Datos Identificativos 2018/19
Asignatura (*) Investigación-acción e innovación educativa Código 652439006
Titulación
Mestrado Universitario en Innovación, Orientación e Avaliación Educativa
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 3
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Coordinación
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web
Descrición xeral Con esta materia pretendemos que los alumnos y alumnas diseñen y se involucren en un proceso de investigación-acción que les permita conocer, comprender y discutir críticamente los fundamentos, dilemas y desafíos que representa este tipo de investigación para la innovación educativa en la dirección del cambio social. Para ello será necesario abordar críticamente el análisis y discusión de documentos de diversa índole, así como de prácticas de los diferentes particiantes en los escenarios que se investigan, incluidas las de propio investigador o investigadora.

Competencias do título
Código Competencias do título
A2 Ser capaz de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos críticos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
A3 Ser capaz de concibir, deseñar ou poñer en práctica e adoptar un proceso substancial de investigación con rigor científico e de comunicar as súas conclusións –e os coñecementos e razóns últimas que a sustentan- a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades; seguindo as pautas do método científico e dos procesos de investigación desenvoltos acordes a determinadas metodoloxías de investigación cualitativa, cuantitativa e orientadas ó cambio e á innovación.
A4 Posuír habilidades de aprendizaxe que permitan ó estudante continuar estudando dun modo autónomo e que facilite a autoaprendizaxe continua, de modo que poida desenvolver un proxecto de investigación no campo da educación de acordo ós principios éticos que o sustentan.
A5 Ser capaz de demostrar unha comprensión sistemática dos procesos de innovación, orientación e avaliación educativa e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados coa mesma.
A8 Ser capaz de fomentar, en contextos académicos e profesionais, o avance tecnolóxico, social ou cultural dentro dunha sociedade baseada no coñecemento, a innovación nos procesos educativos, a avaliación e o cambio.
A11 Ser capaz de planificar e desenvolver unha investigación seguindo os pasos do método científico, utilizando os diferentes métodos de acordo co problema a resolver e aplicando as técnicas de recollida e análise de datos mediante a utilización dos recursos informáticos como ferramentas para a análise de datos.
A12 Deseñar e realizar investigacións educativas tanto con metodoloxías cuantitativas como cualitativas para identificar problemas e necesidades.
A17 Xerar coñecementos e capacidades científicas para elaborar proxectos de innovación educativa que incrementen a xustiza social nos ámbitos do xénero, a multiculturalidade, a discapacidade, a clase social e a identidade asociada a calquera característica humana.
A22 Capacidade de aplicar coñecementos teóricos relativos ó ensino das ciencias, tanto na investigación como na innovación e avaliación.
A29 Elaborar e desenvolver modelos teóricos e estratexias pedagóxicas que sustenten procesos innovadores de dinamización educativa.
A30 Adquirir e saber aplicar os coñecementos teóricos e metodolóxicos que capaciten ó alumnado para promover procesos de acción socioeducativa no contexto institucional e xeográfico da Administración Local.
B1 Capacidade de análise e síntese.
B3 Traballar de forma autónoma e con iniciativa.
B4 Traballar de forma colaborativa.
B6 Capacidade de innovar (creatividade) dentro de contextos educativos formais e non formais.
B7 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como investigador.
B8 Ser capaz de comunicarse cos seus compañeiros, coa comunidade educativa e coa sociedade en xeral no ámbito das súas áreas de coñecemento.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Conocer, comprender y discutir críticamente de forma autónoma y colectiva los fundamentos científicos de la investigación-acción para la innovación educativa, siendo capaz de construir diseños de investigación de este tipo, a partir de la búsqueda, discusión y selección de materiales y recursos al respecto, favorecedores de la construcción de comunidades críticas de aprendizaje en las instituciones y/ o colectivos donde se desarrollan, de manera que permitan a sus participantes ser reflexivos con sus prácticas e impulsar transformaciones en tales entornos en la dirección del cambio social. AI2
AI3
AI4
AI5
AI7
AI10
AI11
AI16
AI21
AI28
AI29
BI1
BI3
BI4
BI6
BI7
BI8
CM4
CM6
CM8
Desarrollar prácticamente presupuestos básicos del proyecto de investigación-acción diseñado y discutirlo públicamente para su revisión y mejora, siendo capaz de reflexionar críticamente sobre el rol de investigador o investigadora participante y crítico que se va construyendo a lo largo de este trabajo. AI2
AI3
AI4
AI5
AI7
AI10
AI11
AI16
AI21
AI28
AI29
BI1
BI3
BI4
BI6
BI7
BI8
CM4
CM6
CM8
Conocer, analizar y discutir críticamente de forma autónoma y colectiva innovaciones e investigaciones cualitativas específicas en ámbitos como la Educación Infantil, sustentadas en presupuestos básicos de la investigación-acción, apoyándose tanto en la lectura y discusión crítica de materiales y escritos diversos, como en la observación y la reflexión sobre prácticas de diferente índole. AI2
AI3
AI4
AI5
AI7
AI10
AI16
AI21
AI28
AI29
BI1
BI3
BI4
BI6
BI7
BI8
CM4
CM6
CM8
Conocer, analizar y discutir fuentes de información básicas para el contenido de esta materia, siendo capaz de abordar de forma autónoma la responsabilidad de sus aprendizajes y trabajar en equipo con compañeros y compañeras, de manera que se esté contribuyendo a construirse como una comunidad crítica de aprendizaje que investiga y discute sobre sus propias prácticas, y donde todos sus miembros asumen el compromiso de educarse entre sí, generando además procesos de búsqueda, selección y discusión de fuentes de información adecuados, tanto individuales, como colectivos. AI2
AI3
AI4
AI5
AI7
AI10
AI11
AI16
AI21
AI28
AI29
BI1
BI3
BI4
BI6
BI7
BI8
CM4
CM6
CM8

Contidos
Temas Subtemas
Bloque 1. Conocimiento, investigación-acción, racionalidades y paradigmas.

Conocimiento científico en educación, tipos de racionalidades, teoría crítica, investigación educativa e investigación sobre educación.
Bloque 2. La Investigación-acción: dilemas y controversias.
Investigación-acción, desarrollo profesional, innovación y cambio social.
Bloque 3. Desafíos del diseño y desarrollo de la investigación-acción para el cambio social. Principios de procedimiento de la investigación-acción. Negociación, triangulación, deliberación, espirales de reflexión/acción. Interpretación, categorías y elaboración de informes.
Bloque 4. La participación y lel cambio en la investigación-acción.
Construcción de comunidades críticas. Poder, ética, emancipación y educación en la investigación-acción participativa. investigación-acción, equidad, democracia y justicia social.
Bloque 5. Investigación-acción e innovación educativa: el caso de la Educación Infantil.
Investigación-acción e innovación educativa: el caso de la Educación Infantil.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A2 A3 A4 A5 A8 A30 B1 B3 C4 C6 C8 5 0 5
Lecturas A2 A3 A4 A5 A8 B1 C6 C8 0 15 15
Investigación (Proxecto de investigación) A2 A3 A4 A11 A12 A17 A22 A29 A30 B1 B3 B4 B6 B7 B8 0 10 10
Traballos tutelados A2 A3 A4 A5 A8 A11 A12 A17 A22 A29 A30 B1 B3 B4 B6 B7 B8 C4 C6 C8 0 27 27
Aprendizaxe colaborativa A4 A5 A8 A22 A29 B4 B6 B7 B8 C4 C6 C8 3 0 3
Estudo de casos A2 A3 A4 A5 A8 A11 A12 A17 A22 A29 A30 B1 B3 B4 B6 B7 B8 C4 C6 C8 10 0 10
 
Atención personalizada 5 0 5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais Se trata de promover la discusión y reflexión crítica individual y colectiva sobre el proceso de investigación-acción utilizando materiales de diferente tipo.
Lecturas Consiste en la lectura y análisis crítico de documentación propuesta para la materia.
Investigación (Proxecto de investigación) Se trata de realizar un trabajo colaborativo de observación de una situación educativa para despues analizarla y discutirla, elaborando una propuesta de mejora y utilizando las lecturas hechas.
Traballos tutelados Consite en supervisar el trabajo colaborativo realizado
Aprendizaxe colaborativa
Se trata de discutir en el grupo las lecturas realizadas y los interrogantes que vayan surgiendo en la realización del trabajo colaborativo.
Estudo de casos Se trata de reflexionar y discutir acerca de situaciones específicas que surgen en un proceso de investigación-acción.


Atención personalizada
Metodoloxías
Investigación (Proxecto de investigación)
Traballos tutelados
Descrición
El alumnado tendrá a su disposición unos horarios en los cuales podrá supervisar individualmente sus trabajos

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Investigación (Proxecto de investigación) A2 A3 A4 A11 A12 A17 A22 A29 A30 B1 B3 B4 B6 B7 B8 Se evaluará el trabajo colaborativo realizado a partir de una situación educativa observada, su análisis y discusión, propuesta de mejora y bibliografía utilizada. 95
Traballos tutelados A2 A3 A4 A5 A8 A11 A12 A17 A22 A29 A30 B1 B3 B4 B6 B7 B8 C4 C6 C8 El trabajo colaborativo de investigación será supervisado y tutelado 5
 
Observacións avaliación

Fontes de información
Bibliografía básica

ALANA, E.J., MILENKIEWICZ, A.J. y BUCKNAM, A. (2008): Participatory action research for educational leadership: using data-driven decision making to improve schools. Los Angeles: Sage Publications.

ALTRICHER, H. y ELLIOT, J. (Eds.) (2000): Images of educational change. Buckingham: Open University Press.

ANDER-EGG E. (2001): Acerca del conocimiento y del pensar científico. Buenos Aires: Lumen, 2002.

ANDER-EGG, E. (1990): Repensando la investigación-acción participativa. Barcelona: Grupo Editorial Lumen Humanitas, 2003. Véase:

<http://www.terras.edu.ar/aula/cursos/10/biblio/10ANDER-EGG-Ezequiel-La-investigacion-propiamente-dicha.pdf> (Consulta mayo/09).

ARMSTRONG, F. y MOORE, M. (2004): Action research for inclusive education changing places, changing practice, changing minds. Londres: Routledge/Falmer.

BAUMAN, Z. (2007): Vida de consumo. Madrid. Fondo de Cultura Económica.

Beverly, J. (1993). Teacher-As-Researcher. ERIC Digest. <http://www.ericdigests.org/1993/researcher.htm> (Consulta mayo/2009).

BRADBURY, H. (Comp.) (2008): The Sage handbook of action research:  participative inquiry and practice. Londres: Sage 2008.

BRITT-MARIE y HILDUR VE BERGE (2000): Action research for gender. Philadelphia: Open University Press.

BOLÍVAR, A. (2000). Los centros educativos como organizaciones que aprenden: una mirada crítica. Contexto Educativo, III (18). Véase: < http://contexto-educativo.com.ar/2001/4/nota-04.htm> (Consulta mayo, 2009).

BROWN, T. y JONES, L.: Action research and postmodernism congruence and critique. Buckingham: Open University Press, 2001.

CEBALLOS, P.: Un método para la investigación-acción participativa. Madrid: Editorial Popular, 1998.

CARR, W. (1993): Calidad de la enseñanza e investigación-acción. Sevilla: Díada, 1997.

CARR, W.: Teoría crítica de la enseñanza la investigación-acción en la formación del profesorado. Barcelona: Martínez Roca, 1988.

CARR, W.:Una teoría para la educación: hacia una investigación educativa crítica. Madrid: Morata, 2002.

DEMO, P. (1985): Investigación Participante: mito y realidad. Buenos Aires: Kapelusz.

DEMO, P. Metodologia científica em ciências sociais. São Paulo: Atlas,

1995.

DEMO, P: Fundamento sem fundo. Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro,

2008.

DEZIL, N.K. y LINCOLN, Y.S. (1994). Handbook of Qualitative Research. New York: Sage Publications.

ELBOJ, C. y OTROS (2002): Comunidades de aprendizaje. Transformar la educación. Barcelona: Graó.

ELLIOT, J.: Investigación/acción en el aula. Valencia: Generalitat valenciana, 1986.

ELLIOTT, J.: El cambio educativo desde la investigación-acción. Madrid: Morata, 1993

ELLIOTT, J.: La investigación-acción en educación. Madrid: Morata, 1990.

ELLIOTT, J.: Reflecting where the action is: the selected works. Londres: Routledge, 2007.

ENCINA, J. DOMÍNGUEZ, M., ÁVILA, M.A. y ALCÓN, R.: Investigación-acción participativa e ilusionismo social. Ente la seguridad de lo posible y la esperanza de lo imposible (documento colgado en internet en pdf).http://es.scribd.com/doc/13301287/PropuestaInvestigacion

http://ilusionismosocial.org/pluginfile.php/227/mod_resource/content/9/PRINCIPIOS%20DE%20ILUSIONISMO.pdf

FLECHA, R. (2002):Las comunidades de aprendizaje: Una apuesta por la igualdad educativa”. En: Revista de estudios y experiencias en educación. Vol. 1, núm. 1,  pp. 11-20.

FREIRE, P. (1993): Pedagogía de la autonomía. Saberes necesarios para la práctica educativa. México: siglo XXI.

FREIRE, P. (2006): Pedagogía de la Tolerancia. Organización y notas de Ana María Araújo Freire.  México: CREFAL/Fondo de Cultura Económica, 2007.

FREIRE, P. (2006): Pedagogía de la Tolerancia. Organización y notas de Ana María Araujo Freire.  México: CREFAL/Fondo de Cultura Económica, 2007.

FULLAN, M. (2002). Los nuevos significados del cambio en la educación. Barcelona: Octaedro.

GADOTTI, M. y TORRES, C.A. (Comps.): Paulo Freire, una bibliografía. Madrid: Siglo XXI, 2003. 

GENOVESE, M. Y VIGLIETTA, M.D.: Investigación Participante. Véase:

<http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/participante.htm>

GIROUX, H. (1988): Los profesores como intelectuales. Barcelona: Paidós/MEC, 1990.

GOODSON, I.F.: “Hacia un desarrollo de las historias personales y profesionales de los docentes. Revista mexicana de investigación educativa,  Vol. 8, núm. 19, 2003, pp. 733-758. Véase: <http://www.comie.org.mx/v1/revista/visualizador.php?articulo=ART00393&criterio=http://www.comie.org.mx/documentos/rmie/v08/n019/pdf/rmiev08n19scB04n01es.pdf>

GOYETTE, M.: La investigación-acción sus funciones, sus fundamentos y su instrumentación. Barcelona: Laertes, 1988.

GREENWOOD, D.J. y MORTEN, L (2007): Introduction to action research: social research for social change. 2ª ed. Londres: Sage Publications.

HUI, M.F. y GROSSMAN, D.L. (Eds.) (2008): Improving teacher education through action research. Nueva York/ Londres: Routledge.

KALMBACH, Phillips, Donna y CARR, K. (2006): Becoming a teacher through action research: process, context, and self-study. Nueva York: Routledge.

KEMMIS, SH. y McTAGGART: Cómo planificar la investigación-acción. Barcelona: Laertes, 1988.

LATORRE, A. (2003): La investigación-acción conocer y cambiar la práctica educativa. Barcelona: Graó.

LEWIN, K.: La Investigación-acción participativa inicios y desarrollos. Madrid: Popular, 1992.

MAC NAUGTON, G. Y HUGHES, P. (2008): Doing action research in early childhood, Open University Press: London.

MAC NAUGTON G. (2005): Doing Foucault in early childhood studies. Applying poststructural ideas. London: Routledge.

McDONALD, B.: Evaluación democrática e innovación educativa, en Rev. Kikiriki. Cooperación educativa, núm. 62-63, 2001?2002, pp. 4-7

McKERNAN, J.: Investigacion-acción y curriculum métodos y recursos para profesionales reflexivos.Madrid: Morata, 1999.

McLAREN, P. (1995): Critical Pedagogy and Predatory Culture. Oppositional Politics in a Postmodern Era. Londres: Routledge.

McLAREN, P. y FARAHMANDPUR, R. (2006): La enseñanza contra el capitalismo global y el nuevo imperialismo. Una Pedagogía Crítica. Madrid: Popular.

MAC NAUGHTON, G., & HUGHES, P. (2008). Doing action research in early childhood, Open University Press: London.

MAC NAUGHTON, G. (2005). Doing Foucault in early childhood studies. Applying poststructural ideas. (pp.146-187). London: Routledge.

McNILL, J. y WHITEHEAD, J.: Action research: principles and practice. Londres/Nueva York: Routledge/Falmer, 2002.

McNIFF, J., WHITEHEAD, J. Y LAIDLAW, M. (1992): How do I learn how to do Action Research?” En J. McNiff, J. Withehead y M. Laidlaw, Creating a Good Social Order Through Action Research (pp. 27-38). Bath: Hyde Publications. Véase: <http://www.ncsu.edu/meridian/2000wint/action/AResearch.PDF>

McTAGGART, R. (Ed.): Participatory action research international contexts and consequences. Albany: State University of New York Press, 1997.

MACIEL DE OLIVEIRA, Cristina (2003): «Investigar, reflexionar y actuar en la práctica docente», en Revista Iberoamericana de Educación, versión digital, julio, Madrid, OEI, <http://www.campus-oei.org/revista/inv_edu2.htm>.

OLSON, M.W. (Comp.): La investigación-acción entra al aula. Buenos Aires: Aique, 1996.

PÉREZ GÓMEZ, A.I. y OTROS (Eds.)(1999): Desarrollo Profesional Del Docente. Política, Investigación Y Práctica. Madrid: Akal.

POPKEWITZ, TH (1984): Paradigmas e ideologías en investigación educativa. Madrid: Mondadori, 1988.

REASON, P. y BRADB, H.: Handbook of action research participe inquiry and practice. Londres: Sage, 2001.

RODRÍGUEZ ROMERO, MM.: Las metamorfosis del cambio educativo. Madrid: Akal, 2003.

Innovación y cambio: el desarrollo de la participación y la comprensión

RUDDUCK, J. (1999): Innovación y cambio. Morón (Sevilla) : M.C.E.P.

SÁNCHEZ BLANCO, C.: Dilemas éticos de la investigación educativa, en: Revista de educación, núm. 312, 1997, pp. 271-280

SÁNCHEZ BLANCO, C. (1997): La cooperación en educación infantil: dilemas de una investigación-acción. 2ª ed.  Universidade da Coruña, Servicio de Publicacións, 2005.

SÁNCHEZ BLANCO, C. (2000): Dilemas de la educación infantil. Vol. I. Publicaciones M.C.E.P.: Sevilla.

SÁNCHEZ BLANCO, C. (2001): De la educación infantil y su crítica, Vol. II. Publicaciones M.C.E.P.: Sevilla.

SÁNCHEZ BLANCO, C. (2006): Violencia física y construcción de identidades.Barcelona: Graó.

SCHOSTAK, J. (2005): Interviewing and Representation in Qualitative Research. Londres: Open University Press.

SCHOSTAK, J. (2002): Understanding, Designing and Conducting Qualitative Research in Education. Londres: Open University Press.

SCHOSTAK, J.F. and SCHOSTAK, J. (2008): Radical research: designing, developing and writing research to make a difference. Londres/Nueva York: Routledge.

SCHOSTAK, John y SCHOSTAK, Jill (Eds.): Researching Violence, Democracy and  Rights of People. Londres:Routledge

SOMEKH, B. (2006): Action research: a methodology for change and development. Londres: Open University Press.

STENHOUSE: L. El profesor como tema de investigación y desarrollo, en: Revista de Educación, núm. 277, 1985, pags. 43-53.

STENHOUSE, L.: Cultura y educación. Morón (Sevilla): M.C.E.P., 1997. STENHOUSE, L. Investigación y desarrollo del curriculum. Madrid: Morata, 1984.

STENHOUSE, L.: La investigación como base de la enseñanza. Madrid: Morata 1987.

SCHEMELKES, S.: Fundamentos teóricos de la investigación participativa. En Picón, C. (coord.). Investigación Participativa: algunos aspectos críticos y problemáticos. Patzcuaro:Crefal-OEA/PREDE.

Stake, R.E. (1999). Investigación con estudio de casos. Madrid: Morata.

Strauss, A. Y J. Corbin (1998). Basics of qualitative research. Techniques and procedures for developing Grounded Theory. London: SAGE Publications.

Taylor, S. Y R Bodgan (1990). Introducción a los Métodos Cualitativos de investigación. Buenos Aires: Paidós.

TORRES, C.A. (2003): Colección Grupos de Trabajo de CLACSO. Grupo de Trabajo.Educación y sociedad, en: VVAA: “Paulo Freire y la agenda de la educación latinoamericana en el siglo XXI”. Buenos Aires: CLACSO, setiembre de 2001. Véase <http://168.96.200.17/ar/libros/torres/puiggros.pdf> (Consulta mayo/09).

VVAA (2001). Actas del Congreso Internacional sobre Investigación-Acción. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado, 10

VILA MERINO, E.: Teoría crítica, investigación-acción y educación democrática. Tesis doctorales 2003 Universidad de Málaga.

WITTROCK, M.C. (1989): La investigación de la enseñanza. Vol. I, II y III. Barcelona : Paidós.

WOOD, P. (1987): La escuela por dentro. La etnografía en la investigación educativa. Ediciones Paidós. Barcelona- España 1987.

ALANA, E.J., MILENKIEWICZ, A.J. Y BUCKNAM, A. (2008): Participatory action research for educational leadership: using data-driven decision making to improve schools. Los Angeles: Sage Publications.

ALTRICHER, H. y ELLIOT, J. (Eds.) (2000): Images of educational change. Buckingham: Open University Press.

ANDER-EGG, E. (1990): Repensando la investigación-acción participativa. Barcelona: Grupo Editorial Lumen Humanias, 2003. Véase:

<http://www.terras.edu.ar/aula/cursos/10/biblio/10ANDER-EGG-Ezequiel-La-investigacion-propiamente-dicha.pdf> (Consulta mayo/09).

ARMSTRONG, F. y MOORE, M. (2004): Action research for inclusive education changing places, changing practice, changing minds. Londres: RoutledgeFalmer.

Beverly, J. (1993). Teacher-As-Researcher. ERIC Digest. <http://www.ericdigests.org/1993/researcher.htm> (Consulta mayo/2009).

BRADBURY, H. (Comp.) (2008): The Sage handbook of action research:  participative inquiry and practice. Londres: Sage 2008.

BRITT-MARIE y HILDUR VE BERGE (2000): Action research for gender. Philadelphia: Open University Press.

BOLÍVAR, A. (2000). Los centros educativos como organizaciones que aprenden: una mirada crítica. Contexto Educativo, III (18). Véase: < http://contexto-educativo.com.ar/2001/4/nota-04.htm> (Consulta mayo, 2009).

BROWN, T. y JONES, L.: Action research and postmodernism congruence and critique. Buckingham : Open University Press, 2001.

CEBALLOS, P.: Un método para la investigación-acción participativa. Madrid: Editorial Popular, 1998.

CARR, W. y KEMMIS S. (1988): Teoría crítica de la enseñanza. Barcelona, Martínez Roca.

CARR, W. (1993): Calidad de la enseñanza e investigación-acción. Sevilla: Díada, 1997.

CARR, W.: Teoría crítica de la enseñanza la investigación-acción en la formación del profesorado. Barcelona: Martínez Roca, 1988.

DEMO, P. (1985): Investigación Participante: mito y realidad. Buenos Aires: Kapelusz.

DEMO, P. Metodologia científica em ciências sociais. São Paulo: Atlas, 1995.

DEMO, P: Fundamento sem fundo. Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro, 2008.

DEZIL, N.K. y LINCOLN, Y.S. (1994). Handbook of Qualitative Research. New York: Sage Publications.

ELBOJ, C. y OTROS (2002): Comunidades de aprendizaje. Transformar la educación. Barcelona: Graó.

ELLIOT, J.: Investigación/acción en el aula. Valencia: Generalitat valenciana, 1986.

ELLIOTT, J.: El cambio educativo desde la investigación-acción. Madrid: Morata, 1993

ELLIOTT, J.: La investigación-acción en educación. Madrid: Morata, 1990.

ELLIOTT, J.: Reflecting where the action is: the selected works. Londres: Routledge, 2007.

ENCINA, J. DOMÍNGUEZ, M., ÁVILA, M.A. y ALCÓN, R.: Investigación-acción participativa e ilusionismo social. Ente la seguridad de lo posible y la esperanza de lo imposible (documento colgado en internet en pdf).

FLECHA, R. (2002):Las comunidades de aprendizaje: Una apuesta por la igualdad educativa”. En: Revista de estudios y experiencias en educación. Vol. 1, núm. 1,  pp. 11-20.

FREIRE, P. (1993): Pedagogía de la autonomía. Saberes necesarios para la práctica educativa. México: siglo XXI.

FREIRE, P. (2006): Pedagogía de la Tolerancia. Organización y notas de Ana María Araújo Freire.  México: CREFAL/Fondo de Cultura Económica, 2007.

FREIRE, P. (2006): Pedagogía de la Tolerancia. Organización y notas de Ana María Araujo Freire.  México: CREFAL/Fondo de Cultura Económica, 2007.

FULLAN, M. (2002). Los nuevos significados del cambio en la educación. Barcelona: Octaedro.

GADOTTI, M. y TORRES, C.A. (Comps.): Paulo Freire, una biobliografía. Madrid: Siglo XXI, 2003. 

GENOVESE, M. Y VIGLIETTA, M.D.: Investigación Participante. Véase:

<http://www.fhumyar.unr.edu.ar/escuelas/3/materiales%20de%20catedras/trabajo%20de%20campo/participante.htm> (Consulta mayo/09).

GIROUX, H. (1988): Los profesores como intelectuales. Barcelona: Paidós:MEC, 1990.

GOODSON, I.F.: “Hacia un desarrollo de las historias personales y profesionales de los docentes. Revista mexicana de investigación educativa,  Vol. 8, núm. 19, 2003, pp. 733-758. Véase: <http://www.comie.org.mx/v1/revista/visualizador.php?articulo=ART00393&criterio=http://www.comie.org.mx/documentos/rmie/v08/n019/pdf/rmiev08n19scB04n01es.pdf> (Consulta mayo/09)

GOYETTE, M.: La investigación-acción sus funciones, sus fundamentos y su instrumentación. Barcelona: Laertes, 1988.

GREENWOOD, D.J. y MORTEN, L (2007): Introduction to action research: social research for social change. 2ª ed. Londres: Sage Publications.

HUI, M.F. y GROSSMAN, D.L. (Eds.) (2008): Improving teacher education through action research. Nueva York/ Londres: Routledge.

KALMBACH, Phillips, Donna y CARR, K. (2006): Becoming a teacher through action research: process, context, and self-study. Nueva York: Routledge.

KEMMIS, SH. y McTAGGART: Cómo planificar la investigación-acción. Barcelona: Laertes, 1988.

LATORRE, A. (2003): La investigación-acción conocer y cambiar la práctica educativa. Barcelona: Graó.

LEWIN, K.: La Investigación-acción participativa inicios y desarrollos. Madrid: Popular, 1992.

MAC NAUGTON, G. Y HUGHES, P. (2008): Doing action research in early childhood, Open University Press: London.

MAC NAUGTON G. (2005): Doing Foucault in early childhood studies. Applying poststructural ideas. London: Routledge.

McDONALD, B.: Evaluación democrática e innovación educativa, en Rev. Kikiriki. Cooperación educativa, núm. 62-63, 2001?2002, pp. 4-7

McKERNAN, J.: Investigacion-acción y curriculum métodos y recursos para profesionales reflexivos.Madrid: Morata, 1999.

McLAREN, P. (1995): Critical Pedagogy and Predatory Culture. Oppositional Politics in a Postmodern Era. Londres: Routledge.

McLAREN, P. y FARAHMANDPUR, R. (2006): La enseñanza contra el capitalismo global y el nuevo imperialismo. Una Pedagogía Crítica. Madrid: Popular.

MAC NAUGHTON, G., & HUGHES, P. (2008). Doing action research in early childhood, Open University Press: London.

MAC NAUGHTON, G. (2005). Doing Foucault in early childhood studies. Applying poststructural ideas. (pp.146-187). London: Routledge.

McNILL, J. y WHITEHEAD, J.: Action research: principles and practice. Londres/Nueva York: Routledge/Falmer, 2002.

McNIFF, J., WHITEHEAD, J. Y LAIDLAW, M. (1992):“How do I learn how to do Action Research?” En J. McNiff, J. Withehead y M. Laidlaw, Creating a Good Social Order Through Action Research (pp. 27-38). Bath: Hyde Publications. Véase: <http://www.ncsu.edu/meridian/2000wint/action/AResearch.PDF> (Consulta mayo/09)

McTAGGART, R. (Ed.): Participatory action research international contexts and consequences. Albany: State University of New York Press, 1997.

MACIEL DE OLIVEIRA, Cristina (2003): «Investigar, reflexionar y actuar en la práctica docente», en Revista Iberoamericana de Educación, versión digital, julio, Madrid, OEI, <http://www.campus-oei.org/revista/inv_edu2.htm>.

 MCKERNAN, J.: investigación-acción y curriculum. 3ª ed. Madrid: Morata, 2008.

OLSON, M.W. (Comp.): La investigación-acción entra al aula. Buenos Aires: Aique, 1996.

PÉREZ GÓMEZ, A.I. y OTROS (Eds.)(1999): Desarrollo Profesional Del Docente. Política, Investigación Y Práctica. Madrid: Akal.

POPKEWITZ, TH (1984): Paradigmas e ideologías en investigación educativa. Madrid: Mondadori, 1988.

REASON, P. y BRADB, H.: Handbook of action research participe inquiry and practice. Londres: Sage, 2001.

RODRÍGUEZ ROMERO, MM.: Las metamorfosis del cambio educativo. Madrid: Akal, 2003.

Innovación y cambio: el desarrollo de la participación y la comprensión

RUDDUCK, J. (1999): Innovación y cambio. Morón (Sevilla) : M.C.E.P.

SÁNCHEZ BLANCO, C.: Dilemas éticos de la investigación educativa, en: Revista de educación, núm. 312, 1997, pp. 271-280

SÁNCHEZ BLANCO, C. (1997): La cooperación en educación infantil: dilemas de una investigación-acción. 2ª ed.  Universidade da Coruña, Servicio de Publicacións, 2005.

SÁNCHEZ BLANCO, C. (2000): Dilemas de la educación infantil. Vol. I. Publicaciones M.C.E.P.: Sevilla.

SÁNCHEZ BLANCO, C. (2001): De la educación infantil y su crítica, Vol. II. Publicaciones M.C.E.P.: Sevilla.

SÁNCHEZ BLANCO, C. (2006): Violencia física y construcción de identidades.Barcelona: Graó.

SCHOSTAK, J. (2005): Interviewing and Representation in Qualitative Research. Londres: Open University Press.

SCHOSTAK, J. (2002): Understanding, Designing and Conducting Qualitative Research in Education. Londres: Open University Press.

SCHOSTAK, J.F. and SCHOSTAK, J. (2008): Radical research: designing, developing and writing research to make a difference. Londres/Nueva York: Routledge.

SOMEKH, B. (2006): Action research: a methodology for change and development. Londres: Open University Press.

STENHOUSE: L. El profesor como tema de investigación y desarrollo, en: Revista de Educación, núm. 277, 1985, pags. 43-53.

STENHOUSE, L.: Cultura y educación. Morón (Sevilla): M.C.E.P., 1997. STENHOUSE, L. Investigación y desarrollo del curriculum. Madrid: Morata, 1984.

STENHOUSE, L.: La investigación como base de la enseñanza. Madrid: Morata 1987.

SCHEMELKES, S.: Fundamentos teóricos de la investigación participativa. En Picón, C. (coord.). Investigación Participativa: algunos aspectos críticos y problemáticos. Patzcuaro:Crefal-OEA/PREDE.

Stake, R.E. (1999). Investigación con estudio de casos. Madrid: Morata.

Strauss, A. Y J. Corbin (1998). Basics of qualitative research. Techniques and procedures for developing Grounded Theory. London: SAGE Publications.

Taylor, S. Y R Bodgan (1990). Introducción a los Métodos Cualitativos de investigación. Buenos Aires: Paidós.

TORRES, C.A. (2003): Colección Grupos de Trabajo de CLACSO. Grupo de Trabajo.Educación y sociedad, en: VVAA: “Paulo Freire y la agenda de la educación latinoamericana en el siglo XXI”. Buenos Aires: CLACSO, setiembre de 2001. Véase <http://168.96.200.17/ar/libros/torres/puiggros.pdf> (Consulta mayo/09).

VILA MERINO, E.: Teoría crítica, investigación-acción y educación democrática. Tesis doctorales 2003 Universidad de Málaga.

WITTROCK, M.C. (1989): La investigación de la enseñanza. Vol. I, II y III. Barcelona : Paidós.

WOOD, P. (1987): La escuela por dentro. La etnografía en la investigación educativa. Ediciones Paidós. Barcelona- España 1987.

 WEBS: 

<http://www.research-edu.net/> (Web de John Elliott)

<http://www.enquirylearning.net/ELU/schostak.html> (Web de Jonh Schostak)

<http://www.uea.ac.uk/care/Recent_Writing.html> (Centro de Investigación Aplicada a la Educación en la Universidad de East Anglia, Norwich, Inglaterra)

<http://www.did.stu.mmu.ac.uk/carnnew/index.php> (Collaborative Action Research network (CARN). Universidad de Manchester.

<http://www.jeanmcniff.com/> (Web de Jean McNiff)

<http://www.jackwhitehead.com/>o <http://www.actionresearch.net/> (Web de Jack Whitehead.

<http://www.ericdigests.org/1997-2/action.htm> (Investigación-Acción en Educación Infantil).

<http://www.edfac.unimelb.edu.au/ceiec/> Centre for Equity e Innovation in Early Childhood (Centro para la igualdad y la innovación en Educación Infantil). Universidad de Melbourne.

<http://www.scu.edu.au/schools/gcm/ar/arr/links.html> Plataforma internacional de recursos sobre investigación-acción.

Conferencia de Clausura de Paulo Freire. Congreso Nuevas Perspectivas críticas en Educación: Barcelona, 1994. Véase: <http://video.google.com/videoplay?docid=6974619480911733583> (Consulta: marzo, 2009).

Información sobre Comunidades de Aprendizaje: <www.comunidadesdeaprendizaje.net, y www.pcb.ub.es/crea> (Consulta: mayo, 2009).

McLAREN Peter (2005): Educación Bolivariana y Pedagogía crítica. Entrevista realizada a Peter McLaren. Véase: <http://www.youtube.com/watch?v=7wm1IRLRQAk&hl=es> (Consulta: marzo, 2009).

Red de Comunidades de Aprendizaje en Brasil: <http://www.comunidadesdeaprendizagem.ufscar.br/> (Consulta: mayo, 09).

Red de Educación para el cambio: <http://reded.wordpress.com/> (Consulta: marzo, 2009).

Instituto Paulo Freire: <http://www.institutpaulofreire.org/> (Consulta: marzo, 2009).

<http://www.gseis.ucla.edu/faculty/pages/mclaren/> Universidad UCLA

<http://fundacionmclaren.com/> Fundación Peter McLaren.

<http://www.princeton.edu/~children/>  Ivestigación y estudios sobre la infancia (Universidad de Princeton).

Bibliografía complementaria

WEBS:

<http://www.research-edu.net/> (Web de John Elliott)

<http://www.enquirylearning.net/ELU/schostak.html> (Web de Jonh Schostak)

<http://www.uea.ac.uk/care/Recent_Writing.html> (Centro de Investigación Aplicada a la Educación en la Universidad de East Anglia, Norwich, Inglaterra)

<http://www.did.stu.mmu.ac.uk/carnnew/index.php> (Collaborative Action Research network (CARN). Universidad de Manchester.

<http://www.jeanmcniff.com/> (Web de Jean McNiff)

<http://www.jackwhitehead.com/>o <http://www.actionresearch.net/> (Web de Jack Whitehead.

<http://www.ericdigests.org/1997-2/action.htm> (Investigación-Acción en Educación Infantil).

<http://www.edfac.unimelb.edu.au/ceiec/> Centre for Equity e Innovation in Early Childhood (Centro para la igualdad y la innovación en Educación Infantil). Universidad de Melbourne.

<http://www.scu.edu.au/schools/gcm/ar/arr/links.html> Plataforma internacional de recursos sobre investigación-acción.

Conferencia de Clausura de Paulo Freire. Congreso Nuevas Perspectivas críticas en Educación: Barcelona, 1994. Véase: <http://video.google.com/videoplay?docid=6974619480911733583> (Consulta: marzo, 2009).

Información sobre Comunidades de Aprendizaje: <www.comunidadesdeaprendizaje.net, y www.pcb.ub.es/crea> (Consulta: mayo, 2009).

McLAREN Peter (2005): Educación Bolivariana y Pedagogía crítica. Entrevista realizada a Peter McLaren. Véase: <http://www.youtube.com/watch?v=7wm1IRLRQAk&hl=es> (Consulta: marzo, 2009).

Red de Comunidades de Aprendizaje en Brasil: <http://www.comunidadesdeaprendizagem.ufscar.br/> (Consulta: mayo, 09).

Red de Educación para el cambio: <http://reded.wordpress.com/> (Consulta: marzo, 2009).

Instituto Paulo Freire: <http://www.institutpaulofreire.org/> (Consulta: marzo, 2009).

<http://www.gseis.ucla.edu/faculty/pages/mclaren/> Universidad UCLA

<http://fundacionmclaren.com/> Fundación Peter McLaren.

<http://www.princeton.edu/~children/> Investigación y estudios sobre la infancia (Universidad de Princeton).

VÍDEOS:

Michiu Kaku: La escuela obligatoria destruye la ciencia

http://www.youtube.com/watch?v=lGeCK21d-fM&feature=related

 

Humberto Maturana: tesis

http://www.youtube.com/watch?v=ZouGezTDYHs

Entrevista a Eduardo Punset sobre la Ciencia. Programa ”Pienso luego existo”

http://www.rtve.es/television/20111006/eduard-punset-gran-interrogador/466599.shtml

El virus de la Fe: Richard Dawkins

http://www.youtube.com/watch?v=Ho2NdnyW1Ps&feature=related

Escépticos (programa de la Tv. Vasca) http://www.eitb.tv/es/#/video/1194661693001

Manuel Toharia: Divulgación científica y escepticismo. http://www.youtube.com/watch?v=Uz18KSC6CnE&feature=related


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías