Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Atención Temperá Código 651516011
Titulación
Mestrado Universitario en Discapacidade e Dependencia (plan 2015)
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 2º cuadrimestre
 Primeiro Optativa 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Híbrida
Prerrequisitos
Departamento Didácticas Específicas e Métodos de Investigación e Diagnóstico en Educación
Pedagoxía e Didáctica
Psicoloxía
Coordinación
Fernández Fernández, María Pilar
 Correo electrónico
pilar.fernandez1@udc.es
Profesorado
Fernández Fernández, María Pilar
 Correo electrónico
pilar.fernandez1@udc.es
Web http://www.educacion.udc.es/index.php?pagina=practicum
Descrición xeral A materia de atención temperá é unha materia de 6 créditos cunha asignación horaria total de 150 horas dividida en horas presenciais e non presenciais ou de traballo autónomo do alumnado fora do horario de clase, esta asignación horaria detallase no epígrafe de planificación da materia.

A atención temperá concíbese como a abordaxe das problemáticas , trastornos ou disfuncións que se poden presentar en nenos/as entre os 0-6 anos, ainda que na actualidade implementase a atención temperá ou estimulación do desenvolvemento tamén en poboación xeral dentro do curriculum da educaión infantil. Por eso nesta materia vanse abordar aspectos sociosanitarios e escolares dentro do ámbito da atención temperá, presentándose os aspectos fundamentais da materia tales como concepto, modelos, avaliación, intervención, e implementación nas aulas.

MODALIDADE PRESENCIAL:
O alumnado asistirá ás clases da materia establecidas no horario ordinario, e presentará as actividades establecidas para a superación da materia en forma e tempo, ademáis de facer a proba obxetiva que proceda. Empregaranse todas as metodoloxías indicadas no epígrafe correspondente

MODALIDADE SEMIPRESENCIAL:
O alumnado non asistirá ás clases da materia, solo se lle pedirá a asistencia a tres sesións: inicial de presentación da materia para establecer os fundamentos de traballo na mesma, unha sesión para exposición oral dun traballo, e a sesión para a realización da proba obxetiva.

Este alumnado terá a súa disposición todo o material oportuno da materia na plataforma moodle ou a través de sesións teams, según proceda. Esto inlcue as sesións sobre contidos coa explicación pertinente, e outros documentos, videos, etc, necesarios para o curso opotuno da asignatura.

Neste caso os traballos presentaranse todos de xeito individual e non haberá aprendizaxe colaborativa na aula.

Poderá empregar moodle ou teams para consultas
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen

Sesión maxistral: exposición dos contidos fundamentais a través de ppt ou teams

Recensión bilbiográfica O alumnado realizará a lectura obrigatoria de textos e documentos seleccionados como fonte de profundización dos contidos da asignatura, realizando una recensión crítica e un análisis exhaustivo dos mesmos

Estudo de casos: resolución sobre casos clinicos presentados, con avaliación, diagnóstico e intervención.



Proba obxectiva O alumnado deberá realizar un examen dos contIidos abordados ao longo do curso. Este examen será con preguntas tipo test, que poderán ser de resposta múltiple ou V/F, pero neste caso realizarase a través da ferramenta proba ou examen de moodle
A atención personalizada manterase a través de ferramentas como moodle ou teams







*Metodoloxías docentes que se modifican
A Presentación oral desaparece. e a aprendizaxe colaborativa desaparece tamén, e os contidos a traballar mediante estas metodoloxías presentaranse como tarefa a través de moodle, a modo de traballos individuais

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
Implementaranse o foro de dubidas de moodle, o correo e as tutorías por teams de ser necesarias

4. Modificacións na avaliación

A avaliación mantén os criterios de porcentaxe para as distintas actividades e para a proba obxetiva, salvo no caso da aprendizaxe colaborativa que pasará a sumarse á puntuación das outras actividades xa que os traballos serán individuais

*Observacións de avaliación:

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1. Ser capaz de integrar o fenómeno da discapacidade e a dependencia dentro da construción social do proceso saúde-enfermidade
A16 CEIP1. Ser capaz de integrar coñecementos avanzados no campo dos trastornos do desenvolvemento e da atención temperá.
A17 CEIP2. Capacidade para deseñar e executar proxectos de investigación no ámbito dos trastornos do desenvolvemento e a súa atención temperá.
A23 CEIP8. Capacidade para deseñar e executar proxectos de investigación no ámbito da intervención psicolóxica nas relacións de familia ante situacións de discapacidade e dependencia.
B2 CB7. Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en ámbitos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo
B3 CB8. Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos
B4 CB9. Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades
B5 CB10. Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en boa medida autodirixido ou autónomo.
B7 CG2 Identificar, avaliar e resolver os problemas derivados da presenza de discapacidade e dependencia
B8 CG3 Capacidade para a toma de decisións na resolución de problemas.
B9 CG4 Ser capaz de intervir na problemática derivada da discapacidade e da dependencia
B10 CG5 Capacidade para integrar coñecementos científicos de carácter avanzado ligados ao ámbito da discapacidade e a dependencia
B11 CG6 Ser capaz de acceder á información relacionada coa discapacidade e a dependencia
C1 CT1. Ser capaz de relacionarse de forma eficiente con e dentro do equipo multidisciplinar, intradisciplinar e transdisciplinar.
C2 CT2. Coñecer os recursos sociosanitarios e aprender a utilizalos para elaborar programas de intervención no ámbito da discapacidade e a dependencia
C6 CT6. Valorar críticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas aos que deben enfrontarse
C7 CT7. Ser capaz de valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade?

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Ser capaz de integrar o fenómeno da discapacidade e a dependencia dentro da construción social do proceso saúde-enfermidade AI1
Ser capaz de integrar coñecementos avanzados no campo dos trastornos do desenvolvemento e da atención temperá. AI16
Capacidade para deseñar e executar proxectos de investigación no ámbito dos trastornos do desenvolvemento e a súa atención temperá. AI17
Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en ámbitos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo BI2
Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos BI3
Identificar, avaliar e resolver os problemas derivados da presenza de discapacidade e dependencia BI7
Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades BI4
Identificar, avaliar e resolver os problemas derivados da presenza de discapacidade e dependencia BI7
Ser capaz de acceder á información relacionada coa discapacidade e a dependencia na infancia BI11
Coñecer os recursos sociosanitarios e aprender a utilizalos para elaborar programas de intervención no ámbito da discapacidade e a dependencia CI2
Capacidade para a toma de decisións na resolución de problemas. BI8
Ser capaz de relacionarse de forma eficiente con e dentro do equipo multidisciplinar, intradisciplinar e transdisciplinar. CI1
Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en boa medida autodirixido ou autónomo. BI5
Capacidade para deseñar e executar proxectos de investigación no ámbito da intervención psicolóxica nas relacións de familia ante situacións de discapacidade e dependencia. AI23
CT7. Ser capaz de valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade? CI7
CT6. Valorar críticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas aos que deben enfrontarse CI6
CG5 Capacidade para integrar coñecementos científicos de carácter avanzado ligados ao ámbito da discapacidade e a dependencia BI10
CG4 Ser capaz de intervir na problemática derivada da discapacidade e da dependencia BI9

Contidos
Temas Subtemas
A planificación didáctica e o deseño de unidades e proxectos de aprendizaxe comprensivos, globalizados e favorecedores do desenvolvemento integral das persoas -O deseño disciplinar e interdisciplinar na educación infantil.
-O deseño de proxectos de aprendizaxe contextualizados nos intereses do alumnado e que promovan a sostibilidade.
-A planificación de tarefa simples e complexas atendendo á diversidade presente na aula.
A reflexión sobre a práctica realizada (observación e intervención) como ferramenta para a innovación e a mellora - O interese pola avaliación do currículo deseñado e desenvolvido

- A elaboración de informes científicos portadores de liñas de mellora contextualizadas
Aspectos introductorios Concepto e evolución
obxetivos
Modelos
Organización e centros
Avaliación e dianóstico en atención temperá Instrumentos e técnicas de avaliación xerais e específicas
avaliación formal e non formal
tipos de diagnóstico e criterios diagnósticos
Trastornos do desenvolvemento Trastornos sensoriais
motóricos
TEA
TDAH
Trastornos da linguaxe e a comunicación
Discapacidade intelectual
Outros
Intervención Areas e estratexias de intervención nas distintas patoloxias
Coordinación do equipo multidisciplinar
O papel da familia na intervención

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Aprendizaxe colaborativa B5 B8 C1 15 10 25
Recensión bilbiográfica A1 A16 B2 B3 1 20 21
Proba obxectiva A1 A16 B2 B7 C2 2 10 12
Presentación oral B4 B5 B11 15 30 45
Sesión maxistral A1 A16 A17 A23 B7 B11 C7 20 0 20
Estudo de casos A23 A17 B7 B8 B9 B10 B11 C1 C2 C6 10 15 25
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Aprendizaxe colaborativa Realizaranse traballos en grupo sobre análisis de documentos, e outras actividades, discusión, e tamén contraste de información e postas en común
Recensión bilbiográfica Consistirá nun resumen e recensión crítica e reflexiva sobre diversos documentos, fomentando o xuicio crítico e o pensamento autónomo e reflexión persoal do alumnado
Proba obxectiva Consistirá nunha proba tipo test de resposta múltiple sempre que sexa posible, ou V/F , si é preciso, e que computará un 40% da calificación total da materia
Presentación oral Consistirá na búsqueda de información sobre algún aspectos concretos da materia e a sua presentación por parte do alumno na clase
Sesión maxistral Presentación de contidos fundamentais por parte do profesor, coas explicacións pertinentes
Estudo de casos Resolución de casos clínicos, concretando avaliación, diagnóstico e estratexias e áreas de intervención dacordo a información aportada na documentación ó respecto

Atención personalizada
Metodoloxías
Estudo de casos
Aprendizaxe colaborativa
Descrición
- O titor acompañará o proceso de aprendizaxe do alumnado, aclarando dudas, revisando gradualmente traballos, respondendo as cuestión presentadas polos alumnos en función de intereses ou extratexias de traballo , etc

- o profesorado titor da Facultade estará dispoñible no horario de titorías.

- Poderanse facer consultas a través do foro de Moodle, ou correo, ou incluso a través de teams para alumnado da modalidade semipresencial

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Estudo de casos A23 A17 B7 B8 B9 B10 B11 C1 C2 C6 Resolución de casos clínicos ou supostos de exemplo, determinando, avaliación, diagnóstico . áreas e estratexias a traballar 20
Aprendizaxe colaborativa B5 B8 C1 Traballos en grupo, debates, e posta en común de análises de documentos, valorarase o grado de participación e implicación dos membros do grupo 10
Recensión bilbiográfica A1 A16 B2 B3 Analise e reflexión crítica de artigos científicos 10
Proba obxectiva A1 A16 B2 B7 C2 Cumplimentación dun test de resposta múltiple sempre que sexa posible, ou V/F puntuaráse sobre 10, contando un 40%da puntuación global 40
Presentación oral B4 B5 B11 Preparación e presentación de aspectos concretos da materia ó grupo clase por parte do alumnado 20
 
Observacións avaliación

Para superar a materia será necesario que o alumnado supere a metade da nota de cada traballo solicitado, correspondente a distintas metodoloxías O alumnado deberá entregar as actividades en tempo e forma, normalmente a través da ferramenta de tareas de Moodle, ou impreso
As actividades computarán un 60%, e a proba obxetiva un 40% da calificación final


MODALIDADE SEMIPRESENCIAL:
 
Presentarán as mismas actividades , a través da ferramenta tareas de moodle, ou plataforma teams, e os criterios de avaliación serán os mesmos. Os traballos avaliaranse sempre de xeito individual posto que non haberá traballos en grupo nin aprendizaxe colaborativa.

Na asegunda oportunidade manterase a nota dos traballos ou da proba superada, e solicitarase únicamente a repetición dos elementos non superados.

Fontes de información
Bibliografía básica

Desarrollo de escuelas inclusivas

. Madrid: Narcea.

Antúnez, S., Del Carmen, L. M., Imbernón, F., Parcerisa, A., & Zabala, A. (2005). Del proyecto educativo a la programación de aula. Barcelona: Graó.

Apple, M. W. (1996). Política cultural y educación. Madrid: Morata.

Apple, M. W., & Beane, J. A., (Comps),. (1997). Escuelas democráticas. Madrid: Morata.

Bernstein, B. (1989). Clase y pedagogías visibles e invisibles. In J. Gimeno Sacristán & Á. Pérez Gómez (Eds.), La enseñanza: su teoría y su práctica (pp. 54-72). Madrid: Akal Universitaria.

Bolívar, A. (2000). Los centros educativos como organizaciones que aprenden. Promesas y realidades. Madrid: La Muralla.

Bruner, J. (1987). La importancia de la educación. Barcelona: Paidós.

Coll, C., Martín, E., Mauri, T., Miras, M., Onrubia, J., Solé, I., et al. (1993). El constructivismo en el aula. Barcelona: Graó.

Edwards, D., & Mercer, N. (1988). El conocimiento compartido: el desarrollo de la compresión en el aula. Barcelona: Paidós.

Fernández Enguita, M. (1999). La profesión docente y la comunidad escolar: crónica de un desencuentro. Madrid: Morata.

Fernández Enguita, M. (2001). Educar en tiempos inciertos. Madrid: Morata.

Fernández Pérez, M. (1994). Las tareas de la profesión de enseñar. Madrid: SXXI.

Freire, P. (1985a). La naturaleza política de la educación. Barcelona: Paidós.

Freire, P. (1985b). Pedagogía del oprimido. Madrid: Siglo XXI.

Gimeno Sacristán, J. (1997). El currículum: una reflexión sobre la práctica. Madrid: Morata.

Gimeno Sacristán, J., & Pérez Gómez, Á. I., (Comps),. (1997). Comprender y transformar la enseñanza. Madrid: Morata.

Hargreaves, A. (1996). Profesorado, cultura y postmodernidad (cambian los tiempos, cambia el profesorado). Madrid: Morata.

Hargreaves, A. (2003). Enseñar en la sociedad del conocimiento. Barcelona: Octaedro.

Hernández, S., & Ventura, M. (1992). La organización del currículo por proyectos de trabajo. Barcelona: Graó.

Jackson, P. W. (1996). La vida en las aulas. Madrid: Morata.

Kemmis, S., & Mctaggart, R. (1996). Cómo planificar la investigación-acción. Barcelona: Laertes.

Parra Ortiz, J. M. (2010). Manual de Didáctica de la Educación Infantil. Madrid: Gadeta Editorial.

Perrenoud, P. (1996). La construcción del éxito y el fracaso escolar. Madrid: Morata.

Rodicio García, M. L., & Iglesias-Cortizas, M. J. (2011). El acoso escolar. Diagnóstico y prevención. Madrid: Biblioteca Nueva.

Sánchez Blanco, C. (1994a). El desarrollo de actitudes en Educación Infantil. Zaragoza: Edelvives.

Sánchez Blanco, C. (1994b). La cooperación en Educación Infantil. A Coruña: Universidade da Coruña.

Sánchez Blanco, C. (2000). Dilemas de la educación infantil. Vol. 1. Sevilla: MCEP.

Sánchez Blanco, C. (2001). De la educación infantil y su crítica: Reforma, investigación e innovación y formación del profesorado. Vol. 2. Sevilla: MCEP.

Sánchez Blanco, C. (2006). Violencia física y construcción de identidades: propuestas de reflexión crítica para las escuelas infantiles. Barcelona: Graó.

Sánchez Blanco, C. (2009). Peleas y daños físicos en la educación infantil. Bos Aires: Miño y Dávila.

Santos Guerra, M. Á. (1990). Hacer visible lo cotidiano: teoría y práctica de la evaluación cualitativa de los centros escolares. Madrid: Akal.

Schön, D. A. (1992). La formación de profesionales reflexivos: hacia un nuevo diseño de la enseñanza y el aprendizaje en las profesiones. Barcelona: Paidós.

Stainback, S., & Stainback, W. (2001). Aulas inclusivas: un nuevo modo de enfocar y vivir el currículo. Madrid: Narcea.

Steinberg, S. R., & Kincheloe, J. L., (Comps),. (2000). Cultura infantil y multinacionales. Madrid: Morata.

Stenhouse, L. (2003). Investigación y desarrollo del currículum. Madrid: Morata.

Torres Santomé, J. (2001). Educación en tiempos de neoliberalismo. Madrid: Morata.

Torres Santomé, J. (2005). El currículum oculto. Madrid: Morata.

Torres Santomé, J. (2006a). Globalización e interdisciplinariedad: el currículum integrado. Madrid: Morata.

Torres Santomé, J. (2006b). La desmotivación del profesorado. Madrid: Morata.

Trillo, F., & Sanjurjo, L. (2008). Didáctica para profesores de a pie. Propuestas para comprender y mejorar la práctica. Rosario: Homo Sapiens.
Bibliografía complementaria

Cantón, I., (Coord.),. (2009). Narraciones de la escuela. Barcelona: Editorial Davinci.

Cantón, I., (Coord.),. (2010). Narraciones de maestros. Barcelona: Editorial Davinci.

Diez Navarro, C. (2003). El piso de abajo de la escuela. Barcelona: Graó.

McCourt, F. (2005). El profesor. Madrid: Maeva.

Pennac, D. (2008). Mal de escuela. Barcelona: Mondadori.

Tonucci, F. (1988). Niño se nace. Barcelona: Barcanova.

Tonucci, F. (1989). Cómo ser niño. Barcelona: Barcanova.

Tonucci, F. (1993). La soledad de los niños. Barcelona: Barcanova.

Tonucci, F. (1994). Con ojos de niño. Barcelona: Barcanova.

Tonucci, F. (2003). Cuando los niños dicen ¡Basta! Madrid: Fundación Germán Sánchez Ruipérez.

 


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

    Recoméndanse os envíos dos traballos telemáticamente, e de non ser posible, nos documentos impresos non utilizar plásticos, elixir a impresión a doble cara, empregando material reciclado e evitar imprimir borradores.

Recoméndase estar ó tanto da información de moodle en todo momento, así como das indicacións da profesora.

Recoméndase a entrega rigurosa das actividades en tempo e forma

Recoméndase na modalidade semipresencial asistir ás tres sesións indicadas e manter contacto contínuo coa docente


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías