Datos Identificativos 2015/16
Asignatura (*) Educación psicomotriz e habilidades motrices Código 652G01039
Titulación
Grao en Educación Infantil
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Cuarto Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Didácticas Específicas
Coordinación
Arufe Giraldez, Victor
Correo electrónico
v.arufe@udc.es
Profesorado
Arufe Giraldez, Victor
Correo electrónico
v.arufe@udc.es
Web http://campusvirtual.es/moodle/
Descrición xeral La presencia de la motricidad en el currículum oficial de los niños de 0 a 6 años es relevante. Pero su interés se puede comprobar mejor observando cómo niños y niñas emplean juego y movimiento de forma espontánea para conocer el mundo que les rodea y adaptarse a él.
El juego y la motricidad van a ser los principales vehículos a través de los cuales los niños y niñas en edad infantil se adaptarán al mundo que los rodea. Con ellos van a experimentar, conocer, observar, retener, aprender, a educarse. De ahí que estos contenidos -juego y movimiento-, van a ser los ejes principales de la materia.
Aunque los niños van a experimentar la motricidad de forma global, los estudiantes de la materia analizarán a través de diversos temas y teniendo como referencia el currículum de esta etapa, los componentes principales de la motricidad en estas edades: las capacidades perceptivo-motoras, las habilidades motrices, las capacidades expresivas y el juego como contenido articulador de todos los demás. A parte de conocer estos aspectos teóricos y su desarrollo, los estudiantes los aplicarán en propuestas de carácter práctico.
Otro aspecto de interés que se verá en la materia es la importancia del asentamiento de hábitos saludables en estas edades. En los últimos tiempos el índice de obesidad infantil se ha visto incrementado de forma considerable y se hace necesaria una formación de base para que en las Escuelas Infantiles se contribuya a frenar su acelerado crecimiento.
Los conocimientos aportados por la asignatura de Didáctica de la Expresión Corporal pretenden estudiar, explorar, descubrir y vivenciar todas aquellas manifestaciones motrices dentro de un planteamiento global, para dotar al futuro Graduado Educación Infantil no sólo de conocimientos y vivencias, sino también de estrategias y formas de enseñar teórico-prácticas.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Comprender os procesos educativos e de aprendizaxe no período de 0-6, no contexto familiar, social e escolar.
A8 Saber informar a outros profesionais especialistas para abordar a colaboración do centro e do mestre na atención ás necesidades educativas especiais que se propoñan.
A15 Coñecer os principios básicos dun desenvolvemento e comportamento saudables.
A21 Saber traballar en equipo con outros profesionais de dentro e fóra do centro na atención a cada estudante, así como na planificación das secuencias de aprendizaxe e na organización das situacións de traballo na aula e no espazo de xogo, identificando as peculiaridades do período 0-3 e do período 3-6.
A53 Coñecer os fundamentos musicais, plásticos e de expresión corporal do currículo desta etapa así como as teorías sobre a adquisición e desenvolvemento das aprendizaxes correspondentes.
A54 Coñecer e utilizar cancións para promover a educación auditiva, rítmica e vocal.
A55 Saber utilizar o xogo como recurso didáctico, así como deseñar actividades de aprendizaxe baseadas en principios lúdicos.
A56 Elaborar propostas didácticas que fomenten a percepción e expresión musicais, as habilidades motrices, o debuxo e a creatividade.
A59 Adquirir un coñecemento práctico da aula e da xestión da mesma.
B1 Aprender a aprender.
B2 Resolver problemas e tomar decisións de forma efectiva.
B3 Aplicar un pensamento crítico, autocrítico, lóxico e creativo.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B10 Capacidade de análise e síntese.
B11 Capacidade de busca e manexo de información.
B12 Capacidade de organización e planificación.
B16 Capacidade para integrarse e comunicarse con expertos noutras áreas e en contextos diferentes.
B18 Capacidade para relacionarse positivamente con outras persoas.
B22 Creatividade ou capacidade para pensar as cousas desde diferentes perspectivas, ofrecendo novas solucións aos problemas.
B23 Habilidades sociais para exercer o liderado na aula.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Coñecer os componentes da psicomotricidade e a súa influencia no desenvolvemento psicomotor do neno. A1
A15
A53
B1
B3
B11
C4
C8
Coñecer o desenvolvemento psicomotor e deseñar a intervención didáctica en nenos de 0 a 6 anos co fin de estimular dito desenvolvemento. A1
A8
A15
A21
B2
B10
B16
B18
C3
C4
Ser capaz de diseñar, crear, por en práctica e avaliar tarefas que fomenten o traballo da psicomotricidade e habilidades motrices básicas para nenos de 0 a 6 anos. A55
A56
B1
B2
B3
B5
B6
B11
B12
B18
B23
C3
C7
C8
Adquirir el conocimiento relativo al aprendizaje psicomotor en los niños y niñas de 0 a 6 años y la estructura anatómica y fisiológica que interviene en el mismo. A8
A15
A53
B12
B16
B18
B23
Experimentar intervenciones prácticas analizando críticamente su aplicación a la Educación Infantil. A8
A15
A21
A53
A54
A55
A56
A59
B11
B12
B22
B23
C6

Contidos
Temas Subtemas
BLOQUE TEMÁTICO I. PSICOMOTRICIDAD EN EDUCACIÓN INFANTIL A través de este bloque el alumno adquirirá los conocimientos teóricos necesarios para entender la intervención en el ámbito de la psicomotricidad.
TEMA 1. La psicomotricidad. Concepto y componentes. - Introducción a la psicomotricidad.
- Evolución terminológica.
- Componentes de la psicomotricidad.
- Aprendizaje, desarrollo, control y comportamiento motor.
- Reeducación psicomotriz.
- Educación psicomotriz.
- Terapia psicomotriz.
TEMA 2. La educación a través de la acción motriz. - Terminología básica.
- Acciones motrices y conocimiento.
- Motricidad preescolar.
BLOQUE TEMÁTICO II. COMPONENTES DE LA PSICOMOTRICIDAD. EL CONTROL DE LAS ACCIONES MOTRICES A través de este bloque temático el alumno adquirirá los conocimientos necesarios anatómico-fisiológico para entender cómo se produce el movimiento. Se describirán los distintos componentes de la psicomotricidad
TEMA 3. Introducción a la organización anatómica y fisiológica en el niño. A través de este tema el alumno realizará un viaje del mundo exterior al mundo interior, percibiendo de forma básica y amena toda la estructura interna del cuerpo humano. Organización anatómica y fisiológica. Sensación y percepción.
TEMA 4. Lateralidad, organización espacial y organización temporal. Se realizará un análisis de estos tres componentes de la psicomotricidad y su evolución en el niño.
Tema 5. La motricidad fina y global, el esquema corporal, el equilibrio, el tono muscular y la coordinación. El alumno indagará en aspectos más profundos de los diferentes componentes de la psicomotricidad, comprendiendo mejor las respuestas de los niños/as y su complejidad en la acción.
BLOQUE TEMÁTICO III. LAS HABILIDADES MOTRICES BÁSICAS Se analizarán las distintas habilidades motrices básicas que más influencia poseen en los primeros años de vida.
Tema 6. Las habilidades motrices básicas en la infancia - Concepto de Lanzar, saltar, correr, marchar, reptar, agarrar, trepar, manipular, etc.
- Desarrollo y evolución.
- Factores y componentes.
- Evaluación.
BLOQUE TEMÁTICO IV. DIDÁCTICA E INTERVENCIÓN EN PSICOMOTRICIDAD Y HABILIDADES MOTRICES BÁSICAS En este bloque se indagará en aspectos didácticos y en la planificación de sesiones de educación psicomotriz. Así como en el conocimiento de los test y baterías de test que se pueden utilizar para evaluar el comportamiento motor de un niño/a.
Tema 7. La sesión práctica y la evaluación - Análisis de las sesiones de psicomotricidad.
- Test y baterías de test de psicomotricidad.
- Principios pedagógicos para la intervención psicomotriz.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Proba de resposta breve A15 A1 0.5 0.5 1
Actividades iniciais C6 1 1 2
Análise de fontes documentais C3 C6 C7 1 10 11
Aprendizaxe colaborativa A53 1 5 6
Presentación oral A56 A59 1 5 6
Proba mixta A55 B1 B12 B18 B22 B23 1 5 6
Sesión maxistral A21 8 24 32
Traballos tutelados B3 B10 B12 B16 1 15 16
Práctica de actividade física A54 B5 B11 B22 C4 12 0 12
Glosario B1 B3 B10 1 8 9
Estudo de casos A8 0.5 2 2.5
Discusión dirixida B2 B6 B23 C3 C6 C8 2 4 6
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Proba de resposta breve Prueba objetiva dirigida a provocar el recuerdo de un aprendizaje presentado. Se presenta un enunciado en forma de pregunta para responder con una frase específica, palabra, cifra o símbolo.
Actividades iniciais Actividades que se llevan a cabo antes de iniciar cualquier proceso de enseñanza-aprendizaje a fin de conocer las competencias, intereses y/o motivaciones que posee el alumnado para el logro de los objetivos que se quieren alcanzar, vinculados a un programa formativo. Con ella se pretende obtener información relevante que permita articular la docencia para favorecer aprendizajes eficaces y significativos, que partan de los saberes previos del alumnado
Análise de fontes documentais Técnica metodológica que supone la utilización de documentos audiovisuales y/o bibliográficos relevantes para la temática de la materia con actividades específicamente diseñadas para el análisis de los mismos.
Aprendizaxe colaborativa Conjunto de procedimientos de enseñanza-aprendizaje guiados de forma presencial y/o apoyados con tecnologías de la información y las comunicaciones, que se basan en la organización de la clase en pequeños grupos en los que el alumnado trabaja conjuntamente en la resolución de tareas asignadas por el profesorado para optimizar su propio aprendizaje y el de los otros miembros del grupo.
Presentación oral Presentación por parte de los alumnos del proyecto o trabajo realizado y previamente aprobado por el profesor y elegido entre profesor y alumno.
Proba mixta Prueba que integra preguntas tipo de pruebas de ensayo y preguntas tipo de pruebas objetivas. En cuanto a preguntas de ensayo, recoge preguntas abiertas de desarrollo. Además, en cuanto preguntas objetivas, puede combinar preguntas de respuesta múltiple, de ordenación, de respuesta breve, de discriminación, de completar y/o de asociación.
Sesión maxistral Exposición oral complementada con el uso de medios audiovisuales y la introducción de algunas preguntas dirigidas a los estudiantes, con la finalidad de transmitir conocimientos y facilitar el aprendizaje.
Traballos tutelados Metodología diseñada para promover el aprendizaje autónomo de los estudiantes, bajo la tutela del profesor y en escenarios variados (académicos y profesionales). Está referida prioritariamente al aprendizaje del “cómo hacer las cosas”. Constituye una opción basada en la asunción por los estudiantes de la responsabilidad por su propio aprendizaje.
Práctica de actividade física Metodología basada en la puesta en práctica de sesiones de actividad física para que los alumnos puedan impartirlas (función docente), vivenciarlas (análisis de la pertinencia de los contenidos) u observarlas (procesos de evaluación y control). Se trata de una metodología fundamentalmente práctica, pero con una intención de reflexión y aplicación de los aspectos teóricos relacionados.
Glosario Elaboración de un glosario de términos vinculados a la materia, a través del cual los alumnos incorporarán términos a un diccionario en común y abierto a todo el alumnado.
Estudo de casos Se presentarán casos reales de niños con problemas psicomotrices para su análisis y debate.
Discusión dirixida Técnica de dinámica de grupos en la que los miembros del grupo discuten de forma libre, informal y espontánea sobre un tema, estando coordinados por un moderador.

Atención personalizada
Metodoloxías
Aprendizaxe colaborativa
Traballos tutelados
Descrición
Para la realización de los trabajos tutelados, los alumnos deben acudir en grupos reducidos a revisar el trabajo (tutoría) antes de su exposición en las prácticas de actividad física. El profesor o profesora podrá realizar sugerencias o solicitar modificaciones sobre el trabajo realizado, que deberán ser aprobadas antes de la entrega definitiva para su puesta en práctica.
El aprendizaje colaborativo se realizará en pequeños grupos que trabajarán a partir de distintos documentos sobre aspectos relacionados con la asignatura. El profesor o profesora orientará individualizadamente el trabajo de los grupos, dando pautas para iniciarlo, revisando el proceso, resolviendo dudas y valorando las aportaciones que vayan surgiendo.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba de resposta breve A15 A1 A lo largo del curso se irán planteando a los alumnos diversas pruebas y/o trabajos cortos para comprobar el seguimiento de los contenidos de la asignatura. Las pruebas se podrán hacer individualmente o en pequeños grupos. Los alumnos que asistan y participen activamente en estos trabajos podrán obtener hasta 2 puntos de la nota final. Se valorará la participación en trabajos hechos en clase como a través de moodle. 20
Proba mixta A55 B1 B12 B18 B22 B23 Se realizará en el mes de Junio, en la fecha marcada oficialmente por la Universidad de A Coruña. Será de caracter teórico-práctico, el tipo de preguntas a incorporar lo elegirá el alumnado. Los alumnos participarán activamente en la elaboración del examen. Este examen no es obligatorio, sino que servirá para subir nota y obtener 3 puntos más, en ningún caso bajará la nota del alumno obtenida en el trabajo tutelado o en la asistencia y participación en clase. 30
Traballos tutelados B3 B10 B12 B16 Se realizará un trabajo de aplicación de los contenidos desarrollados en clase. En él deberá programarse y justificarse una programación de una escuela de psicomotricidad para niños de 0 a 3 años o de 3 a 6 años, en la que se trabajen aspectos concretos de la motricidad aplicados a una de las etapas de Educación Infantil. El trabajo se podrá realizar individualmente o en grupo (hasta 3 integrantes). El profesor o profesora especificará los requisitos formales de presentación de los trabajos, tanto su parte escrita como la parte oral. El cumplimiento de dichos requisitos es imprescindible para que los trabajos sean aceptados. Una vez presentado en formato de texto, los grupos deberán llevarlo a la práctica a través de la realización de una sesión. 50
 
Observacións avaliación

<p> 1.Apartado teórico 30% 2.Apartado práctico 50% (trabajo tutelado). 3.Participación y asistencia 20% (Prácticas de actividad física, aprendizaje colaborativa y asistencia clases teóricas).  </p>

El examen no es obligatorio, siendo optativo y un medio para subir la nota.


Fontes de información
Bibliografía básica

BIBLIOGRAFIA BÁSICA

SUGRAÑES, E.; ÀNGEL, M.A. (coords.) (2007). La educación psicomotriz (3-8 años). Cuerpo, movimiento, percepción,

afectividad: una propuesta teórico-práctica. Barcelona: Graó.

ARUFE GIRALDEZ, V (2012). La construcción del deportista desde la infancia. A Coruña. Sportis.

ARNAIZ SÁNCHEZ, P. «La práctica psicomotriz: una estrategia para aprender y comunicar». Revista Electrónica de Psicomotricidad, núm. 0 (on line), 2002. www.iberopsicomot.net

ARNAIZ SANCHO, V. «Concepción y bases metodológicas de la educación corporal (0-3 años)». Revista Aula, núm. 19, 1993, pàg. 9-13.

ARNAIZ SANCHO, V. «El profesor y la seguridad afectiva en la educación infantil». Revista Aula, núm. 20, 1993, pàg. 75-80 (doc. electrònic).

AUCOUTURIER, B. (2004). Los fantasmas de acción y la práctica psicomotriz. Barcelona: Graó. cap. 4, pàg. 136-141.

FRANC, N. «Refleiones sobre la práctica: ejes y bloques de la psicomotricidad». Revista Especializada de Psicomotricidad Entre Líneas, núm. 1, 1997.

GARAIGORDÓBIL, M. Juego y desarrollo infantil. Madrid: Seco Olea, 1990, cap. 1-2, pàg. 13-55.

GARCÍA OLALLA, D. «La observación psicomotriz: transformar la experiencia compartida en comprensión. Propuestas para un análisis interactivo». Revista Especializada en Psicomotricidad Entre Líneas, núm. 7, 2000.

GARCÍA OLALLA, D. «Observación y análisis de la interacción en la práctica psicomotriz. Requisitos teóricos y propuestas metodológicas». Boletín de Estudios e Investigación. Monografía II. La Salle, 2003.

GARCÍA, M. J.; HOLGADO, A. Metodologías de intervención psicomotriz en el aula y propuesta de diseño curricular. Salamanca: Amaru, 1990, cap. 3, pàg. 79-108.

GRUP DE FORMACIÓ PERMANENT DE L'HOSPITALET. «Análisis de las representaciones en el segundo momento de la sesión de psicomotricidad». Revista Especializada de Psicomotricidad Entre Líneas, núm. 8, juliol 2000.

LE BOULCH, J. (1995). El desarrollo psicomotor desde el nacimiento hasta los 6 años. Barcelona: Paidós. , 2a. i 3a. part, pàg. 45-156.

RIGAL, R. (2006). Educación motriz y educación psicomotriz en preescolar y primaria.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Xogos motores/652G01030
Educación psicomotriz e habilidades motrices/652G01039

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías