Datos Identificativos 2017/18
Asignatura (*) REHABILITACIÓN CARDIO-RESPIRATORIA E VASCULAR Código 651G01020
Titulación
Grao en Fisioterapia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Terceiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Ciencias Biomédicas, Medicina e Fisioterapia
Coordinación
López García, Asenet
Correo electrónico
asenet.lopezg@udc.es
Profesorado
Lista Paz, Ana
López García, Asenet
Vivas Costa, Jamile
Correo electrónico
ana.lista@udc.es
asenet.lopezg@udc.es
j.vivas@udc.es
Web
Descrición xeral A materia de rehabilitación cardio-respiratoria e vascular busca fundamentar con criterio científico os aspectos clínicos, semiológicos, diagnósticos e de tratamento de fisioterapia das principais deficiencias dos sistemas cardio-respiratorio e vascular, ademais de desenvolver as competencias necesarias para a intervención de fisioterapia nesta campo de actuación da profesión.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Conocer y comprender la morfología, la fisiología, la patología y la conducta de las personas, tanto sanas como enfermas, en el medio natural y social.
A3 Conocer y comprender los métodos, procedimientos y actuaciones fisioterapéuticas, encaminados tanto a la terapéutica propiamente dicha a aplicar en la clínica para la reeducación o recuperación funcional, como a la realización de actividades dirigidas a la promoción y mantenimiento de la salud.
A5 Valorar el estado funcional del paciente, considerando los aspectos físicos, psicológicos y sociales.
A6 Valoración diagnóstica de cuidados de fisioterapia según las normas y con los instrumentos de validación reconocidos internacionalmente.
A7 Diseñar el plan de intervención de fisioterapia atendiendo a criterios de adecuación, validez y eficiencia.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Adquirir un adecuado razoamento clínico, a partir dos coñecementos previos en anatomía, fisioloxía, semiología integrándoos na intervención fisioterapéutica na área de desempeño de cardiopulmonar e vascular A1
A7
C1
C3
Fundamentar e consolidar os coñecementos de entidades patolóxicas relacionadas co sistema cardio-pulmonar e vascular e integrar aspectos semiológicos e clínicos na intervención fisioterapéutica das principais deficiencias xeradas nos pacientes. A1
A7
C1
Recoñecer e fundamentar teoricamente as diversas técnicas de avaliación funcional do paciente con alteración cardio-pulmonar e vascular. A3
A5
A6
C1
Valorar e interpretar o estado funcional do paciente que presenta procesos cardio-respiratorios e vasculares considerando os aspectos físicos, psicolóxicos e sociais. A5
C1
Coñecer e comprender os métodos, procedementos e actuacións fisioterapéuticas no paciente que presenta procesos patolóxicos cardio-pulmonares e vasculares, dirixidos tanto á abordaxe fisioterapéutico na aplicación clínica para a reeducación ou recuperación funcional, como á realización de actividades dirixidas á promoción, prevención e mantemento da saúde. A3
C1
C3
Manexar con destreza algúns instrumentos e técnicas, útiles no momento da avaliación funcional do paciente con patoloxía cardio-pulmonar e vascular A3
A6
Realizar valoración diagnóstica de fisioterapia nos pacientes que presenten procesos patolóxicos cardio-respiratorios e vasculares segundo as normas e cos instrumentos de validación recoñecidos internacionalmente A6
C1
Coñecer as bases conceptuais necesarias para estruturar programas de rehabilitación pulmonar e/ou cardíaca. A1
A3
A5
A6
A7
C1
C3
Deseñar o plan de intervención de Fisioterapia nos pacientes que presentan procesos cardio-respiratorios e vasculares segundo os criterios de adecuación, validez e eficacia. A7
C1
C3

Contidos
Temas Subtemas
UNIDAD I: INTRODUCCIÓN A LA REHABILITACIÓN CARDIO-PULMONAR Y VASCULAR

1- Procedimiento Diagnóstico de Fisioterapia en la disfunción cardio-pulmonar y vascular
1.1 Concepto de rehabilitación de Rehabilitación cardio-pulmonar y vascular y procedimiento diagnóstico.
2- Fisiopatología del ejercicio en enfermedad cardio-pulmonar y vascular. 2.1 Principios de la prescripción del ejercicio en la enfermedad cardio-pulmonar y vascular
2.2 Tolerancia al esfuerzo en la enfermedad cardio-pulmonar
3. Pruebas complementarias de valoración en enfermedad cardio-pulmonar y vascular. 3.1 Interpretación básica de Radiografía de tórax
3.2 Análisis básico de gases arteriales
3.3 Pruebas de Esfuerzo
3.4 Interpretación del electrocardiograma
3.5 Valores de referencia en analítica de sangre
4. Alternativas terapéuticas complementarias para la insuficiencia respiratoria aguda. 4.1 Oxigenoterapia
4.2 Ventilación mecánica
UNIDAD II: REHABILITACIÓN EN EL PACIENTE CON DISFUNCIÓN PULMONAR

1. Intervención de fisioterapia en pacientes con disfunción pulmonar restrictiva
1.1 Enfermedades del parénquima pulmonar
1.2 Enfermedades intrapleurales
1.3 Cirugía toraco-abdominal (Seminario)
1.4 Enfermedad neuromuscular
1.5 Enfoque terapéutico en el paciente con disfunción pulmonar restrictiva
2. Intervención de fisioterapia en el paciente con disfunción pulmonar obstructiva
2.1 Enfermedad pulmonar con limitación al flujo espiratorio
2.2 Programas de Rehabilitación pulmonar
3. Intervención de fisioterapia en el paciente pediátrico con disfunción pulmonar.
3.1 Entidades patológicas pulmonares pediátricas
3.2 Diferencias anatómicas y fisiológicas del niño en relación con el adulto
3.3 Valoración específica en paciente pediátrico con enfermedad respiratoria
3.4 Abordaje fisioterapéutico en la disfunción pulmonar del niño

UNIDAD III. REHABILITACIÓN EN EL PACIENTE CON DISFUNCIÓN CARDIO-VASCULAR

1. Intervención de fisioterapia en el paciente con disfunción cardíaca

1.1 Enfermedad cardíaca isquémica
1.2 Insuficiencia cardíaca
1.3 Programas de Rehabilitación cardíaca
2. Intervención de fisioterapia en paciente con disfunción vascular 2.1 Arteriopatía periférica
2.2 Insuficiencia Venosa
2.3 Abordaje terapéutico en el paciente amputado
PRACTICA 1.
Principios del razonamiento clínico en situaciones clínicas cardio-pulmonar
Caso clínico
PRACTICA 2
Interpretación de pruebas diagnósticas complementarias cardiopulmonares (2)
2.1 Gases arteriales
2.2 Electrocardiograma
PRACTICA 3
Pruebas submáximas de tolerancia al esfuerzo: (3)
3.1 Prueba de marcha de seis minutos
3.2 Prueba de Lanzadera ( Shuttle test)
3.3 Prueba submáxima ergométrica
PRACTICA 4
Resolución de problemas en patología pulmonar restrictiva
Caso clínico
PRACTICA 5
Alternativas terapéuticas en la insuficiencia respiratoria aguda (IRA) (2)
5.1 Oxigenoterapia
5.2 Ventilación mecánica
PRACTICA 6
Resolución de problemas en enfermedad pulmonar obstructiva
Caso clínico
PRACTICA 7
Intervención de fisioterapia en paciente pediátrico con enfermedad respiratoria.
Maniobras terapéuticas en enfermedad respiratoria pediátrica
PRACTICA 8
Resolución de problemas en paciente con cardiopatías
Puesta en práctica de un programa de Rehabilitación cardíaca:Fase II
PRACTICA 9
Intervención de fisioterapia en paciente con enfermedad vascular
Enfoque fisioterapéutico en paciente con arteriopatía periférica
PRACTICA 10
Resolución de problemas en enfermedad vascular
Enfoque fisioterapéutico en paciente con insuficiencia venosa
. .

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A1 A3 A6 A7 27 54 81
Prácticas de laboratorio A1 A3 A5 A6 A7 C1 21 16 37
Estudo de casos A3 A5 A6 A7 C1 6 6 12
Proba mixta A1 A3 A5 A6 A7 C1 2 3 5
Proba clínica A1 A5 A6 A7 C1 1 2 3
Traballos tutelados A3 A6 A7 C1 C3 2 4 6
Actividades iniciais A1 A3 1 2 3
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Realizarase exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais, utilizaranse estratexias didácticas para favorecer a participación activa do estudante ademais de realizar algunhas preguntas dirixidas aos alumnos, coa finalidade de consolidar o coñecemento e facilitar a aprendizaxe. Ademais de estimular o razoamento e a integración de conceptos previos relacionados coa temática. Tamén o estudante asistirá a un seminario dun tema de interese, relacionado co contido da materia, ditado por outros profesionais expertos no tema elixido polo profesor responsable da materia.
Prácticas de laboratorio - Realizaranse actividades prácticas en grupos reducidos relacionadas cos coñecementos que previamente se desenvolveron na sesión maxistral.
- Tamén traballará con talleres teórico- prácticos de temas que requiren análises e interpretación de datos.
- Ademais os estudantes realizasen prácticas con dispositivos e equipos utilizados no tratamento dos seus pacientes salientando no coñecemento do mecanismo de manexo dos devanditos dispositivos.

Estudo de casos O estudante deseñará un plan de intervención dun caso clínico que previamente na sesión maxistral expúxose. Devandito plan de intervención debe estar xustificado cun adecuado razoamento clínico coa asesoría do docente, e posteriormente en grupos pequenos realizarase a práctica das alternativas terapéuticas expostas executadas de forma secuencial e ordenada.
O alumno sitúase ante un problema concreto (caso), que describe unha situación real da vida profesional.
Proba mixta Exame teórico que constará de preguntas tipo test e desenvolvemento.
Proba clínica Proba na cal o estudante debe responder de forma oral e/ou práctica sobre un proceso terapéutico ante unha situación clínica exposta polo docente.
A avaliación consistirá en preguntas curtas ou de certa amplitude valorando a capacidade de razoamento clínico (argumentar, relacionar, etc.), ademais das habilidades na abordaxe do paciente. Implica que o estudante realice un estudo amplo e profundo dos contidos sen perder o conxunto das ideas e as súas relacións.
Traballos tutelados Realizásese un traballos en grupos, temas específico que os alumnos han de documentar utilizando varias fontes bibliográficas. Sera tutorizado polo profesor e a final de curso os diferentes grupos deberán presentar un documento escrito do esquema proposto polo profesorado
Actividades iniciais Solicitarase aos alumnos que realicen unha revisión previa de conceptos que serán importantes para o desenvolvemento dos temarios ao longo da materia. Dita actividade será avaliada a través dun exame tipo test na clase teórica seguinte.

Atención personalizada
Metodoloxías
Estudo de casos
Prácticas de laboratorio
Proba mixta
Traballos tutelados
Sesión maxistral
Descrición
En todas e cada unha das metodoloxías, o alumno terá acceso a atención personalizada a través das titorías presenciais e/ou virtuais, a través da plataforma moodle e/ou do correo electrónico. Con todo o profesor valorará a necesidade da titoría presencial, en beneficio da aprendizaxe do estudante.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio A1 A3 A5 A6 A7 C1 Avaliarase a actitude, interese e participación nas prácticas de laboratorio e no desenvolvemento de actividades na sesión maxistral. 5
Proba mixta A1 A3 A5 A6 A7 C1 Exame teórico que constará de preguntas tipo test e desenvolvemento. O 50% da nota lle corrrespondería ao test e o outro 50% ás preguntas de desenvolvemento 50
Traballos tutelados A3 A6 A7 C1 C3 Valórase a presentación, a produción propia, a coherencia do contido con respecto ás preguntas expostas e adecuadamente contextualizado. Terase en conta as referencias bibliográficas de caracter científico e utlizando sempre as normas de presentación habitualmente empregadas na literatura bio-médica (normas de Vancouver). 10
Actividades iniciais A1 A3 Solicitarase aos alumnos que realicen unha revisión previa de conceptos que serán importantes para o desenvolvemento dos temarios ao longo da materia. Dita actividade será avaliada a través dun exame tipo test na clase teórica seguinte. 5
Proba clínica A1 A5 A6 A7 C1 Proba na cal o estudante debe responder de forma oral e/ou práctica sobre un proceso terapéutico ante unha situación clínica exposta polo docente.
A avaliación consistirá en preguntas curtas ou de certa amplitude valorando a capacidade de razoamento clínico (argumentar, relacionar, etc.), ademais das habilidades na abordaxe do paciente. Implica que o estudante realice un estudo amplo e profundo dos contidos sen perder o conxunto das ideas e as súas relacións.
30
 
Observacións avaliación

-    Exame teórico: será a suma da proba mixta final (50%) e a nota do exame de coñecementos previos (5%) realizado ao comezo da materia.

-      O estudante debe obter unha nota mínimo de 5.0 en cada unha das probas de valoración (exame teórico e exame práctico) para superar a materia

-      Só gardarase a nota aprobada de cada unha das partes da valoración, se o estudante preséntase ás dúas partes do exame final.

-      As notas dos traballos tutelados e a avaliación continuada só sumarán cando superasen o exame teórico-práctico

-      As porcentaxes asignadas a cada proba poden sufrir pequenas modificacións dun curso a outro con respecto á memoria verificada, en función das necesidades da materia; con todo o exame teórico-práctico non terá un valor menor ao 80% e a avaliación continuada e traballos tutelados non superará o 20%.


Fontes de información
Bibliografía básica Medina Porqueres I (2003). Rol del fisioterapeuta en el marco de la rehabilitación cardíaca. Fisioterapia
M Balach I Bernat et al (2011). Efectos de un programa de rehabilitación cardíaca fase III sobre los factores de riesgo hipertensión arterial y obesidad en personas mayores de 60 años con enfermedad cardiovascular. Fisioterapia
J. López Chicharro (2006). Fisiología del ejercicio Clínica. Medica Panamericana
W. Cristancho Gomez (2004). Fisiología respiratoria. Manual Moderno
Gómez, William Cristancho (2012). Fisioterapia en la UCI: Teoría, experiencia y evidencia. Editorial El Manual Moderno Colombia
Macario, C. Casanova et al (2005). La disnea en la EPOC.. Archivos de bronconeumologia


  • Cristancho Gómez, William, and William Cristancho Gómez. Fisiología respiratoria Lo esencial en la práctica clínica. No. Sirsi) a456987. 2008.
  • Chicharro, José López, and Almudena Fernández Vaquero. Fisiología del ejercicio. Ed. Médica Panamericana, 2006.
  • Cobo, Eulogio Pleguezuelos. Rehabilitación integral en el paciente con enfermedad pulmonar obstructiva crónica. Ed. Médica Panamericana, 2007.
  • Valenza, G., L. González, and M. J. Yuste. "Manual de fisioterapia respiratoria y cardíaca." Madrid: Síntesis (2005).
  • Balasch Bernat, M., et al. "Efectos de un programa de rehabilitación cardíaca fase III sobre los factores de riesgo hipertensión arterial y obesidad en personas mayores de 60 años con enfermedad cardiovascular." Fisioterapia: revista de salud, discapacidad y terapéutica física 33.2 (2011): 56-63.
  • Gómez, William Cristancho. Fisioterapia en la UCI: Teoría, experiencia y evidencia. Editorial El Manual Moderno Colombia, 2012.
  • Macario, C. Casanova, I. García-Talavera Martín, and J. P. de Torres Tajés. "La disnea en la EPOC." Archivos de bronconeumologia 41 (2005): 24-32.
  • Medina Porqueras, I., et al. "Rol del fisioterapeuta en el marco de la rehabilitación cardíaca." Fisioterapia 25.3 (2003): 170-180.
  • Rosas Estrada, Giovana Marcella, and Consuelo Vélez Álvarez. Fisioterapia y rehabilitación cardíaca. 2013.

Bibliografía complementaria

S. THEYS, C. RONDEUX, J.-C. FERRANDEZ, J.-Y. BOUCHET. Réadaptation dans l’artériopathie des membres inférieurs. Kinésithérapie-Médecine physique-Réadaptation. 2009;26-560-A-05.

PABLO RAMA-MACEIRAS. Atelectasias perioperatorias y maniobras de reclutamiento alveolar. Arch Bronconeumol.2010;46(6):317–324.

PAULA AGOSTINI, RACHEL CALVERT, HARIHARAN SUBRAMANIAN AND BABU NAIDU. Is incentive spirometry effective following thoracic surgery?Interact CardioVasc Thorac Surg 2008;7:297-300.

DIEGO AMOR CASARIEGO, MARÍA JESÚS PARDO GAREA, URSICINO MARTÍNEZ GONZÁLEZ. Rehabilitación en el trasplante cardíaco. Guía para el paciente. Unidad de insuficiencia Cardíaca y trasplante cardíaco. Área del corazón. Hospital Universitario de A Coruña. Servicio Galego de Saúde; 2008.

YAÑEZ- BRAGE I, PITA-FERNÁNDEZ S, JUFFÉ-STEIN A, MARTÍNEZ GONZÁLEZ U, PÉRTEGA-DÍAZ S, MAULEÓN-GARCÍA A. Respiratory physiotherapy and incidence of atelectasis in off-pump coronary artery bypass graft surgery: an obsevational folow –up study.BMC Pulmonary Medicine. 2009;9:36

WESTERDAHL E, LINDMARCK B, ALMGREN SO, TENLING A. Chest physiotherapy after coronary artery bypass graft surgery comparison of three differeent deep breathing techniques. J Rehabil Med. 2001;33(2):79-84.

WESTERDAHL E, LINDMARCK B, ERIKSSON T, HENDENSTIRNA G, TENLING A. The inmediate effects of deep breathing exercises on atelectasis and oxigenation after cardiac surgery. Scand Cardiovasc J. 2003;37(6): 363-7.

HULCEBOS EHJ, HELDERS PJM, FAVIÉ NJ, DE BIE RA, VAN MEETEREN NLU. Preopeative intensive inspiratory muscle trainig to prevent postoperative pulmonnary complications in haig-risk patients undergoing CABG surgery. Jama. 2006;296(15):1851-57.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
PATOLOXÍA MÉDICO-CIRÚRXICA I/651G01011
CINESITERAPIA: BASES DO EXERCICIO TERAPÉUTICO/651G01013
FISIOTERAPIA RESPIRATORIA/651G01017

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
SEMIOLOXÍA CLÍNICA/651G01010
PATOLOXÍA MÉDICO-CIRÚRXICA II/651G01018
NUTRICIÓN E FISIOTERAPIA/651G01026
ESTANCIAS CLÍNICAS I/651G01035

Materias que continúan o temario
DOCUMENTACIÓN E ESTADÍSTICA SANITARIA/651G01028
ESTANCIAS CLÍNICAS II/651G01036

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías