Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Investigación-Acción e Innovación Código 652536005
Titulación
Máster Universitario en Dirección, Xestión e Innovación de Institucións Escolares
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 3
Idioma
Galego
Modalidade docente Híbrida
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Coordinación
Rodriguez Romero, Maria del Mar
Correo electrónico
mar.rromero@udc.es
Profesorado
Rodriguez Romero, Maria del Mar
Correo electrónico
mar.rromero@udc.es
Web
Descrición xeral A materia aborda a investigación e a innovación en educación focalizándose nos procesos de investigación participativa, próximos a Investigación-Acción e nos procesos de innovación auténtica vinculados coa xustiza social coma equidade, coma recoñecemento e coma representación democrática. Sitúa ambos procesos no escenario da globalización neoliberal, o capitalismo cognitivo e a cultura da converxencia dos medios de comunicación e participación e fronte o reto da pandemia e o cambio climático. Prestando moita atención as prácticas e coñecementos alternativos vinculados os movementos sociais das persoas indignadas, o movemento das cidades e pobos en transición e as loitas de xénero e de orientación sexual dende a perspectiva decolonial.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos
Non procede

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
– Seminario
– Presentación oral (computa na avaliación)
– Traballos tutelados (computa na avaliación)


*Metodoloxías docentes que se modifican
Seminario (Teams)
– Presentación oral (Teams) (computa na avaliación)
– Traballos tutelados(computa na avaliación) (Teams)


3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
– Correo electrónico: Diariamente. De uso pra facer consultas, solicitar encontros virtuais para resolver dúbidas e facer o seguimento dos traballos tutelados.
– Moodle: Diariamente. Segundo a necesidade do alumando. Dispoñen de “foros temáticos asociados aos módulos” da materia, para formular as consultas necesarias. Tamén hai “foros de actividade específica” para desenvolver o “seminario”, a través das que se pon en práctica contidos teóricos da materia.
– Teams: 1 sesión semanal en gran grupo para o avance dos contidos teóricos e dos traballos tutelados na franxa horaria que ten asignada a materia no calendario de aulas da facultade as primeiras clases da materia.
De 1 a 2 sesións semanais (ou mais segundo o demande o alumnado) en pequeno grupo (ate 3 persoas), para o seguimento e apoio na realización dos “traballos tutelados” durante o resto das clases. Esta dinámica permite facer un seguimento normalizado e axustado as necesidades da aprendizaxe do alumando para desenvolver o traballo da materia.


4. Modificacións na avaliación
Traballos tutelados (70%), presentación oral (30%): Valorarase:
– A adecuación metodolóxica das propostas de traballo.
? A profundidade do contido.
? O dominio das aplicacións utilizadas na elaboración das propostas socioeducativas.
? O tratamento dunha linguaxe propia do contexto disciplinar.
? A utilización de fontes documentais complementarias e actuais.
? A presentación e a claridade da exposición.



*Observacións de avaliación:
Mantéñense as mesmas que figuran na guía docente, agás que:
? As referencias ao cómputo da asistencia, que só se realizará respecto das sesión que houbo presencial ate o momento no que se suspendeu a actividade presencial.
1. SITUACIÓNS:
A) Alumnado con dedicación completa: Asistencia/participación nas actividades de clase mínima do 80%:
a) Elaboración e presentación dos traballos individuais (30% presentación oral e 70% traballo tutelado).
B) Alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, segundo establece a "NORMA QUE REGULA O RÉXIME DE DEDICACIÓN AO ESTUDO DOS ESTUDANTES DE GRAO NA UDC (Arts. 2.3; 3.b e 4.5) (29/5/212): Asistencia/participación nas actividades de clase mínima do 80%:
Elaboración e presentación dos traballos individuais (30% presentación oral e 70% traballo tutelado).

2. REQUISITOS PARA SUPERAR A MATERIA:
1. Asistir e participar regularmente nas actividades da clase.
2. Obter unha puntuación do 50% do peso de cada unha das partes obxecto de avaliación.
3. Entregar e expoñer as actividades de avaliación na data que se indique.
4. A oportunidade de xullo estará sometida aos mesmos criterios que a de xuño.

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía
? Non se realizarán cambios. Xa dispoñen de todos os materiais de traballo da maneira dixitalizada en Moodle.

Competencias do título
Código Competencias do título
A13 E13: Promover procesos de investigación-acción nos centros docentes e desenvolver a innovación educativa.
A26 E26: Recoñecer a investigación aplicada ás ciencias da educación como ferramenta continua de innovación e mellora educativa e social.
A37 E37: Coñecer as políticas, os modelos e as prácticas igualitarias de calidad e innovación educativa, para poder implementalas e promovelas nas institucións educativas.
B1 CB6: Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, en moitas ocasións nun contexto de investigación.
B2 CB7: Que o estudantado saiba aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos más amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B3 CB8: Que o estudiantado sexa capaz de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
B9 G4: Xestionar o cambio e a innovación.
B17 G12: Adquirir unha formación metodolóxica para realizar investigacións educativas.
B18 G13: Establecer os descritores xerais que caracterizan unha investigación: seleccionar, elaborar, tratar e interpretar os datos, e presentar os resultados de acordo cos propósitos da investigación.
C1 T1: Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas línguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 T3: Empregar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercizo da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 T4: Desenvolverse para o exercizo dunha cidadanía respectuosa coa cultura democrática, os dereitos humáns e a perspectiva de xénero.
C7 T7: Desenvolver a capacidade de traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento sostible ambiental, económico, político e social.
C8 T8: Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
C9 T9: Ter a capacidade de xestionar tempos e recursos: desenvolver plans, priorizar actividades, identificar as críticas, establecer plazos e cumplilos.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Aplicar os coñecementos adquiridos e a capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirixido ou autónomo. AM13
AM26
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Capacidade de resolución de problemas. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Traballo colaborativo. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Capacidade de innovar. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Desenvolver proxectos educativos de centro e/ou propostas pedagóxicas innovadoras baseadas na xustiza, a democracia e a diversidade. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Redactar, presentar e defender proxectos de investigación e informes, memorias, regulamentos, así como outros documentos básicos que contribúan a organizar a acción escolar e/ou socioeducativa. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Ser capaz de impulsar e desenvolver estratexias que impulsen a cultura de traballo en rede. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Capacidade para fomentar e liderar a creatividade e innovación nas entidades e institucións promovendo proxectos orientados ao cambio de culturas profesionais. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Ser capaz de detectar necesidades de formación continua e da súa institucionalización como requisito asociado á mellora educativa. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Comunicar as conclusións -e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan- a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9
Utilizar modelos colaborativos de acción socioeducativa que promovan verdadeiras comunidades de aprendizaxe, favorecendo o traballo en contornos multiprofesionais. AM13
AM26
AM37
BM1
BM2
BM3
BM9
BM17
BM18
CM1
CM3
CM4
CM7
CM8
CM9

Contidos
Temas Subtemas
Os contextos cambiantes e o papel da educación nas institucións educativas. -Cambios sociopolíticos, culturais, económicos e tenolóxicos e a súa repercusión no ámbito educativo e socioeducativo.
- Retos da educación: a comprensión das políticas e das prácticas educativas e socioeducativas e a promoción da democracia, da convivencia e da xustiza social e curricular a través dos seus proxectos.
A investigación-acción: conceptualización, características, propósitos e perspectivas. -A relación teoría-práctica na praxe educativa. Reflexión sobre a súa consideración nas accións socioeducativas.

-Conceptualización, características e propósitos, movementos e tradicións, perspectivas e modalidades de investigación-acción.
Planificación, desenvolvemento e difusión da investigación-acción e innovación educativa. - Cartografía social do cambio e da innovación en educación
- Metodoloxía da investigación-acción: planificación e desenvolvemento cara a formas auténticas de innovación
- A ética e a política na innovación e na investigación-acción
- Comunidades críticas no mundo global: redes e movementos

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Traballos tutelados A13 A26 A37 B1 B2 B3 B9 B17 B18 C1 C3 C4 C7 C8 C9 9 27 36
Seminario A13 A26 A37 B1 B2 B3 B9 B17 B18 C1 C3 C4 C7 C8 C9 10 17 27
Presentación oral A13 A26 A37 B1 B2 B3 B9 B17 B18 C1 C3 C4 C7 C8 C9 2 6 8
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Traballos tutelados
Estudo de caso múltiple que consiste na análise de experiencias, proxectos ou iniciativas que fagan uso de metodoloxias de investigación participativas, similares a investigacióm-acción e persigan innovacións auténticas en prol da xustiza social nas súas múltiples formas.
Seminario Traballarase sobre diferentes documentos para ir construíndo e consensuando ideas claves e aplicando ferramentas para o análise e deseño de procesos e acciones de investigación participativa e innovación auténtica.
Presentación oral Presentación apoiada en documentos de formato múltiple para amosar os resultados do traballo tutelado.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Seminario
Descrición
O estudantado, a través das titorías, recibirá orientacións e apoio para a realización destas actividades.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Presentación oral A13 A26 A37 B1 B2 B3 B9 B17 B18 C1 C3 C4 C7 C8 C9 Presentación apoiada en documentos de formato múltiple para amosar os resultados do traballo tutelado. 30
Traballos tutelados A13 A26 A37 B1 B2 B3 B9 B17 B18 C1 C3 C4 C7 C8 C9 Estudo de caso múltiple que consiste na análise de experiencias, proxectos ou iniciativas que fagan uso de metodoloxias de investigación participativas, similares a investigacióm-acción e persigan innovacións auténticas en prol da xustiza social nas súas múltiples formas e deseño básico dunha IAP 70
 
Observacións avaliación

Integridade académica:

Os contidos incluidos nos
traballo deben estar apropiadamente referenciados ao longo do texto e no
apartado de referencias usando as normas APA 6ª edición. O texto literal debe
declararse usando as normas APA 6ª edición. No parafraseo deben figurar as
fontes orixe das ideas que se reelaboran. A presenza de fontes no traballo é un
signo de credibilidade que é requisito imprescindible para demostrar excelencia
académica.

Recoméndase consultar:

www.suagm.edu/umet/biblioteca/pdf/GuiaRevMarzo2012APA6taEd.pdf

http://www.ugr.es/~plagio_hum/0401Prevencion.htm

Política antiplaxio:

As citas e
referencias a calquera tipo de texto deben declararse. O uso de texto literal
ou ideas de outros autores ou autoras parafraseadas sen declarar a fonte supón
o suspenso do traballo en aplicación do artígo 14.4 da normativa académica de
avaliacións, cualificacións e reclamacións, aprobada polo Consello de Goberno
do 19 de decembro de 2013, na que se indica que “na realización de traballos, o
plaxio e a utilización de material non orixinal, incluído aquel obtido a través
de internet, sen indicación expresa da súa procedencia e, se é o caso, o
permiso do seu autor/a, poderá ser considerada causa de cualificación de
suspenso na actividade".

Debe consultarse:

http://www.ugr.es/~plagio_hum/

http://blogbibliotecas.mecd.gob.es/2015/01/22/plagio-academico

Prazo de
Admisión de propostas para o traballo tutelado:

Non serán admitidas
propostas para o traballo de estudo de caso unha vez rematado o prazo de
admisión fixado na documentación complementaria que será entregará na clase.

Composición dos grupos e
traballo:

Nas tarefas en grupo, incluído o
traballo tutelado, a avaliación de cada membro variará en función da asistencia
a clase, as sesións obrigatorias de seguimento e en función da implicación no
proceso. Ao longo da realización do traballo e nas diversas convocatorias de
avaliación ponde darse variacións na composición dos grupos e no número de
compoñentes se, a criterio da profesora, así se asegura a elaboración apropiada
do mesmo. 

Asistencia:

Cunha asistencia inferior o 80%
das clases presenciais non contará a nota da aprendizaxe colaborativa. 

É obrigatoria a
asistencia do alumnado ao 80% das sesións. No caso de non acadar dito porcentaxe poderá haber condicións específicas na realización das actividades de avaliación..

Condición de Non presentado

Na primeira convocatoria, será acadada só cando o alumnado  non asista o 80% de las sesiones e non realice ningunha das probas de avaliación, presentación na clase e traballo tutelado .

Dispensa académica de
exención de asistencia:

Aqueles alumnos/as con dispensa académica de exención de
asistencia serán avaliados a través de traballo e exame individual, igual que
aqueles que non cumpran a asistencia do 80% das clases. A nota final será de
50% para o exame e 50% para o traballo de estudo de caso. Será
necesario unha nota igual ou superior a 5 sobre 10 para aprobar a materia.
Nestos casos o alumnado ten que falar coa profesorado sobre as condicións de
realización do traballo.

Linguaxe
non discriminatoria:

É
obrigatorio o uso dunha linguaxe correto, respectuoso e inclusivo, evitando
termos discriminatorios relativos a xénero, a etnia, a procedencia social, a
diversidade funcional, a orientación sexual, etc. O non cumplimento deste
requisito acarreará consecuencias negativas na nota de ata un punto menos.

Transversalidade
de xénero e interculturalidade:















































Será obrigatorio a consideración de
cuestións inclusivas en materia de xénero e interculturalidade.


Fontes de información
Bibliografía básica RODRÍGUEZ ROMERO, MAR (2012). Algunas aportaciones de las teorías postcríticas al cambio educativo. Revista de Educación
RODRÍGUEZ ROMERO, MAR (2012). El impulso innovador de la voz del alumnado desde las comunidades discursivas del cambio educativo. Revista de Educación
RODRÍGUEZ ROMERO, MAR (2003). Las metamorfosis del cambio educativo. Madrid: Akal
FALS BORDA, ORLANDO (2008). Orígenes universales y retos actuales de la IAP (Investigación- Acción Participativa.. Peripecias
TORRES SANTOMÉ,J. (2017). Política educativa y construcción de personalides neoliberales y decolonialistas. Madrid:Morata

BOGGINO, N. e ROSEKRANS, K. (2007). Investigación-acción: reflexión crítica sobre la práctica educativa. Orientaciones prácticas y experiencias. Sevilla: MAD.

CARR, W e KEMMIS, S. (1988). Teoría crítica de la enseñanza. La investigación-acción en la formación del profesorado. Barcelona: Martínez Roca.

COCHRAN-SMITH, M. e LYTLE, S. (2002). Dentro/fuera. Enseñantes que investigan. Madrid: Akal.

CONNELL, R.W. (1997). Escuelas y justicia social. Madrid: Morata.

ELLIOTT, J (1990). La investigación-acción en educación. Madrid: Morata.

ELLIOTT, J (1993). El cambio educativo desde la investigación-acción. Madrid: Morata.

FRANZÉ, J. (Coord.). (2014). Democracia: ¿Consenso o conflicto? Agonismo y teoría deliberativa en la política contemporánea. Madrid: Los Libros de la Catarata.

FULLAN, M. (2004). Las fuerzas del cambio. La continuación. Madrid: Akal.

GUTTMAN, A. (2001). La educación democrática. Una teoría política de la educación. Barcelona: Paidós.

HARGREAVES, A. e FULLAN, M. (2014). Capital profesional. Madrid: Morata.

KEMMIS, S. e McTAGGART, R. (1992). Cómo planificar la investigación-acción. Barcelona: Laertes. (1ª reimpresión).

LATORRE, A. (2004). La investigación-acción. Conocer y cambiar la práctica educativa. Barcelona: Graó. (2ª edición).

McKERNAN, J. (1999). Investigación-acción y curriculum. Madrid: Morata.

PÉREZ GÓMEZ, A.I. (2012). Educarse en la era digital. Madrid: Morata.

RODRÍGUEZ JARES, J. (2006). Pedagogía de la convivencia. Barcelona. Graó.

SANTOS GUERRA, M.A. (2000). La escuela que aprende. Madrid: Morata.

STENHOUSE, L. (1987). La investigación como base de la enseñanza. Madrid: Morata.

TORRES SANTOMÉ, J. (2011). La justicia curricular. El caballo de Troya de la cultura escolar. Madrid: Morata.

VÁZQUEZ RECIO, R. (2013). La dirección de Centros: Gestión, ética y política. Madrid: Morata.

ZEICHNER, K. M. (2010). La formación del profesorado y la lucha por la justicia social. Madrid: Morata.

Revistas de interese:

Educational Action Research.

Theory Into Practice.

Revista internacional de educación para la justicia social: http://www.rinace.net/riejs/

Education, citizenship and social justice.

Blog “Reflexiones educativas”http://reflexioneseducativa.blogspot.com.es/2012/11/cambio-educativo-para-la-justicia.html

Investigación en la Escuela.

Aula de innovación educativa.

Cuadernos de Pedagogía.

Innovación educativa.

Revista de Educación.

Infancia y aprendizaje.

Cultura y educación.

Bibliografía complementaria

AREA MOREIRA, M. (2008). Alfabetizaciones y tecnologías de la información y comunicación. Madrid: Síntesis.

BALLENILLA, F. (1995). Enseñar investigando. ¿Cómo formar profesores desde la práctica? Sevilla: Díada.

BIDDLE, B.; GOOD, Th. L. e GOODSON, I.F. (2000). La enseñanza y los profesores. Barcelona: Paidós. (Vol. I, II y III).

BLÁNDEZ ÁNGEL, J. (1996). La investigación-acción: un reto para el profesorado. Guía práctica para grupos de trabajo, seminarios y equipos de investigación. Zaragoza: INDE.

BOLIVAR, A. (1999). Cómo mejorar los centros educativos. Madrid: Síntesis.

BOLIVAR, A. (2000). Los centros educativos como organizaciones que aprenden. Promesas y realidades. Madrid: La Muralla.

BRUBACHER, J. et al. (2000). Cómo ser un docente reflexivo. Barcelona: Gedisa.

CAÑAL, P. et al. (1997). Investigar en la escuela: elementos para una enseñanza alternativa. Sevilla: Díada.

CEBRIAN, M. e GALLEGO, D. (Coord.)(2011). Procesos educativos con TIC en la sociedad del conocimiento. Madrid: Pirámide.

DARLING-HAMMOND, L. (2001). El derecho a aprender. Crear buenas escuelas para todos. Barcelona: Ariel.

FULLAN, M. (2002). Las fuerzas del cambio. Explorando las profundidades de la reforma educativa. Madrid: Akal.

FULLAN, M. (2002). Los nuevos significados del cambio en educación. Barcelona: Octaedro.

FULLAN, M. e HARGREAVES, A. (1997). ¿Hay algo por lo que merezca la pena luchar en la escuela? Sevilla: Servicio de Publicaciones del MCEP.

GIMENO, J. (1998). Poderes inestables en educación. Madrid: Morata.

GIMENO, J. (2001). Educar y convivir en la cultura global. Madrid: Morata.

GIMENO, J. e CARBONELL, J. (2004). El sistema educativo. Una mirada crítica. Madrid: Praxis.

GUARRO, A. (2005). Los procesos de cambio educativo en una sociedad compleja. Madrid: Pirámide.

HARASIM, L. et al. (2000). Redes de aprendizaje. Guía para la enseñanza y el aprendizaje en red. Barcelona: Gedisa.

HARGREAVES, A. (1996). Profesorado, cultura y posmodernidad. Madrid: Morata.

HARGREAVES, A. e FINK, D. (2008). El liderazgo sostenible. Siete principios para el liderazgo en centros educativos innovadores. Madrid: Morata.

HARGREAVES, A.; EARL, L. e RYAN, J. (1998). Una educación para el cambio. Reinventar la educación de los adolescentes. Barcelona: Octaedro.

HARGREAVES, A.; EARL, L.; MOORE, S. e MANNING, S. (2001): Aprender a cambiar. La enseñanza más allá de las materias y los niveles. Barcelona, Octaedro.

HARGREAVES, A; LIEBERMAN, M; FULLAN, M. e HOPKINS, D. (Eds.). (1998): International Handbook of Educational Change. Dordrecht:  Kluwer.

LANKSHEAR, C. y KNOBEL, M. (2008). Nuevos alfabetismos. Su práctica y el aprendizaje en el aula. Madrid: Morata.

LAW, N. (2004): Teachers and teaching innovations in a connected world. En BROWN, A. y DAVIS, N. (Eds.): Digital Technology, Communities and Education. Londres: Routledge.

LIEBERMAN, A. y MILLER, L. (Eds.) (2002). La indagación como base de la formación del profesorado y la mejora de la educación. Barcelona: Octaedro.

LÓPEZ DE CEBALLOS, P. (1998). Un método para la investigación-acción participativa. Madrid: Popular.

MARTÍNEZ, F. (2003). Redes de comunicación en la enseñanza. Barcelona: Paidós.

PÉREZ GÓMEZ, A.I. (1998): La cultura escolar en la sociedad neoliberal. Madrid: Morata.

PÉREZ SERRANO, Mª G. (1990). Investigación-acción. Aplicaciones al campo social y educativo. Madrid: Dykinson.

REASON, P. y BRADBURY, H. (2001). Handbook of Action Research. Participative, Inquiry and Practice. London: Sage.

SACRISTÁN, A. (Comp.) (2013). Sociedad del conocimiento, tecnología y educación. Madrid: Morata.

SANGRÀ, A. y GONZÁLEZ SANMAMED, M. (2004): La transformación de las universidades a través de las TIC: discursos y prácticas. Barcelona, EDIUOC.

SCHÖN, D. (1998). El profesional reflexivo. Cómo piensan los profesionales cuando actúan. Barcelona: Paidós.

SCHÖN, D. (1992). La formación de profesionales reflexivos. Barcelona: Paidós.

STENHOUSE, L. (1991). Investigación y desarrollo del currículo. Madrid: Morata.

STOLL, L. y FINK, D. (1999). Para cambiar nuestras escuelas. Reunir la eficacia y la mejora. Barcelona: Octaedro.

TAPSCOTT, D. (1998). Growing up Digital. New York: McGraw-Hill.

TRAVIESO, José Luis; PLANELLA, Jordi (2008). «La alfabetización digital como factor de inclusión social: una mirada crítica». UOC Papers, 6. UOC. [Fecha de consulta: 10/07/14http://www.uoc.edu/uocpapers/6/dt/esp/travieso_planella.pdf

WHITHAKER, P. (1998). Cómo gestionar el cambio en contextos educativos. Madrid: Narcea.

WRIGLEY, T. (2007). Escuelas para la esperanza. Una nueva agenda hacia la renovación. Madrid: Morata.

Innovación en los centros educativos

 

AYERS, W. y ALEXANDER-TANNER, R. (2013) Enseñar, un viaje en cómic Madrid: Morata.

 

DARLING-HAMMOND, L. (2001): El derecho de aprender. Crear buenas escuelas para todos, Madrid: Ariel Educación.

 

Hargreaves, A. y Fink, D. (2008). El liderazgo sostenible.

Madrid: Morata.

 

FULLAN, M. e HARGREAVES, A. (1997). ¿Hay algo por lo que merezca la pena luchar en la escuela? Sevilla: Servicio de Publicaciones del MCEP.

 

HARGREAVES, A. e FULLAN, M. (2014). Capital profesional. Madrid: Morata.

 

Hargreaves, A. y Fink, D. (2006). Estrategias de cambio y mejora en la educación caracterizadas por su relevancia, difusión y continuidad en el tiempo. Revista de Educación, 339(2006), pp.43-58 http://www.revistaeducacion.mec.es/re339/re339_04.pdf

 

Santos Guerra, M. A. (2006) La escuela que aprende. Madrid: Morata.

 

Para contextualizar el cambio en educación secundaria un clásico

 

Hargreaves, A. Earl, E. y Ryan, J. (1998). Una educación para el cambio.

Reinventar la educación de los adolescentes. Barcelona: Octaedro.

Hay algún capítulo escaneado. El primero es muy bueno.

 

Bolivar, A. (2004). La educación secundaria obligatoria en España, en la búsqueda de una inestable identidad. REICE: Revista Electrónica Iberoamericana sobre Calidad. Eficacia y Cambio en Educación, 2 (1).

Recuperada el 8 de noviembre de 2012, de http://www.ice.deusto.es/rinace/reice/vol2n1/Bolivar.pdf

 

 

Sobre la innovación en secundaria.

Rodríguez Romero, M. , Méndez García, R. M. y Iglesias Salvado, J. L. El profesora de educación secundaria y los retos del presente: difuminando fronteras y participando en el mundo en Manzanares Moya, A. (Coord.) (2012).

Temas educativos en el punto de mira. Madrid: Wolters Kluver. ISBN:

978-84-9987-076-2. Pág. 301-334

 

Este capítulo está basado en un artículo que si está en la red pero es más genérico Rodríguez Romero, M. (2012).  El profesorado en la galaxia digital.

Cómo combinar la concentración constructiva con la participación en el mundo.

Teoría de la Educación: Educación y Cultura en la Sociedad de la Información, 13 (2), 220-245.

 

Ambos tienen muchas referencias sobre prácticas de cambio específicas como la voz del alumnado, la interdisciplinariedad, las pedagogías digitales, etc.

 

http://revistas.usal.es/index.php/revistatesi/article/viewFile/9003/9248

 

Para tener una visión amplia de las tendencias de cambio Rodríguez Romero, M. Una cartografía social del cambio educativo en la

sociedad del conocimiento. Anuario Janus 2011-12 “Portugal num mundo

em mudança” (Pág. 887- 888)  

OBSERVARE — Observatório de Relações Exteriores (unidade de investigação em Relações Internacionais da Universidade Autónoma de Lisboa). Lisboa

 

http://janusonline.pt/popups2011_2012/2011_2012_1_15.pdf

 

Es un resumen del libro de Rodríguez Romero, M. (2003). Las metamorfosis del cambio educativo. Madrid: Akal., es un análisis extenso que  podéis consultar en google books.

 

También para tener una visión general del cambio en la actualidad

Viñao, A. (2012). El desmantelamiento del derecho a la educación: discursos y estrategias neoconservadoras. Recuperado el 9 de abril de 2012, de

http://es.scribd.com/doc/88251368

 

 

Para tratar los pilares del cambio

 

Interdisciplinariedad:

 

Beane, J. (2005). La integración del curriculum. El núcleo de la educación democrática. Madrid: Morata.

 

Aprendizaje por proyectos

 

Area Moreira, M. (2006) Hablemos más de métodos de enseñanza y menos de máquinas digitales: los proyectos de trabajo. COOPERACIÓN EDUCATIVA del MCEP, 2005/06. Monográfico “La investigación escolar salta a la Red”, 79, 26-32.  

 

Martín García, X.(2016) Proyectos con alma.Trabajo por proyectos con servicio a la comunidad. Barcelona: Graó.

 

 

Tecnologías digitales

Lankshear, C. y Knobel, M. (2008). Nuevos alfabetismos: su práctica cotidiana y su aprendizaje en el aula. Madrid: Morata.

  Jenkings, H. (2008) La cultura de la convergencia de los medios digitales. Barcelona: Paidós


La voz del alumnado

Rudduck, J. y Flutter, J. (2007). Cómo mejorar tu centro escolar dando la voz al alumnado. Madrid: Morata.

Susinos, T. (2009). Escuchar para compartir. Reconociendo la autoridad del alumnado en el proyecto de una escuela inclusiva. Revista de Educación, 349, 119-136.

 

La investigación del profesorado sobre su propia práctica

 

Cochran-Smith, M.y Lytle, S.L. (2002). Dentro/Fuera. Enseñantes que investigan. Akal: Madrid.

 

ZEICHNER, K. M. (2010). La formación del profesorado y la lucha por la justicia social. Madrid: Morata.

 

Comunidades de aprendizaje

Díez-Palomar, J. y Flecha, R. (2010). Comunidades de aprendizaje: un proyecto de transformación social y educativa. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado, 67 (24,1), 19-30. Ejemplar dedicado a:

Comunidades de aprendizaje.

 

Escuelas democráticas y justicia social

 

CONNELL, R.W. (1997). Escuelas y justicia social. Madrid: Morata.

TORRES SANTOMÉ, J. (2011). La justicia curricular. El caballo de Troya de la cultura escolar. Madrid: Morata.

 TORRES SANTOMÉ, J. (2017). Políticas educativas y la construcción de personalidades neoliberales y neocolonialistas. Madrid: Morata.

Inteligencias múltiples

Inteligencias múltiples

Gardner, H. (2001). La inteligencia reformulada. Las inteligencias múltiples en el siglo XXI. Barcelona: Paidós.

 

Para emocionarse:

Meirieu, Ph. (2014) Carta a un joven profesor. Por qué enseñar hoy.Barcelona: Graó.

 

Para reflexionar:

Defrance, B. (2005) La disciplina en la escuela. Madrid: Morata.

 

Para resistir:

Collet Jordi,  y  Tort, Antoni (2016)  La gobernanza escolar democrática. Más allá de los modelos neoliberal y neoconservador. Madrid: Morata.

Chomsky, N.(2007) La (des)educación. Barcelona: Crítica.

 

Para comprender:

Bauman, Z. (2013) Sobre la educación en un mundo líquido. Barcelona: Paidós.

 

Para inspirarse y transferir:

Swann, M.  Peacock, A.  Hart, S. y  Drummond, J. (2016)Generar aprendizajes sin limitaciones. Madrid: Morata.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías