Datos Identificativos 2015/16
Asignatura (*) Dificultades de aprendizaxe Código 652G02027
Titulación
Grao en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Terceiro Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Psicoloxía Evolutiva e da Educación
Coordinación
Freire Rodríguez, Carlos
Correo electrónico
carlos.freire.rodriguez@udc.es
Profesorado
Freire Rodríguez, Carlos
Regueiro Fernández, Bibiana
Correo electrónico
carlos.freire.rodriguez@udc.es
bibiana.regueiro@udc.es
Web
Descrición xeral

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12, no contexto familiar, social e escolar.
A2 Coñecer as características destes estudantes, así como as características dos seus contextos motivacionais e sociais.
A3 Dominar os coñecementos necesarios para comprender o desenvolvemento da personalidade destes estudantes e identificar disfuncións.
A4 Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento.
A5 Coñecer as propostas e desenvolvementos actuais baseado na aprendizaxe de competencias.
A6 Identificar e planificar a resolución de situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe.
A7 Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fóra de ela relativos ao período 6-12.
A11 Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula.
A14 Promover accións de educación en valores orientadas á preparación dunha cidadanía activa e democrática.
A15 Coñecer e abordar situacións escolares en contextos multiculturais.
A16 Deseñar, planificar e avaliar a actividade docente e a aprendizaxe na aula.
A19 Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación educativa e ser capaz de deseñar proxectos de innovación identificando indicadores de avaliación.
A47 Coñecer o proceso de aprendizaxe da linguaxe escrita e o seu ensino.
A48 Fomentar a lectura e animar a escribir.
A49 Coñecer as dificultades para a aprendizaxe das linguas oficiais de estudantes de outras linguas.
A62 Coñecer e aplicar os procesos de interacción e comunicación na aula e dominar as destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar un clima de aula que facilite a aprendizaxe e a convivencia.
A63 Controlar e facer o seguimento do proceso educativo e en particular o de ensino-aprendizaxe mediante o dominio das técnicas e estratexias necesarias.
A64 Relacionar teoría e práctica coa realidade da aula e do centro.
A65 Participar na actividade docente e aprender a saber facer, actuando e reflexionando desde a práctica.
A66 Participar nas propostas de mellora nos distintos ámbitos de actuación que se podan establecer nun centro.
A67 Regular os procesos de interacción e comunicación en grupos de estudantes 6-12 anos.
A68 Coñecer formas de colaboración cos distintos sectores da comunidade educativa e do contorno social.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B7 Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo.
B11 Capacidade de comprensión dos distintos códigos audiovisuais e multimedia e manexo das ferramentas informáticas.
B12 Capacidade de selección, de análise, de avaliación e de utilización de distintos recursos na rede e multimedia.
B13 Lectura e interpretación de imaxes.
B14 Capacidade para traballar en equipo de forma cooperativa, para organizar e planificar o traballo, tomando decisións e resolvendo problemas, tanto de forma conxunta como individual.
B15 Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información.
B16 Capacidade crítica e creativa na análise, planificación e realización de tarefas, como froito dun pensamento flexible e diverxente.
B17 Capacidade de análise e de autoavaliación tanto do propio traballo como do traballo en grupo.
B18 Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes.
B19 Capacidade de adaptarse a novas situacións nunha sociedade cambiante e plural.
B20 Relación con diversos interlocutores sociais.
B21 CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeneral, e se adoita encontrar a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B22 CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
B23 CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B24 CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B25 CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12, no contexto familiar, social e escolar. A1
B25
C4
Coñecer as características destes estudantes, así como as características dos seus contextos motivacionais e sociais. A2
Dominar os coñecementos necesarios para comprender o desenvolvemento da personalidade destes estudantes e identificar disfuncións. A3
B19
B22
B23
B24
Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento A4
B22
B23
B24
B25
C4
Coñecer as propostas e desenvolvementos actuais baseado na aprendizaxe de competencias. A5
Identificar e planificar a resolución de situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe. A6
Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fóra de ela relativos ao período 6-12. A7
Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula. A11
Promover accións de educación en valores orientadas á preparación dunha cidadanía activa e democrática. A14
Coñecer e abordar situacións escolares en contextos multiculturais. A15
Deseñar, planificar e avaliar a actividade docente e a aprendizaxe na aula A16
Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación educativa e ser capaz de deseñar proxectos de innovación identificando indicadores de avaliación. A19
Coñecer o proceso de aprendizaxe da linguaxe escrita e o seu ensino. A47
Fomentar a lectura e animar a escribir A48
Coñecer as dificultades para a aprendizaxe das linguas oficiais de estudantes de outras linguas A49
Coñecer e aplicar os procesos de interacción e comunicación na aula e dominar as destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar un clima de aula que facilite a aprendizaxe e a convivencia A62
Controlar e facer o seguimento do proceso educativo e en particular o de ensino-aprendizaxe mediante o dominio das técnicas e estratexias necesarias. A63
Relacionar teoría e práctica coa realidade da aula e do centro. A64
Participar na actividade docente e aprender a saber facer, actuando e reflexionando desde a práctica. A65
Participar nas propostas de mellora nos distintos ámbitos de actuación que se podan establecer nun centro. Regular os procesos de interacción e comunicación en grupos de estudantes 6-12 anos. Coñecer formas de colaboración cos distintos sectores da comunidade educativa e do contorno social. A66
A67
A68
Resolver problemas de forma efectiva. B2
Traballar de forma autónoma con iniciativa. Traballar de forma colaborativa. Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional. Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo. B4
B5
B6
B7
Capacidade de comprensión dos distintos códigos audiovisuais e multimedia e manexo das ferramentas informáticas. Capacidade de selección, de análise, de avaliación e de utilización de distintos recursos na rede e multimedia. Lectura e interpretación de imaxes. B11
B12
B13
Capacidade para traballar en equipo de forma cooperativa, para organizar e planificar o traballo, tomando decisións e resolvendo problemas, tanto de forma conxunta como individual. Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información. Capacidade crítica e creativa na análise, planificación e realización de tarefas, como froito dun pensamento flexible e diverxente. Capacidade de análise e de autoavaliación tanto do propio traballo como do traballo en grupo. Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes B14
B15
B16
B17
B18
B20
B21
Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida. C3
Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse. Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida. Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade C6
C7
C8

Contidos
Temas Subtemas
1-DESARROLLO CONCEPTUAL DE LAS DIFICULTADES EN EL APRENDIZAJE. 1.1.Caracterización actual de las dificultades en el aprendizaje.
1.2.Características de los niños con DA.
2- VARIABLES SOCIO-EMOCIONALES Y MOTIVACIONALES. 2.1.Componentes emocionales y motivacionales implicados en las DA.
3- VARIABLES Y PROCESOS COGNITIVOS EN LAS DA 3.1.Enfoques y estilos de aprendizaje.
3.2.Estrategias de aprendizaje.
3.3.Autorregulación del aprendizaje.
4. LAS DIFICULTADES EN LOS APRENDIZAJES BASICOS. PREVENCIÓN DE LAS DIFICULTADES EN EL APRENDIZAJE DE LA LECTURA
4.1.Conceptos básicos.
4.2.Procesos que intervienen en la lectura.
4.3.Dificultades en DAL.
4.4.Evaluación.
4.5.Intervención en las DAL.
.
5.LAS DIFICULTADES EN LOS APRENDIZAJES BASICOS. PREVENCIÓN DE LAS DIFICULTADES EN EL APRENDIZAJE DE LA ESCRITURA
5.1.Conceptos básicos.
5.2.Procesos que intervienen en la escritura.
5.3.Dificultades en DAE.
5.4.Evaluación en DAE.
5.5.Intervención en las DAE.
6. LAS DIFICULTADES EN LOS APRENDIZAJES BASICOS. PREVENCIÓN DE LAS DIFICULTADES EN EL APRENDIZAJE DE LAS MATEMATICAS
6.1.Conceptos básicos
6.2.Procesos que intervienen en las matemáticas
6.3.Dificultades en DAM
6.4.Evaluación en DAM
6.5.Intervención en las DAM
7. TDAH (TRASTORNO POR DÉFICIT DE ATENCIÓN CON HIPERACTIVIDAD)
7.1.Características del TDAH
7.2.Evaluación
7.3.Intervención psicoeducativa en TDAH


Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Estudo de casos A1 A4 A6 A15 A47 A63 A65 A68 B5 B13 B14 B18 B20 B21 B22 B23 B24 C7 C8 4 4 8
Lecturas A1 A2 A4 A5 A7 A47 A48 A49 B4 B11 B12 B15 B16 B17 B25 C3 C4 C6 2 8 10
Traballos tutelados A4 A6 A16 A19 A47 A48 A49 A62 A63 A65 A67 B2 B4 B5 B6 B7 B12 B14 B15 B16 B17 B19 B21 B22 B23 B24 B25 C3 C4 C6 C7 C8 6 10 16
Portafolios do alumno A3 A6 A14 A47 A48 A64 A66 B4 B15 B16 B21 B22 B23 C4 C7 20 5 25
Sesión maxistral A1 A2 A3 A4 A7 A11 A47 A62 21.5 0 21.5
Proba mixta A2 A3 A6 A64 B7 B16 2 20 22
 
Atención personalizada 10 0 10
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Estudo de casos Se realizarán análisis de supuestos prácticos que acercarán a los alumnos/as a la realidad educativa que se presenta en el aula en lo que se refiere a las dificultades en el aprendizaje.
Lecturas Individualmente, realizarán 3/4 lecturas que facilita el profesor y que complementan los temas tratados.
Traballos tutelados En grupos (mínimo 3 y máximo 4)deberán elaborar materiales de intervención en las DA (según el tema tratado en clase). Estos trabajos serán orientados por el profesor en sus diferentes fases y serán expuestos ante los demás compañeros. No se admiten trabajos individuales.
Portafolios do alumno Las actividades propuestas en las sesiones interactivas serán incluidas en un portafolio que se entregará individualmente al final del cuatrimestre.
Sesión maxistral Todos los temas serán introducidos por el profesorado en las sesiones expositivas.
Proba mixta La prueba de evaluación final será una prueba mixta que combine preguntas de respuesta corta y preguntas tipo test sobre los contenidos abordados durante el curso.

Atención personalizada
Metodoloxías
Proba mixta
Traballos tutelados
Descrición
Fuera del horario de clase y en tutorías se atenderán las dudas de los alumnos.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Estudo de casos A1 A4 A6 A15 A47 A63 A65 A68 B5 B13 B14 B18 B20 B21 B22 B23 B24 C7 C8 a- Actitud y participación de los alumnos en las actividades propuestas en las clases (tanto expositivas como interactivas).

b- Análisis y resolución de casos.
10
Proba mixta A2 A3 A6 A64 B7 B16 Evaluación final 50
Traballos tutelados A4 A6 A16 A19 A47 A48 A49 A62 A63 A65 A67 B2 B4 B5 B6 B7 B12 B14 B15 B16 B17 B19 B21 B22 B23 B24 B25 C3 C4 C6 C7 C8 Trabajos correspondientes a cada tema que apoyan y complementan los contenidos desarrollados. 15
Portafolios do alumno A3 A6 A14 A47 A48 A64 A66 B4 B15 B16 B21 B22 B23 C4 C7 Dossier donde se recogerán las actividades trabajadas en las sesiones interactivas. 25
 
Observacións avaliación

Aquellos que asistan a menos del 80% de las sesiones solo serán evaluados mediante prueba mixta, que computará el 100% de la calificación. 


Fontes de información
Bibliografía básica González R.M. y otros (2013). Javitor, el castor lector y los amigos de las letras. CEPE

Cuetos,F. (2008). Psicología De La Lectura. Madrid: Wolters Kluwer.

Cuetos,F. (2009). Psicología De La Escritura. Madrid: Wolters Kluwer.

Cullinan,B. (2005). La lectura en el aula. Sevilla: Trillas.

Das, J.P., Garrido, M., González, M., Timoneda, C. Y Pérez-Álvarez, F. (2001). Dislexia Y Dificultades De Lectura: Una Guía Para Maestros. Barcelona: Paidós.

Deaño,M. (2000). Cómo prevenir las dificultades de cálculo. Málaga: Aljibe.

Deaño,M. (2001). Necesidades educativas especiales relacionadas con el aprendizaje matemático. En F. Salvador (Dir.). Enciclopedia psicopedagógica de necesidades educativas especiales, vol 1. Málaga: Aljibe, pp.495-517.

Fernández,J. (2002). La numeración y las cuatro operaciones matemáticas. Madrid: CCS.

González, R.M. (2002). PODER escribir. Programa de entrenamiento en procesos cognitivos de la escritura. Madrid: EOS.

Defior,S., Gallardo,J., Ortúzar,R. (2004). Aprendiendo a leer. Materiales de apoyo: Málaga: Aljibe.

González Seijas, R.M. y Cuetos,F. (2008). Actividades para el aprendizaje de la lectura y de la escritura. Madrid: Cepe.

Jiménez, J. (2012). La dislexia en español. Madrid: Pirámide.

Jimeno,M. (2006).  ¿Por qué las niñas y los niños no aprenden matemáticas?. Barcelona: Octaedro.

Joselevich,E.(2008). AD/HD Qué es, qué hacer. Buenos Aires: Paidós.

Miranda, A., Vidal-Abarca,E., Soriano,M. (2000). Evaluación e intervención psicoeducativa en dificultades de aprendizaje. Madrid: Pirámide.

Moraza, I. Y Campo, M.E. Del (2002). Conceptualización Y Etiología De Las Dificultades De Aprendizaje. En M.E. Del Campo (Editora). Dificultades de aprendizaje e intervención psicopedagógica. Madrid: Sanz Y Torres, Pp.153-182.

Ortiz, M.R. (2004). Manual de dificultades de aprendizaje. Madrid: Pirámide.

Salvador Bilbao, M.C. y Santa, G. (2002). Evaluación e intervención en las dificultades de aprendizaje de la expresión escrita. En M.E. Del Campo (Ed.). Dificultades De Aprendizaje E Intervención Psicopedagógica. Madrid: Sanz Y Torres, Pp.463-494.

Salvador, F. y Gutiérrez, R. (2006). Atención educativa al alumnado con dificultades en lectura y escritura. Málaga: Aljibe.

Soriano M.(2006). Dificultades en el Aprendizaje. Granada: Grupo Editorial Universitario.

Soutullo,C. y Diez, A. (2007). Manual de Diagnóstico y tratamiento del TDAH. Madrid: Panamericana.

Uceira, E. González-Seijas, R.M. y Cuetos, F. (2012). Los TORRES, una familia de escritores. Madrid: CEPE.

Bibliografía complementaria

Alsina,A. (2004). Desarrollo de competencias matemáticas con recursos lúdico-manipulativos. Madrid: Narcea.

Avendaño, A., Lombardía, C. López I. y Pacoret, C. (2012). O purrusco dos bosques. Santiago de Compostela: Editorial GLIA.

Avendaño, A., Lombardía, C. López I. y Pacoret, C. (2012). As aventuras de Toreto. Santiago de Compostela.Editorial GLIA.

Deaño,M. (2001). Necesidades educativas especiales relacionadas con el aprendizaje matemático. En F. Salvador (Dir.). Enciclopedia psicopedagógica de necesidades educativas especiales, vol 1. Málaga: Aljibe, pp.495-517.

Defior,S., Gallardo,J., Ortúzar,R. (2004). Aprendiendo a leer. Materiales de apoyo: Málaga: Aljibe.

Gonzalez-Pienda,J. Y  Nuñez, J.C. (1998). Dificultades del aprendizaje escolar. Madrid: Pirámide

Martínez, J. (2002). Enseñar Matemáticas a alumnos con necesidades educativas especiales. Bilbao: Monografías escuela española.

Miranda, A., Vidal-Abarca,E., Soriano,M. (2000). Evaluación e intervención psicoeducativa en dificultades de aprendizaje. Madrid: Pirámide.

Canals, M. (2001). Vivir las matemáticas. Barcelona: Octaedro.

Galera, F. (2001). Aspectos didácticos de la lectoescritura. Grupo Editorial Universitario.

Garcia Madruga, J. (2006). Lectura y conocimiento. Barcelona:Paidós.

Nuñez, P.(2006). Taller de comprensión lectora. Barcelona: Octaedro.

Orjales, I. (2006). Practicar la lectura sin odiar la lectura. Madrid:CEPE.

Pérez, M. (2002). Orientación Educativa y dificultades de aprendizaje. Madrid: Thomson.

Romero,J., González,M.J. (2001). Prácticas de comprensión lectora. Madrid: Alianza editorial.

Secadas, F. (2004). Contar es fácil. Madrid: CEPE.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Psicoloxía do desenvolvemento de 6 a 12 anos/652G02002
Psicoloxía da aprendizaxe en contextos educativos/652G02007
Educación matemática I/652G02008
Resolución de problemas en matemática/652G02030

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías