Datos Identificativos 2018/19
Asignatura (*) Problemas sociais, xustiza xuvenil e educación Código 652439027
Titulación
Mestrado Universitario en Innovación, Orientación e Avaliación Educativa
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 2º cuadrimestre
Primeiro Optativa 3
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Coordinación
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web
Descrición xeral Propoñémonos afondar sobre dous grandes mitos que persisten historicamente en relación ao binomio escolarización obrigatoria e delincuencia xuvenil. Por unha banda someteremos a análise á pretendida neutralidade e obxectividade da escolarización, e por outra, e intimamente ligada a esta, afondaremos en torno á relación de oposición entre a xurisdición de menores e a escolaridade obrigatoria, ao destacar o fracaso escolar como un dos factores máis característicos do perfil da delincuencia xuvenil.
Lonxe de naturalizarmos a bondade social da escolaridade queremos averiguar en que medida ten parte de responsabilidade na construción da carreira delincuente, en tanto o sistema educativo non consegue conciliar a gran diversidade de intereses, de actitudes e de expectativas que entran na escola coa homoxeneidade que implica a selección do currículo común, pero tamén obrigatorio, para toda a infancia.
Convertemos en problema a categoría “fracaso escolar”, e lonxe de identificalo coa non consecución dos obxectivos de etapa, ou o abandono antes de rematar o período de escolaridade obrigatoria, pretendemos ampliar o enfoque para captar outros significados referidos ao que aprenden estes menores en torno á súa valía, ás súas capacidades, aos seus esforzos, ás súas motivacións, para valorarmos así en que medida senten o éxito ou o fracaso escolar e os efectos que esta aprendizaxe ten sobre das súas identidades.
Para finalizarmos esta chispa que se produce ao entrar en contacto o sistema educativo co xudicial e, tendo en conta que a media de idade dos rapaces se sitúa no límite da escolaridade obrigatoria, poñeremos en relación o aprendido na experiencia escolar coas expectativas laborais, pois as especiais dificultades na procura de emprego na actualidade fan que a educación, se ben non garante un traballo, si se converte no principal requisito na súa procura.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Ser capaz de aplicar os coñecementos adquiridos e resolver problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa Innovación, orientación e avaliación educativa.
A2 Ser capaz de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos críticos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
A4 Posuír habilidades de aprendizaxe que permitan ó estudante continuar estudando dun modo autónomo e que facilite a autoaprendizaxe continua, de modo que poida desenvolver un proxecto de investigación no campo da educación de acordo ós principios éticos que o sustentan.
A5 Ser capaz de demostrar unha comprensión sistemática dos procesos de innovación, orientación e avaliación educativa e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados coa mesma.
A7 Ser capaz de realizar unha análise crítica, avaliación e síntese de ideas novas e complexas.
A13 Deseñar sistemas de calidade educativa e elaborar planos estratéxicos a nivel directivo, táctico e operativo que impliquen asegurar o incremento da calidade nas organizacións ou institucións educativas.
A27 Afondar nos modelos pedagóxicos e as políticas de benestar que regulan contextos educativos emerxentes.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Coñecer proxectos de innovación socioeducativa destinados a disminuir o fracaso escolar. AI4
AI5
AI12
Profundar no papel da escolarización obrigatoria na definición da adolescencia delincuente AI2
AI6
AI12
Coñecer a historia do presente do campo da xustiza xuvenil AI2
AI4
AI26
Afondar e someter a crítica algunhas das evidencias, das teorías tácitas que habitan o campo da xustiza de menores AI1
AI2
AI4
AI6
AI26
Analizar os efectos do fracaso escolar nas identidades das infancias socialmente vulnerables AI1
AI2
AI4
AI6
AI26

Contidos
Temas Subtemas
Escolarización obligatoria e xustiza xuvenil: apuntamentos históricos.
Escolarización obligatoria e xustiza xuvenil: apuntamentos históricos.
A xustiza de menores: entre a educación e o castigo A xustiza de menores: entre a educación e o castigo
Xénero e desviación social Xénero e desviación social
Desigualdades sociais en educación Desigualdades sociais en educación
O fracaso escolar como experiencia educativa O fracaso escolar como experiencia educativa

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Seminario 11 14 25
Actividades iniciais 2 0 2
Eventos científicos e/ou divulgativos 0 3 3
Investigación (Proxecto de investigación) 0 20 20
Análise de fontes documentais 7 15 22
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Seminario Estudo intensivo dos contidos presentados no temario, favorecendo a participación e discusión argumentada de todo o grupo, así como a elaboración de documentos e conclusións individuais.
Actividades iniciais Actividade que ten unha dobre finalidade. Por unha banda coñecer as competencias, intereses e/ou motivacións que posúe o estudantado para asegurar o logro dos obxectivos que se queren alcanzar e, por outra, explicar o programa previsto axustándoo, na medida do posible, ás necesidades do grupo.
Eventos científicos e/ou divulgativos Actividades realizadas polo alumnado que implican a asistencia e/ou participación en eventos científicos e/ou divulgativos (congresos, xornadas, simposios, cursos, seminarios, conferencias, exposicións, etc.) co obxectivo de profundar no coñecemento no ámbito de menores en desprotección e conflicto social.
Investigación (Proxecto de investigación) Aprendizaxe a través da indagación na que o estudantado, individualmente, elaborará un traballo arredor das cuestións clave abordadas na materia, empregando as fontes de información básicas e complementarias.
Análise de fontes documentais Utilización de documentos audiovisuais e bibliográficos (fragmentos de reportaxes documentais ou películas, noticias de actualidade, paneis gráficos, fotografías, biografías, artigos, textos lexislativos, etc.) que son relevantes para afondar sobre da relación entre a política educativa e a da xustiza de menores

Atención personalizada
Metodoloxías
Seminario
Investigación (Proxecto de investigación)
Descrición
Implica a asistencia e participación do alumnado, así como ter en conta as orientacións dadas pola profesora na a elaboración dos diferentes traballos solicitados.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Seminario Estudo intensivo dos contidos presentados no temario, favorecendo a participación e discusión argumentada de todo o grupo, así como a elaboración de documentos e conclusións individuais.
Esixe un traballo previo individual e autónomo sobre os documentos, así como a asistencia e participación na aula, formulando preguntas, explorando contradicións, achegando argumentos... co obxectivo de favorecer a reflexión crítica e a comprensión.
50
Investigación (Proxecto de investigación) Aprendizaxe a través da indagación na que o estudantado, individualmente, elaborará un traballo arredor das cuestións clave abordadas na materia, empregando as fontes de información básicas e complementarias.
Valorarase especialmente: a coherencia interna; a profundidade do contido; a capacidade para establecer sinerxías; o tratamento dunha linguaxe propia do contexto disciplinar; a utilización de fontes documentais complementarias e actuais.
50
 
Observacións avaliación

Fontes de información
Bibliografía básica (). .
(). .

Textos de referencia

BERGALLI, Roberto e RIVERA, Iñaki (Coords) (2007): Jóvenes y adultos. El difícil vínculo social. Barcelona: Anthropos.

BODELÓN, Encarna (2003): “Género y sistema penal:los derechos de las mujeres en el sistema penal” En En BERGALLI, Roberto(Coord. e col.) Sistema penal y problemas sociales, Valencia: Tirant lo blanch alternativa, páxs. 451-486.

CASTEL, Robert (1997): La metamorfosis de la cuestión social. Barcelona: Paidós

CUESTA, Raimundo (2005): “La forja del Estado social y la constitución de la infancia feliz y obligatoria” En Felices y escolarizados. Crítica de la escuela en la era del capitalismo. Barcelona: Octaedro.

DONALD, James (1995): “Faros del futuro: enseñanza, sujeción y subjetivación” En LARROSA, Jorge (ed.): Escuela, poder y subjetivación. Madrid: La Piqueta.

DONZELOT, Jacques (1998): “El complejo tutelar” En La policía de las familias.Valencia: Pre-textos, 2º ed.

GIMENO, José (2003): “La educación a ‘la medida del alumno’ en las instituciones escolares hoy, o ocómo hacer compatibles el agrado, los afectos, el placer de aprender, la formación y el progreso” En El alumno como invención. Mdrid: Morata

HUERTAS, Rafael (2004): El niño golfo: infancia y delincuencia en el pensamiento médico-social del cambio de siglo” En PERDIGUERO, Enrique (comp.) Salvad al niño. Estudios sobre la protección a la infancia en la Europa Mediterránea a comienzos del siglo XX. Valencia: Seminari d’estudis sobre la ciencia

IGLESIAS GALDO, Ana (2008): Educar e castigar. Unha historia do presente da xustiza de menores en Galicia. Servizo de Publicacións Universidade da Coruña

JULIANO, Dolores (2006): Excluidas y marginales. Feminismos Cátedra.

LARRAURI, Elena (Comp.) (1994): Mujeres, Derecho penal y criminología. Madrid: Siglo XXI

MIGUEL, Ana De(1996): “Género y conducta desviada: estado de la cuestión” En Sociología de las relaciones de género, Instituto de la Mujer.

RUDDUCK, Jean e FLUTTER, Julia (2007):”Introducción: Las razones para modificar nuestras percepciones de los jóvenes” En Cómo mejorar tu centro escolar dando la voz al alumnado. Madrid: Morata.

SMALE, Geral; TUSON, Graham e STATHAM, Daphne (2003): Problemas sociales y trabajo social. Madrid: Morata

VARELA, Julia e ÁLVAREZ-URÍA, Fernando (1991): “Los niños ‘anormales’. Constitución del campo de la infancia deficiente y delincuente ” En Arqueología de la escuela. Madrid: La Piqueta.

VARELA, Julia e ÁLVAREZ-URÍA, Fernando (1991): “Escuela de delincuentes” En Arqueología de la escuela. Madrid: La Piqueta.

VIÑAO, Antonio(2004): Escuela para todos. Educación y modernidad en la España del siglo XX. Madrid: Marcial Pons

Bibliografía complementaria

ÁLVAREZ-URÍA, Fernando e VARELA, Julia (2004): Sociología, capitalismo y democracia. Madrid: Morata

ARIES, Philippe (1987): El niño y la vida familiar en el Antiguo Régimen. Madrid: Taurus.

BAUMAN, Zymunt (2005): Vidas desperdiciadas. La modernidad y sus parias. Barcelona: Paidós.

BECKER, Howard S. (1971): Los extraños. Sociología de la desviación. Buenos Aires: Tiempo contemporáneo.

BERGALLI, Roberto e RIVERA, Iñaki (Coords) (2007): Jóvenes y adultos. El difícil vínculo social. Barcelona: Anthropos.

CEA D’ANCONA, Mª Ángeles (1991): La justicia de menores en España. Madrid: MEC.

CUESTA, Raimundo (2005): Felices y escolarizados. Crítica de la escuela en la era del capitalismo. Barcelona: Octaedro.

FERNÁNDEZ ENGUITA, Mariano (2001) Educar en tiempos inciertos. Madrid: Morata.

FOUCAULT, Michel (1989): “¿A qué llamamos castigar?”. Archipiélago, nº2, pp. 55-63

FOUCAULT, Michel (1990): La vida de los hombres infames. Ensayos sobre desviación y dominación. Madrid: La Piqueta.

FOUCAULT, Michel (1991): Las palabras y las cosas. Madrid: Siglo XXI

FOUCAULT, Michel (1991): Saber y verdad. Madrid: La Piqueta.

FOUCAULT, Michel (1996): Vigilar y castigar. Nacimiento de la prisión. Madrid: Siglo XXI.

FOUCAULT, Michel (1998): La verdad y las formas jurídicas. Barcelona: Gedisa.

FOUCAULT, Michel (2001): Los anormales. Curso del Collège de France (1974-1975). Madrid: Akal.

GARTNER, Alan; CREER, Colin e RIESSMAN, Frank (Comps)(1999): Nuevo ataque contra la igualdad de oportunidades. Cociente intelectual y estratificación social. Madrid: Morata

GIMENO, José (2003): El alumno como invención. Mdrid: Morata.

GONZÁLEZ ZORRILLA, “La justicia de menores en España (epílogo), en GAETANO De LEO, La justicia de menores, la delincuencia juvenil y sus instituciones, Editorial Teide, Barcelona, 1985.

LARROSA, Jorge (ed.)(1995): Escuela, poder y subjetivación. Madrid: La Piqueta.

LERENA, Carlos (1980): Escuela, ideología y clases sociales en España. Barcelona: Ariel

PERDIGUERO, Enrique (comp.)(2004): Salvad al niño. Estudios sobre la protección a la infancia en la Europa Mediterránea a comienzos del siglo XX. Valencia: Seminari d’estudis sobre la ciencia.

PLATT, Anthony (1982): Los salvadores del niño o la invención de la delincuencia. Madrid: Siglo XXI.

RANGUGNI, Victoria (1997): “Algunos aspectos de la ´nueva´ justicia de menores” En Panóptico. Revista Monográfica Semestral de Crítica a la Política Criminal, nº 4, pp. 5-11.

RUDDUCK, Jean e FLUTTER, Julia (2007): Cómo mejorar tu centro escolar dando la voz al alumnado. Madrid: Morata.

TORRES, Jurjo (2001): Educación en tiempos de neoliberalismo. Madrid: Morata.

TORRES, Jurjo (2011): La justicia curricular. El caballo de Troya de la cultura escolar. Madrid: Morata

VARELA, Julia e ÁLVAREZ-URÍA, Fernando (1989): Sujetos frágiles. Ensayos de sociología de la desviación. Fondo de cultura económica: Paideia.

VARELA, Julia e ÁLVAREZ-URÍA, Fernando (1991): Arqueología de la escuela. Madrid: La Piqueta.

WACQUANT, Loïc (2000): Las cárceles de la miseria. Madrid: Alianza.

WILLIS, Paul (1988): Aprendiendo a trabajar. Cómo los chicos de la clase obrera consiguen trabajos de clase obrera. Madrid: Akal.

Lexislación.

Decreto 42/2000, do 7 de xaneiro, polo que se refunde a normativa reguladora vixente en materia de familia, infancia e adolescencia (DOG nº 45, do 6 de marzo de 2000). Modificado polo Decreto 406/2003, do 29 de outubro

Decreto 329/2005, do 28 de xullo, polo que se regulan os centros de menores e os centros de atención á infancia (DOG 156)

Plan estratéxico Galego da Infancia e da Adolescencia 2007-2010 (PEGIA).Vicepresidencia da Igualdade e do Beneestar. Xunta de Galicia.

Lei Orgánica 8/2006, de 4 de diciembre, pola que se modifica a Lei Orgánica 5/2000, de 12 de xaneiro, reguladora da responsabilidade penal de menores.

Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de Educación.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías