Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) ESTANCIAS CLÍNICAS II Código 651G01036
Titulación
Grao en Fisioterapia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao Anual
Cuarto Obrigatoria 30
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Ciencias Biomédicas, Medicina e Fisioterapia
Fisioterapia, Medicina e Ciencias Biomédicas
Coordinación
Viñas Diz, Susana
Correo electrónico
susana.vinas.diz@udc.es
Profesorado
Calvo Paz, Pablo
Carabias Vicente, Adolfo
Carballo Costa, Lidia
Crespo Gil, Paula
Fernández Pereira, María Montserrat
Giménez Moolhuyzen, Esther
González Olmedo, Patricia
López Gabin, María Beatriz
López García, Asenet
Malvárez Cobas, María Verónica
Martínez Toledo, Beatriz
Menéndez Pardiñas, Mónica
Naia Entonado, Zeltia
Ortigueira Garcia, Serafin
Patiño Nuñez, Sergio
Ramos Gómez, Fernando
Rey Silva, Cristina
Robles García, Verónica
Rodríguez García, Elena
Rodriguez Romero, Beatriz
Senin Camargo, Francisco José
Viñas Diz, Susana
Correo electrónico
pablo.calvo.paz@udc.es
a.carabias@udc.es
lidia.carballo@udc.es
paula.crespo@udc.es
montserrat.fernandez.pereira@udc.es
e.moolhuyzen@udc.es
p.olmedo@udc.es
beatriz.gabin@udc.es
asenet.lopezg@udc.es
veronica.malvarez@udc.es
b.mtoledo@udc.es
monica.menendezp@udc.es
zeltia.naia@udc.es
serafin.ortigueira@udc.es
sergio.patino@udc.es
fernando.ramos@udc.es
c.rey.silva@udc.es
veronica.robles@udc.es
elena.rodriguez.garcia@udc.es
beatriz.romero@udc.es
francisco.senin@udc.es
susana.vinas.diz@udc.es
Web
Descrición xeral La estancia clínica en la Facultad de Fisioterapia de A Coruña debe estar estructurada en una doble vertiente:
- La conceptualización de la asignatura como una materia global, conservando un proceso de fisioterapia común y
estructurado
- La adecuación de la programación a los distintos campos de actuación en Fisioterapia.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Coñecer e comprender a morfoloxía, a fisioloxía, a patoloxía e a conduta das persoas, tanto sas como enfermas, no medio natural e social.
A2 Coñecer e comprender as ciencias, os modelos, as técnicas e os instrumentos sobre os que se fundamenta, articula e desenvolve a fisioterapia.
A3 Coñecer e comprender os métodos, procedementos e actuacións fisioterapéuticas, encamiñados tanto á terapéutica propiamente dita a aplicar na clínica para a reeducación ou recuperación funcional, como á realización de actividades dirixidas á promoción e mantemento da saúde.
A4 Adquirir a experiencia clínica adecuada que proporcione habilidades intelectuais e destrezas técnicas e manuais; que facilite a incorporación de valores éticos e profesionais; e que desenvolva a capacidade de integración dos coñecementos adquiridos; de forma que, ao termo dos estudos, os estudantes saiban aplicalos tanto a casos clínicos concretos no medio hospitalario e extrahospitalario, como a actuacións na atención primaria e comunitaria.
A5 Valorar o estado funcional do paciente, considerando os aspectos físicos, psicolóxicos e sociais.
A6 Valoración diagnóstica de coidados de fisioterapia segundo as normas e cos instrumentos de validación recoñecidos internacionalmente.
A7 Deseñar o plan de intervención de fisioterapia atendendo a criterios de adecuación, validez e eficiencia.
A8 Executar, dirixir e coordinar o plan de intervención de fisioterapia, utilizando as ferramentas terapéuticas propias e atendendo á individualidade do usuario.
A9 Avaliar a evolución dos resultados obtidos co tratamento en relación cos obxectivos marcados.
A10 Elaborar o informe de alta dos coidados de fisioterapia unha vez cubertos os obxectivos propostos.
A11 Proporcionar unha atención de fisioterapia eficaz, outorgando unha asistencia integral aos pacientes.
A12 Intervir nos ámbitos de promoción, prevención, protección e recuperación da saúde.
A13 Saber traballar en equipos profesionais como unidade básica na que se estruturan de forma uni ou multidisciplinar e interdisciplinar os profesionais e demais persoal das organizacións asistenciais.
A14 Incorporar os principios éticos e legais da profesión á práctica profesional así como integrar os aspectos sociais e comunitarios na toma de decisións.
A15 Participar na elaboración de protocolos asistenciais de fisioterapia baseada na evidencia científica, fomentando actividades profesionais que dinamicen a investigación en fisioterapia.
A16 Levar a cabo as intervencións fisioterapéuticas baseándose na atención integral da saúde que supón a cooperación multiprofesional, a integración dos procesos e a continuidade asistencial.
A17 Comprender a importancia de actualizar os coñecementos, habilidades, destrezas e actitudes que integran as competencias profesionais do fisioterapeuta.
A18 Adquirir habilidades de xestión clínica que inclúan o uso eficiente dos recursos sanitarios e desenvolver actividades de planificación, xestión e control nas unidades asistenciais onde se preste atención en fisioterapia e a súa relación con outros servizos sanitarios.
A19 Comunicarse de modo efectivo e claro, tanto de forma oral como escrita, cos usuarios do sistema sanitario así como con outros profesionais.
B1 CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B2 CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
B3 CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B4 CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B5 CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía respectuosa coa cultura democrática, os dereitos humanos e a perspectiva de xénero.
C5 Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 Adquirir habilidades para a vida e hábitos, rutinas e estilos de vida saudables.
C7 Desenvolver a capacidade de traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento sostible ambiental, económico, político e social.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
C9 Ter a capacidade de xestionar tempos e recursos: desenvolver plans, priorizar actividades, identificar as críticas, establecer prazos e cumprilos.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Adquirir a experiencia clínica adecuada para proporcionar habilidades intelectuais e destrezas técnicas e manuais; susceptibles de ser aplicadas tanto en casos clínicos concretos no medio hospitalario e extrahospitalario, como en actuacións de atención primaria e comunitaria. A1
A2
A3
A4
A19
B1
B2
B3
B4
C1
C6
C7
C9
Desenvolver a capacidade de Razoamento Clínico, é dicir, o método a través do cal será capaz de: - formular o diagnóstico de Fisioterapia, unha vez identificados os problemas do usuario considerando os aspectos físicos, psicolóxicos e sociais - planificar e deseñar o programa de intervención clínica - executar, dirixir e coordinar a terapéutica atendendo a criterios de adecuación, validez e eficiencia, proporcionando unha asistencia integral aos usuarios - avaliar os resultados obtidos co tratamento en relación cos obxectivos marcados - elaborar un informe de alta de Fisioterapia unha vez cubertos os obxectivos propostos, proporcionando pautas e recomendacións domiciliarias. A1
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A10
A11
A12
A15
A16
A17
B1
B2
B3
B4
C3
C6
C7
C9
Adquirir habilidades de xestión clínica que inclúan o uso eficiente dos recursos sanitarios e o desenvolvemento de actividades de planificación, xestión e control nas unidades asistenciais onde se preste atención de Fisioterapia e a súa relación con outros servizos sanitarios. A18
B1
B2
B3
B4
C4
C5
C6
C7
C8
C9
Adquirir as habilidades comunicativas, psicosociais e técnicas, así como saber comportarse con rigor e deontoloxía profesional. Incorporar os principios éticos e coñecementos legais da Fisioterapia, para o exercicio práctico profesional. Potenciar o traballo en equipos interdisciplinares para así poder comunicarse de modo efectivo e claro, tanto de forma oral como escrita, con usuarios e os seus familiares, compañeiros e demais profesionais dentro do ámbito sociosanitario. A13
A14
A19
B4
C1
C7
Fomentar a importancia da investigación e a procura de información actualizada para o desenvolvemento profesional no ámbito da Fisioterapia. B5
C3
C6
C7
C8
C9

Contidos
Temas Subtemas
MÓDULO I: Exercicio terapéutico e Fisioterapia nas alteracións do aparello locomotor Fisioterapia na actividade física e deportiva.
Fisioterapia en procesos traumatolóxicos e/ou cirúrxicos asociados ao membro superior, inferior, columna e pelvis.
Fisioterapia en procesos reumatolóxicos asociados ao membro superior, inferior, columna e pelvis.
Exercicio terapéutico nas alteracións estáticas e dinámicas do raquis.
MÓDULO II: Rehabilitación cardiorrespiratoria Rehabilitación no paciente con disfunción cardiovascular.
Fisioterapia respiratoria en unidades especiais (UCI, Reanimación).
Fisioterapia respiratoria no paciente ambulatorio.
MÓDULO III: Fisioterapia neurolóxica Fisioterapia na parálise cerebral.
Fisioterapia no paciente neurolóxico adulto, agudo e crónico.
Fisioterapia neurolóxica infantil.
MÓDULO IV: Fisioterapia na discapacidade e dependencia Fisioterapia en lesionados medulares.
Fisioterapia nos pacientes con discapacidades neurolóxicas.
Fisioterapia nas discapacidades asociadas ao envellecemento.
Fisioterapia en atención temperá.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Seminario A14 A17 A19 C1 C3 C6 C7 C8 2 0 2
Prácticas clínicas A19 A18 A17 A16 A15 A14 A13 A12 A11 A10 A9 A8 A7 A6 A5 A4 A3 A2 A1 B1 B2 B3 B4 B5 C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8 C9 595 147 742
Proba clínica A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A11 A12 A13 A14 A16 A19 B1 B2 B3 B4 B5 C1 C9 3 0 3
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Seminario Ao comezo da materia realizarase un seminario informativo presencial en grupo-clase, para informar ao estudante dos aspectos organizativos da materia (distribución en grupos, módulos de especialización, horarios,...); onde ademais exporanse por parte dos coordinadores da materia os contidos xerais de cada módulo, e os comúns a todas as unidades docente-asistenciais.
Prácticas clínicas Correspóndese coa clase clínica: o profesor transmite os seus coñecementos e as destrezas clínicas ao estudante en experiencias reais, co obxectivo de garantir que os discentes adquiran a necesaria competencia clínica, iniciada en terceiro curso e completada neste cuarto curso.

Dentro das prácticas clínicas, cada estudante terá que elaborar un portafolio (ou caderno de prácticas) relacionado coa súa aprendizaxe clínica, que engloba todo o material que o alumno acumula froito das tutorías, sesións clínicas, seminarios formativos, lecturas, procuras bibliográficas e historias clínicas.
Proba clínica Proba que se realiza á cabeceira do paciente/usuario, isto é nun escenario clínico real, co fin de avaliar as competencias adquiridas durante o desempeño clínico.

A avaliación realizarase atendendo aos seguintes criterios:
- Capacidade para valorar ao usuario/a, establecer o diagnóstico de Fisioterapia, perfilar os obxectivos e deseñar o plan de intervención.
- Capacidade de razoamento clínico, grao de interrelación teórico-práctica e de resolución de novos problemas.
- Destrezas e habilidades adquiridas durante o desempeño clínico.
- Actitude ante o caso/situación ou problema exposto.

A avaliación clínica realizarase ante un tribunal constituído por profesorado do ámbito clínico da Facultade de Fisioterapia. Formarase un tribunal nalgúns dos módulos formativos programados, sendo a asignación do estudante a un ou outro tribunal de maneira aleatoria.

Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas clínicas
Proba clínica
Seminario
Descrición
O obxectivo primordial será orientación, apoio e motivación para facilitar o proceso de aprendizaxe.

Farase de forma presencial (directamente na clínica e nos momentos que o profesor ten asignados a tutorías de despacho) e/ou de forma non presencial (a través de correo electrónico ou do campus virtual).

Durante as sesións clínicas recoméndase a formulación de cuestións por parte dos alumnos/as (a participación é un elemento a ter en conta durante a avaliación continuada).

Abriranse diversos foros en moodle para tratar as dúbidas e outras cuestións, para que todos os estudantes poidan beneficiarse das achegas dos seus compañeiros.

Por tanto, a atención personalizada está orientada a axudar ao alumno na clarificación de conceptos interrelacionados, resolución de dúbidas e adquirir unha visión integrada deste corpo de coñecementos.

Ademais, ten o obxectivo de orientar ao estudante na procura e interpretación das fontes bibliográficas.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Prácticas clínicas A19 A18 A17 A16 A15 A14 A13 A12 A11 A10 A9 A8 A7 A6 A5 A4 A3 A2 A1 B1 B2 B3 B4 B5 C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8 C9 Valorarase o coñecemento dos métodos, procedementos e actuacións fisioterápicas, así mesmo os coñecementos aplicados á práctica clínica: habilidades intelectuais, aptitudes, destrezas e habilidades técnicas e manuais.

Portafolio/Caderno de prácticas clínicas: engloba o diverso material que o alumno elabora froito das tutorías, sesións clínicas, seminarios formativos, lecturas, procuras bibliográficas e historias clínicas dos pacientes.

No entanto, dentro da avaliación continuada da materia, valorarase tamén a asistencia, puntualidade, actitude, participación razoada, traballo en equipo, resolución de casos e axuda aos compañeiros durante as prácticas.
50
Proba clínica A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A11 A12 A13 A14 A16 A19 B1 B2 B3 B4 B5 C1 C9 Proba que se realiza á cabeceira do enfermo, na que o alumno reproduce de forma práctica a actuación clínica necesaria para realizar un diagnóstico ou tratamento específico en relación ao proceso funcional que presente o enfermo.

A avaliación clínica realizarase ante un tribunal constituído por profesorado do ámbito clínico da Facultade de Fisioterapia. Formaranse diversos tribunais en cada un dos módulos formativos, sendo a asignación do alumno a un ou outro tribunal de maneira aleatoria.

Valorarase a integración dos coñecementos e o proceso de organización dos mesmos, a relación teoría-práctica, a resolución de novos problemas, as destrezas e actitudes.
50
 
Observacións avaliación
A asistencia ás prácticas clínicas é obrigatoria para asegurar a completa adquisición das competencias da materia. As ausencias puntuais e xustificadas terán que recuperarse nos termos indicados polo responsable da unidade e/ou coordinación da materia. As ausencias non xustificadas non son recuperables.

CUALIFICACIÓN DA MATERIA:

AVALIACIÓN CONTINUADA (50%): A cualificación da avaliación continuada será a media obtida da suma das cualificacións de avaliación continuada de cada unha das unidades docente-asistenciais. A cualificación da avaliación continuada gardarase exclusivamente ata a convocatoria de 2ª oportunidade (xullo).

Para superar a parte de avaliación continuada cada estudante non poderá presentar máis de 2 unidades docente-asistenciais con cualificacións inferiores ao 50% da puntuación posible. 

PROBA CLÍNICA (50%): Cualificación establecida polo tribunal de avaliación, obtida da actuación do estudante ao enfrontarse a un caso clínico real. 

A CUALIFICACIÓN FINAL será a media obtida da cualificación da avaliación continuada e a proba clínica. Para superar a materia é necesario obter unha nota superior ao 50% da puntuación posible en cada unha das partes.

As porcentaxes asignadas a cada metodoloxía poden sufrir pequenas modificacións dun curso a outro en función das necesidades da materia; no entanto, o valor da proba clínica nunca será inferior ao 50% da nota final e o valor da avaliación continuada nunca será superior ao 50%.

Fontes de información
Bibliografía básica (). .

- Borrell i Carrió F. Manual de entrevista clínica. Barcelona: Doyma; 1989.

- Caillet: síndromes dolorosos hombro mano u otro título de la misma colección, según la patología

- Costa M, López E. Educación para la Salud. Una estrategia para cambiar los estilos de vida. Madrid: Pirámide; 1998.

- Kapandji, I.A. Cuadernos de fisiología articular. Masson; Barcelona (cualquier edición).

- Martínez Rodríguez, A. et al. Influencia del contexto en la calidad de la entrevista clínica en fisioterapia. Rev Iberoam Fisioter Kinesiol 2001; 4(2):75-80.

- Martínez Rodríguez, A. et al. Habilidades comunicacionales en la entrevista clínica; Fisioterapia 2002 24(2):90-96).

- Burbank KM et al. Chronic shoulder pain. Part I. Evaluation and diagnosis.American Family Physician 2008; 77 (4): 453-460.

- Liebenson C. Self-management of shoulder disorders-part 1. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2005; 9: 189-97.

- Liebenson C. Self-management of shoulder disorders-part 3. Treatment self-help patient´s advice. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2005;10:71-6.

- Mars –Pryszo J. Tratamiento de las cervicalgias. Masson; Barcelona, 2001.

- Daniels L. Worthingham C. Fisioterapia: Ejercicios correctivos de la alineación y función del cuerpo humano. Barcelona: Doyma; 1987.

- Esnault M., Viel E. Stretching (estiramientos miotendinosos). Automantenimiento muscular y articular.

- Liebenson C. Manual de Rehabilitación de la columna vertebral. 2ª ed. Barcelona: Paidotribo; 2008.

- Norris C. Back Stability. 2ª ed. United States: Human Kinetics; 2008

- Norris C. La guía completa de los estiramientos. Barcelona: Paidotribo;2001

- Chaitow L. Maintaining Body Balance Flexibility and Stability. Edinburgh: Churchill Livingstone;2004

- Petty N., Moore A. Exploración y evaluación neuro-musculoesquelética. 2ª ed. Madrid: McGraw-Hill-Interamericana; 2003.

- Greenman P. Principios y Práctica de la Medicina Manual. 3ª ed. Buenos Aires: Panamericana;2005.

- Liemohn W. Prescripción de ejercicio para la espalda. Barcelona: Paidotribo;2005. Capítulo 6: Protocolos para el ejercicio (y diagnóstico).

- Tixa, S: “Atlas de anatomía palpatoria de la extremidad inferior”. Ed. Masson; Barcelona, 1999.

- Hoppenfield S, Vasantha LM. Fracturas: tratamiento y rehabilitación. Ed. Marbán; Madrid, 2001.

- Asociación Española de Fisioterapeutas: Revista Fisioterapia: “Monográfico de Terapias Manuales”. Vol. 18, 1996. Ed. Garsi, S.A.; Barcelona, 1996.

- López Alonso, A: “Fundamentos de ortopedia y traumatología”. Ed. Masson; Barcelona, 1999.

- González Viejo M a., Cohin Riambau O., Salinas Castro F.: Escoliosis realidad tridimensional. Barcelona: Masson; 2001.

- Guillaumat M., Lebard J., Khouri N., Tassin J.: Escoliosis idiopática durante el crecimiento. Tratamiento de la escoliosis ideopática en el período de crecimiento: métodos y resultados. Prevención y detección de la escoliosis idiopática. En: Enciclopedia Médico-Quirúrgica. Tomo IV.

- Tessandier M J.: Práctica de la exploración clínica programada del raquis. Barcelona: Masson; 1998

- Weiss H R.: Visión Analítico-funcional del tratamiento tridimensional de la escoliosis según Schroth. Revista Fisioterapia 1999; Jun-Sep,13 (3): 167-175 .

- Voss, Iota, Myers: Facilitación neuromuscular propioceptiva. 3ª edición . Editorial Panamericana. Madrid 1998

- Viel E. El método Kabat. Facilitación neuromuscular propioceptiva. Editorial Masson, Barcelona 1998

- Viel E. Diagnostico fisioterapico. Masson 1999, Barcelona

- H. J. Hislop, J. Mongomery: Pruebas funcionales y musculares. 6ª Edición Marban Bilbao 1998. Capitulo 7

- N. Talley, S. O/Connor: Exploración clínica Jarypyo Editores Madrid, 1998.

- Bobath, B: Hemiplejía del adulto. Evolución y tratamiento. Ed. Panamericana. 3ª ed. Buenos Aires, 1993.

- Brunnstrom, S. Reeducación motora en la hemiplejia. Ed. Jims. Barcelona, 1977a

- Cailliet, R.: Síndromes dolorosos. El Hombro doloroso. Ed. El manual moderno,1980.

- Davies, P.: Pasos a seguir. Tratamiento integrado de pacientes con hemiplejía. Madrid: Panamericana; 2003.

- Paeth, B.: Experiencias en el concepto Bobath. Ed. Panamericana. 2ª ed. Madrid. 2006.

- La hemiplejia, X Jornadas de Fisioterapia, Madrid, 2000.

- Soler Gracia, C. Catálogo valorado de ayudas para caminar. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Madrid 1998.

- Sánchez-Lacuesta. Miembro inferior y marcha humana. Instituto de Biomecánica de Valencia. Valencia 1994.

- Ruzicka E., Hallett M. Advances in Neurology. Gait disorders. Williams and Wilkins. EEUU 2001.

- Agustí A. La función pulmonar aplicada. Puntos clave. Madrid: Mosby/Doyma libros; 1995.

-Jiménez M, Servera E, Vergara P. prevención y Rehabilitación en Patología Respiratoria Crónica. Fisioterapia, entrenamiento y cuidados respiratorios. Madrid: Ed. Médica Panamericana; 2001

- Sociedad española de patología respiratoria. Diagnóstico y tratamiento de la enfermedad pulmonar obstructiva crónica. Rehabilitación respiratoria. Barcelona: Doyma; 1998.

- Antonello M. Delplanque D. Fisioterapia Respiratoria. Del diagnóstico al proyecto terapéutico. Barcelona: Masson; 2002

- Postiaux G. Fisioterapia Respiratoria en el niño. Madrid : McGraw-Hill. Interamericana; 2000.p. 191-212

- 1ª Conference de consensus en Kinésithérapie respiratoire. Recomendations du Jury. Lyon. SEKAM; 1994.

- Asociación Espñola de Fisioterapeutas. Monográfico de fisioterapia respiratoria. Revista Fisioterapia. Madrid: Garsí; 1995.

- Cristancho Gómez W. Fundamentos de fisioterapia respiratoria y ventilación mecánica. Bogotá: El manual moderno;: 2003

- Chanussot J - C. Dossiers de Kinésitherapie. Kinésithérapie respiratoire. Bilans et technologíe de base. París: Masson; 1988.

- Delplanque D., Antonello M., Corriger E. Fisioterapia y reanimación respiratoria. Desde la reanimación hasta el regreso al domicilio. Barcelona: Masson; 1997.

- Güell R., Lucas P. Rehabilitación respiratoria. Madrid: Medical & Marketing communications; 1999

- Hough A.Physiotherapy in Respiratory Care. An evidence – based approach to respiratory and cardiac management. 3ª Edición.

London: Nelson Thornes, 2001

- Jones M, Moffatt F. Cardiopulmonary Physiotherapy. Oxfort: Bios Scientific Publishers Ltd, 2002

- Lâcote M., Chevalier A.M., Miranda A., Bleton J - B., Stevenin P. Valoración de la función muscular normal y patológica. Barcelona: Masson; 1984.p. 275 - 303.

- Valenza G, González L, Yuste MªJ. Manual de Fisioterapia Respiratoria y cardíaca. Madrid: Editorial Síntesis, 2005.

- Coleman MS. Basic Oncology for the Physical Therapy. Rehabilitation Oncology 1999; 17 (2): 29-37

- Condón Huerta MJ, González Viejo MA, Tamayo Izquierdo R, Martínez Zubiri A. Calidad de vida en pacientes con y sin linfedema después del tratamiento del cáncer de mama. Implicaciones en la rehabilitación. Rehabilitación 2000;34 (3):248-253

- Swartz MA. The physiology of the lymphatic system. Advanced drug delivery reviews 2001; 50 (1-2): 3-20

- Cohen SR, Payne DK, Tunkel RS. Lymphedema: strategies for management. Cancer 2001;92 (4 suppl): 980-987

- Harris SR, Hugi MR, Olivotto IA, Levine M. Clinical practice guidelines for the care and treatment of breast cancer: 11. Lymphedema. CMAJ 2001; 164 (2): 191-199

- Masaxe e recuperación deportiva. J.L. Aristin. Editorial Lea. 1998.

- Ortopedia clinica, tratamiento por manipulaciones, masajes e infiltraciones. Cyriax. panamericana. 1973.

- El masaje transverso profundo. James Cyriax. Illustrate Manual of Orthopaedic Medicine. JH Cyriax. PJ Cyriax, Second Edition. 1996.

- Estiramientos en fisioterapia activa. Esnault. Masson.1994.

- Manual practico de estiramientos post-isometricos Ledouppe. Masson. 1996.

- Vendajes funcionales. H.Neiger. Masson. 1990.

- Fisioterapia y entrenamiento atlético. Daniel d. arnheim. editorial mosby/doyma. 1994.

Bibliografía complementaria (). .


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
PATOLOXÍA MÉDICO-CIRÚRXICA I/651G01011
FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA I/651G01014
FISIOTERAPIA NAS ALTERACIÓNS ESTÁTICAS E DINÁMICAS DO RAQUIS/651G01015
FISIOTERAPIA NEUROLÓXICA E PSICOMOTRIZ/651G01016
FISIOTERAPIA RESPIRATORIA/651G01017
PATOLOXÍA MÉDICO-CIRÚRXICA II/651G01018
FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA II/651G01019
REHABILITACIÓN CARDIO-RESPIRATORIA E VASCULAR/651G01020
FISIOTERAPIA NAS DISCAPACIDADES NEUROLÓXICAS E DA VEXEZ/651G01021
FISIOTERAPIA ABDOMINO-PELVI-PERINEAL/651G01022
FISIOTERAPIA ONCOLÓXICA E DAS DISFUNCIÓNS BIOQUÍMICAS E TEGUMENTARIAS/651G01023
FISIOTERAPIA NAS DISFUNCIÓNS DO APARELLO LOCOMOTOR/651G01024
ESTANCIAS CLÍNICAS I/651G01035

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
DOCUMENTACIÓN E ESTADÍSTICA SANITARIA/651G01028
LEXISLACIÓN E ADMINISTRACIÓN SANITARIA/651G01029
FISIOTERAPIA COMUNITARIA E SAÚDE PÚBLICA/651G01030
TRABALLO FIN DE GRAO/651G01034

Materias que continúan o temario

Observacións
Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir cos obxectivos estratéxicos do Plan Green Campus da Facultade de Fisioterapia, os traballos documentais que se realicen nesta materia poderanse solicitar tanto en formato papel como virtual ou soporte informático. De realizarse en papel, seguiranse na medida do posible as seguintes recomendacións xerais:

- Non se utilizarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a realización de borradores.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías