: DOP
Augas de Galicia (2013). Reglamento de Saneamiento.
Nemerow, N. (1998). Tratamiento de vertidos industriales y peligrosos. Madrid: Díaz de Santos

Bibliografía complementaria MIHELCIC J. R., HONRATH R. E. JR., URBAN N. R. (2001). Fundamentos de Ingeniería Ambiental. México: Limusa
ARELLANO J. (2002). Introducción a la Ingeniería Ambiental. México: Alfaomega
NALCO (1993). Manual del Agua. Su naturaleza, tratamiento y aplicaciones. México: McGraw-Hill
SNOEYINK, V.; JENKINS, D. (1990). Química del Agua. México: Limusa


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Enxeñaría ambiental/632G01012

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Xestión Ambiental/632G01047
Tratamento de Augas/632G01056

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías