Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Bases epistemolóxicas para o ensino das linguas e literaturas galega e castelá Código 652608821
Titulación
6 Mestrado Universitario en profesorado de Educación Secundaria: Lingua e Literatura Galega e Lingua e Literatura Castelá
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial Anual
Primeiro Obrigatoria 4
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Didácticas Específicas e Métodos de Investigación e Diagnóstico en Educación
Coordinación
Rodriguez Lopez-Vazquez, Alfredo
Correo electrónico
alfredo.lopez-vazquez@udc.es
Profesorado
Mosquera Castro, Estefanía
Rodriguez Lopez-Vazquez, Alfredo
Correo electrónico
e.mosquera@udc.es
alfredo.lopez-vazquez@udc.es
Web
Descrición xeral A materia constituirá unha aproximación ás principais achegas da Lingüística e a Teoría da Literatura ao ensino das linguas galega e castelá e a súa literatura. Ofrecerase un panorama da evolución da educación lingüística e literaria na ESO e o Bacharelato até a situación actual e analizaranse diferentes recursos de carácter innovador nestes ámbitos.

Competencias do título
Código Competencias do título
A16 Coñecer os contidos que se cursan nos respectivos ensinos.
A17 Coñecer a historia e os desenvolvementos recentes das materias e as súas perspectivas para poder transmitir unha visión dinámica das mesmas.
A18 Coñecer contextos e situacións en que se usan ou aplican os diversos contidos curriculares.
A19 Coñecer os desenvolvementos teórico-prácticos do ensino e a aprendizaxe das materias correspondentes.
A21 Adquirir criterios de selección e elaboración de materiais educativos.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C5 Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Coñecer as achegas ao ensino das principais teorías lingüísticas e literarias contemporáneas AP17
AP19
Coñecer a evolución histórica da educación lingüística e literaria e a súa situación actual AP17
Familiarizarse coas nocións de competencia comunicativa e competencia literaria e coñecer os fundamentos da programación nestes ámbitos AP16
AP18
AP19
Coñecer e valorar criticamente os recursos para a innovación educativa nos ámbitos lingüístico e literario AP21
CM3
CM6
CM8
Ser capaces de desenvolver unha programación didáctica para ESO ou Bacharelato baseándose nos últimos avances en Lingüística e Teoría da Literatura AP16
AP21
CM1
CM3
CM4
CM5
CM6
CM7
CM8

Contidos
Temas Subtemas
1. Que é a epistemoloxía? Ideas previas en relación co ensino da lingua e a literatura 1.1. Epistemoloxía e transposición didáctica.
1.2. Os saberes ensinados en lingua e literatura.
2. As linguas galega e castelá e as súas literaturas na ESO e no Bacharelato. 2.1. Concepción da lingua e a literatura no currículo actual.
2.2. Obxectivos e contidos nas unidades didácticas de lingua e literatura.
2.3. O desenvolvemento das competencias comunicativa e literaria: estratexias, habilidades e avaliación.
3. Recursos para a innovación educativa. 3.1. Propostas, materiais didácticos e ferramentas tecnolóxicas a disposición do docente e do alumnado.
3.2. Novas perspectivas de acceso ao canon literario.
3.2.1. As tertulias literarias dialóxicas.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A16 A17 A21 A18 A19 C5 C6 C7 C8 14 0 14
Obradoiro A16 A17 A21 A18 A19 C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8 12 25 37
Proba de ensaio A16 A17 A21 A18 A19 C1 C4 C5 C6 C8 1 10 11
Estudo de casos A21 A18 A19 C5 C6 C8 0 6 6
Traballos tutelados A16 A17 A21 A18 A19 C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8 1 25 26
 
Atención personalizada 6 0 6
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Exposición dos contidos por parte do profesorado da materia.
Obradoiro Modalidade formativa orientada á aplicación de aprendizaxes en que se poden combinar diversas metodoloxías/probas (exposicións, simulacións, debates, solución de problemas, prácticas guiadas, etc.) a través da que o alumnado desenvolve tarefas eminentemente prácticas sobre un tema específico, co apoio e supervisión do profesorado.
Proba de ensaio Nesta proba preténdese determinar, tanto os coñecementos adquiridos polo alumnado durante o curso, como a súa competencia en expresión escrita, a súa capacidade de relación e a súa madurez crítica.
Estudo de casos Metodoloxía onde o suxeito se enfronta ante a descrición dunha situación específica que suscita un problema que ten que ser comprendido, valorado e resolto por un grupo de persoas, a través dun proceso de discusión. O alumno sitúase ante un problema concreto (caso), que lle describe unha situación real da vida profesional, e debe ser capaz de analizar unha serie de feitos, referentes a un campo particular do coñecemento ou da acción, para chegar a unha decisión razoada a través dun proceso de discusión en pequenos grupos de traballo.
Traballos tutelados Realización dun traballo tutelado.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Resolución de dúbidas e discusión dos métodos e materiais de traballo.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba de ensaio A16 A17 A21 A18 A19 C1 C4 C5 C6 C8 A través dunha actividade teórica, ou práctica, o alumnado deberá mostrar o seu grao de asimilación das nocións e dos recursos que se lles presentaron, así como do seu aproveitamento didáctico. 40
Obradoiro A16 A17 A21 A18 A19 C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8 O alumnado deberá asistir e participar activamente nos distintos obradoiros que os docentes proporán no marco da materia. 20
Traballos tutelados A16 A17 A21 A18 A19 C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8 Realización dun traballo tutelado que poderá ser realizado individualmente ou en grupo. 40
 
Observacións avaliación

-Para aprobar a materia será necesario superar todas as partes, en calquera das dúas oportunidades, polo que será necesario obter no mínimo o 50% da puntuación en cada unha delas. Na segunda oportunidade o alumnado só repetirá as partes suspensas e manterá a nota daquelas que fosen superadas.

-A avaliación do alumnado que non asiste regularmente ás aulas (ben por recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, ben por ausentarse en máis dun 20% no caso do alumnado que carece de exención) será feita na súa totalidade con base na proba de ensaio tanto na primeira como na segunda oportunidade,e ademais poderá ser diferente á que se propoña para a modalidade en que esta é só unha parte. 

Os traballos entregaranse telematicamente a través dunha Tarefa creada para tal fin no Moodle da materia.

Débese facer un uso sostible dos recursos e a prevención de impactos negativos sobre o medio natural.

Débese ter en conta a importancia dos principios éticos relacionados cos valores da sustentabilidade nos comportamentos persoais e profesionais.


Fontes de información
Bibliografía básica

Aebli, H. (2000). 12 formas básicas de enseñar. Una didáctica basada en la psicología. Madrid: Narcea.

Alonso, M. J., Arandia, M. e Loza, M. (2008). La tertulia como estrategia metodológica en la formación continua: avanzando en la dinámicas dialógicas. REIFOP, 11 (1). Recuperado de http://www.aufop.com/aufop/home/

Bordons, G. e Díaz-Plaja. (2006). Enseñar literatura en secundaria. La formación de lectores críticos, motivados y cultos. Barcelona: Graó.

Bruner, J. (1988). Realidad mental y mundos posibles. Barcelona: Gedisa.

Calvino, I. (1992). ¿Por qué leer a los clásicos? Barcelona: Tusquets.

Cassany, D. (2006). Tras las líneas. Sobre la lectura contemporánea. Barcelona: Anagrama.

García Única, J. (2016). El odio a los clásicos (y otras razones para llevarlos a las aulas). Lenguaje y textos, n.º 43, pp. 41-52. https://doi.org/10.4995/lyt.2016.5822

Jover, G. (2007). Un mundo por leer. Barcelona: Octaedro.

Llovet, J. et al. (2012). Teoría literaria y literatura comparada. Barcelona: Ariel.

Lomas, C. (coord.) (2015). Fundamentos para una enseñanza comunicativa del lenguaje. Barcelona: Graó.

Lluna, S. e Pedreira, J. "Wicho" (coors.) (2017). Los nativos digitales no existen. Cómo educar a tus hijos para un mundo digital. Deusto.

Mendoza Fillola, A. (coord.) (1998). Conceptos clave en Didáctica de la Lengua y la Literatura. Barcelona: SEDLL-ICE, Universitat de Barcelona e Horsori Ediciones.

Moreno Cabrera, J.C. (2013). Cuestiones clave de la Lingüística. Madrid: Síntesis.

Muriano Rodríguez, M. M. (2018).  "O cofre dos libros”: unha proposta de ensino-aprendizaxe de Literatura Infantil e Xuvenil a través de Twitter. En E. de la Torre Fernández (ed.) (2018). Contextos universitarios transformadores: retos e ideas innovadoras. II Xornadas de Innovación Docente. Cufie. Universidade da Coruña, pp. 81-100. DOI capítulo: https://doi.org/10.17979/spudc.9788497496780.081

Prats, M. Á., Simón, J. e Ojando Pons, E. S. (2017). Diseño y aplicación de la flipped classroom. Barcelona: Graó.

Ruiz Bikandi, U. (coord.) (2011). Lengua Castellana y Literatura. Investigación, innovación y buenas prácticas. Barcelona: Graó.

Valls, R., Soler, M. e Flecha, R. (2008) Lectura dialógica: interacciones que mejoran y aceleran la lectura. Revista Iberoamericana de Educación, 46, pp. 71-87.

Vázquez Cano, E., Sevillano García, M. L. e Méndez Pérez, Á. (2011). Programar en Primaria y Secundaria. Madrid: Pearson.

Bibliografía complementaria (). .

Doval Porto, I. e García García, Ch. (2017). Guía de estilo APA, 6ª edición. Elaborado pola Biblioteca da Facultade de Ciencias da Educación da Universidade da Coruña. A Coruña: Universidade da Coruña. Recuperado de http://www.educacion.udc.es/biblioteca/userfiles/Normas%20APAguia%20da%20biblioteca%202017.pdf

Muriano Rodríguez, M. Ensinar deleitando. Blogue de Montse Muriano Rodríguez sobre Didáctica da Lingua e da Literatura. Recuperado de http://ensinardeleitando.blogspot.com/

Muriano Rodríguez, M. Conta da docente na rede social Instagram para uso académico: @montsemurianor

Muriano Rodríguez, M. Conta da docente na rede social Twitter para uso académico: @montsemr


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías