Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Trastornos da lingua oral e escrita Código 652G02028
Titulación
Grao en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
 Terceiro Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Psicoloxía
Coordinación
Cuevas Gonzalez, Lino Manuel
 Correo electrónico
lino.cuevas@udc.es
Profesorado
Cuevas Gonzalez, Lino Manuel
 Correo electrónico
lino.cuevas@udc.es
Web
Descrición xeral Trátase dunha materia orientada a dotar o alumnado dos coñecementos xerais sobre dificultades na linguaxe oral, na lectura, a escritura, e o dominio da linguaxe escrita en xeral. Está orientada a dotar os alumnos dos coñecementos e competencias necesarios para aplicar criterios axeitados na identificación e intervención educativa en nenos do grupo de idade que cursan a Educación Primaria e que poden presentar trastornos na linguaxe oral e escrita.
Plan de continxencia 1. Modificación de contenidos
Ninguna
2. Metodologías
* Metodologías docentes que se mantienen
Todas.
Exceptuando el caso de que no puedan realizarse las sesiones presenciales, entonces se llevaran a cabo las sesiones virtuales y en el mismo horario que se había establecido para las sesiones presenciales. Esto se llevará a cabo a través de la plataforma Teams, siempre y cuando ese recurso tecnológico esté a disposición tanto del alumnado como del profesorado
3. Mecanismos de atención personalizada al alumnado
Si no se pudieran llevar a cabo tutorías presenciales entonces se realizarán de manera virtual. En principio se recomienda el correo electrónico y/o la aplicación Teams. Si por cualquier razón, el uso de estos medios no fuera posible, se buscarían alternativas a través de aplicaciones de mensajería y/o de videoconferencias consensuadas entre alumnado y profesorado. Se podrán realizar de forma individualizada o en pequeños grupos.
4. Modificaciones en la avaliación

En caso de que no se pudiera realizar un examen presencial, éste decaería de la calificación final y ésta, a su vez, se conformaría de la siguiente manera:
la síntesis de los trabajos tutelados y del aprendizaje colaborativo se llevaría a cabo a través de una exposición oral en la plataforma Teams (o, si este recurso no fuese posible o no estuviese disponible, a través de otra plataforma consensuada entre profesorado y alumnado) y supondría el 50% de la calificación final.
Los estudios de casos, para los que se facilitará material bibliográfico, videográfico y webgráfico, irán acompañados de una serie de cuestiones que el alumnado deberá responder con la mayor amplitud posible y se remitirán al profesor a través del correo electrónico (o por cualquier otro medio telemático alternativo si este no fuese posible) y supondrán el 30% de la calificación final.
Por último, las lecturas y su recensión deberán ajustarse a los criterios que indique el profesor y su grado de profundización, y supondrán el 20% de la calificación final de la asignatura.
5. Modificaciones de la bibliografía o webgrafía

Ninguna

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12, no contexto familiar, social e escolar.
A2 Coñecer as características destes estudantes, así como as características dos seus contextos motivacionais e sociais.
A3 Dominar os coñecementos necesarios para comprender o desenvolvemento da personalidade destes estudantes e identificar disfuncións.
A4 Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento.
A6 Identificar e planificar a resolución de situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe.
A7 Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fóra de ela relativos ao período 6-12.
A11 Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula.
A12 Abordar e resolver problemas de disciplina.
B1 Aprender a aprender.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B3 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B7 Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo.
B8 Capacidade para elaborar discursos coherentes e organizados loxicamente.
B9 Capacidade para expoñer as ideas elaboradas, de forma oral e na escrita.
B10 Capacidade de expresión oral e escrita en varias linguas (a lo menos nunha lingua estranxeira).
B11 Capacidade de comprensión dos distintos códigos audiovisuais e multimedia e manexo das ferramentas informáticas.
B12 Capacidade de selección, de análise, de avaliación e de utilización de distintos recursos na rede e multimedia.
B14 Capacidade para traballar en equipo de forma cooperativa, para organizar e planificar o traballo, tomando decisións e resolvendo problemas, tanto de forma conxunta como individual.
B15 Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información.
B18 Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes.
B19 Capacidade de adaptarse a novas situacións nunha sociedade cambiante e plural.
B20 Relación con diversos interlocutores sociais.
B21 CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeneral, e se adoita encontrar a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B22 CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
B23 CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B24 CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B25 CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C5 Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
-Abordar e resolver problemas de disciplina. -Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación educativa e ser capaz de deseñar proxectos de innovación identificando indicadores de avaliación. -Mostrar habilidades sociais para entender ás familias e facerse entender por elas. -Falar, ler e escribir correcta e adecuadamente nas linguas oficiais da Comunidade Autónoma. -Coñecer e aplicar os procesos de interacción e comunicación na aula e dominar as destrezas e habilidades necesarias para fomentar un clima de aula que facilite a aprendizaxe e a convivencia. -Regular os procesos e interacción e comunicaciónen grupos de estudantes de 6 a 12 años. A1
A2
A3
A4
A6
A7
A11
A12
 B11
B21
B22
B23
B24
B25
 C4
-Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12 anos, no contexto familiar, social e escolar. -Dominar os coñecementos necesarios para comprender o desenvolvemento da personalidade destes estudantes e identificar disfuncions. -Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento. -Identificar e planificar a resolución de situacions educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe. -Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fora dela relativos ao período 6-12 anos. -Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula. -Comprender os principios básicos das ciencias da linguaxe e da comunicación. A1
A3
A4
A6
A7
A11
-Abordar e resolver os problemas de disciplina. -Fomentar a educación democrática da cidadanía e a práctica do pensamento social crítico. -Falar, ler e escribir correcta e adecuadamente nas linguas oficiais da Comunidade Autónoma. -Promover accions de educación en valores orientadas á preparación dunha cidadanía activa e democrática. A12
 C1
C4
-Aprender a aprender. -Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo. -Capacidade para elaborar discursos coherentes e organizados loxicamente. -Capacidade para expoñer ideas elaboradas, de forma oral e na escrita. -Capacidade de selección, de análise e de utilización de distintos recursos na rede e multimedia. -Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información. B1
B7
B8
B9
B10
B12
B15
Aprender a aprender. -Resolver problemas de forma efectiva. -Aplicar un pensamento crítico, lóxicoe creativo. -Traballar de forma autónoma con iniciativa. -Traballar de forma colaborativa. -Capacidade para traballar en equipo de forma cooperativa, para organizar e planificar o traballo, tomando decisions e resolvendo problemas, tanto de forma conxunta como individual. B1
B2
B3
B4
B5
B14
-Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes. -Capacidade de adptarse a novas situacions nunha sociedade cambiante e plural. -Relacion con diversos interlocutores sociais. B18
B19
B20
-Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais da Comunidade Autónoma. -Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro. -Entender a importancia da cultura emprendedora e coñeer os medios ao alcance das personas emprendedoras. C1
C5
C7
Expresarse correctamente tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais da Comunidade Autónoma. Dominar e expresión e a comprensión da forma oral e escrita dun idioma estranxeiro. Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacions (TIC) necesarias para o desempeño da sua profesión e para a aprendizaxe ao longo da vida. C1
C3
Entender a importancia da cultura emprendedorae coñecer os medios ao alcance das personas emprendedoras. Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida. Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade. C6
C7
C8

Contidos
Temas Subtemas
TEMA 1: COMUNICACIÓN E LINGUAXE 1. Delimitación de conceptos: Comunicación, linguaxe, lingua e fala.
1.1. Códigos e canais.
1.2. O signo.
1.3. Intencionalidade, mensaxe e contexto.
2. Tipos e sistemas de comunicación humana.
3. O desenvolvemento da linguaxe no neno: Fases de adquisición
4. O desenvolvemento da lianguaxe na idade da Educación Primaria.
TEMA 2: ALTERACIÓNS DA LINGUAXE ORAL 1. Conceptualización
1.1. Compoñentes da linguaxe.
1.2. Instrumentos da linguaxe
2. Factores etiolóxicos
3. Clasificación das alteracións da linguaxe.
4. Detección de dificultades na lianguax: signos e síntomas.
TEMA 3: TRASTORNOS DA LINGUAXE, A FALA E A COMUNICACIÓN.
 1. Retrasos no desenvolvemento da linguaxe
1.1. Retraso Simple da Linguaxe
1.2. Disfasia ou Retraso Grave da Linguaxe.
2. Trastornos da fala.
2.1. Dislalias.
2.2. Disfemias.
2.3. Disfonías.
3. Alteraciones de la comunicación: Mutismo y mutismo selectivo.
TEMA 4: TRASTORNOS DA LINGUAXE SECUNDARIA A OUTROS SÍNDROMES
 1. Inroducción.
2. A linguaxe no Retraso Mental.
2.1. Concepto de Retraso Mental.
2.2. Etioloxía.
2.3. Indicadores do Retraso Mental.
2.4. Trastornos da Linguaxe asociados ao Retraso Mental.
3. A linguaxe no Autismo.
3.1. Autismo e Trastornos Xeralizados do Desenvolvemento.
3.2. Descrición do Trastorno Autista.
3.3. O Enfoque Cognitivo da Teoría da Mente
3.3.1. Funcións da Capacidade para a “Lectura da Mente”
3.3.2. Síntomas da “Ceguera Mental” no Autismo.
3.4. Alteracións da Linguaxe no Trastorno Autista.
3.5. Recomendacións para o Educador.
4. A linguaxe na Parálisise Cerebral.
4.1. Concepto e Tipos de Parálise Cerebral.
4.2. Importancia das Partes do Corpo na Emisión da Voz.
4.3. Problemas na Fala segundo a Localización da Lesión.
4.4. Alteracións Lingüísticas máis Frecuentes no Paralítico Cerebral.
TEMA 5: TRASTORNOS DA LECTURA E DA ESCRITURA
 1. A aprendizaxe da lectura
2. O concepto de dislexia adquirida ou alexia.
3. Tipos de dislexias adquiridas.
3.1. Dislexias Periféricas
3.2. Dislexias Centrais
4.- Consideracións xerais acerca da grafía e da escritura
5.- Desenvolvemento da motricidade infantil
6.- Motricidade e grafismo. Fases da evolución do grafismo
7. Concepto e requisitos da escritura
8. Conceptualización da agrafía ou disgrafía adquirida: Definición y termos afíns
9. Tipos de disgrafía adquirida.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Traballos tutelados B2 B4 B5 B7 B8 B12 B14 B15 C1 C7 2 26 28
Sesión maxistral A3 A11 B3 B7 B8 B19 B20 C5 16 17 33
Estudo de casos A1 A2 A4 A6 A7 A12 B25 B24 B23 B22 B21 B18 B15 B11 B10 B9 B5 B4 B2 B1 C3 C4 C6 C8 12 12 24
Lecturas A1 A2 A3 A4 A7 A12 B1 B2 B3 B4 B12 B15 B24 B25 C1 C3 C7 0 10 10
Proba obxectiva B3 B4 B8 2 10.5 12.5
 
Atención personalizada 5 0 5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Traballos tutelados Traballos en grupo e/ou individuais sobre temas específicos contemplados no temario da asignatura.
Sesión maxistral Exposición por parte do profesor dos aspectos teóricos e metodológicos que debe coñecer o alumno.
Estudo de casos Análise de casos de diferentes patoloxías asociadas á linguaxe e a comunicación
Lecturas Constituyen un conjunto de textos y temas que irán surgiendo a medida que se avanza en la exposición y desarrollo de la asignatura y que el alumnado podrá leer para proceder a una recensión que le permita profundizar en los contenidos de interés relacionados (directa o transversalmente) con la asignatura.
Proba obxectiva Proba de coñecementos tipo test sobre os contidos impartidos ao longo das sesións expositivas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
A atención personalizada ten ol valor de poder guiar a cada alumno individualmente o en pequeo grupo nas tarefas concretas que se propoñen de cara ao obxectivo último: favorecer a correcta aprendizaxe, ao tempo que realiza o seguimento dos alumnos en canto a coñecementos, destrezas, motivación, esforzo, etc.


Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba obxectiva B3 B4 B8 O grado de comprensión dos contidos; a capacidade para relacionar os coñecementos entre sí seleccionando coherentemente os que deben ser utilizados para responder axeitadamente ás cuestiones solicitadas. 40
Traballos tutelados B2 B4 B5 B7 B8 B12 B14 B15 C1 C7 Se solicitaran traballos sobre un tema específico que os alumnos desenvolverán, ben individualmente, ben en grupos pequeos. Algúns dels serán expostos oralmente nas clases.
30
Estudo de casos A1 A2 A4 A6 A7 A12 B25 B24 B23 B22 B21 B18 B15 B11 B10 B9 B5 B4 B2 B1 C3 C4 C6 C8 Durante as sesións interactivas, se plantexará a análise de casos de diferentes patoloxías da linguaxe. 20
Lecturas A1 A2 A3 A4 A7 A12 B1 B2 B3 B4 B12 B15 B24 B25 C1 C3 C7 Se valorará el nivel de profundización y la capacidad de reflexión del alumnado sobre cada lectura propuesta. 10
 
Observacións avaliación

Será obrigatoria a asistencia ás clases expositivas e interactivas. Será considerado alumnado asistente aquel que asista a un mínimo do 80% das sesións, tanto expositivas como interactivas. 

Nas clases interactivas, o alumnado que se acolla á condición de asistente terá que entregar un portafolios coas actividades realizadas. Este portafolio computará un 40% (4 puntos) da avaliación final. Nas clases expositivas, aquel alumnado que se acolla á condición de asistente será avaliado mediante unha proba obxectiva (test) que computará o 50% (5 puntos) da avaliación final. Para superar a materia é necesario que o alumnado teña obtido un mínimo de 2 puntos no portafolios de actividades interactivas e de 2,5 na proba obxectiva. 

Aquel alumnado que asista a menos do 80% das sesións expositivas e interactivas será avaliado mediante un exame de contidos teórico-prácticos que computará o 100% da avaliación. Dito exame consistirá na proba obxectiva cos contidos impartidos nas sesións expositivas e una proba práctica baseada nos contidos abordados nas sesións interactivas. 

Así mesmo, aquel alumnado a tempo parcial terá dereito a solicitar a dispensa académica, segundo recolle o apartado 5 do artigo 4 da Norma que regula o réxime de dedicación ao estudo dos estudantes de Grao na Universidade da Coruña (aprobada no Consello de Goberno do 28 de xuño do 2016):

Os estudantes a tempo parcial poderán solicitar aos Decanos e Directores dos
centros responsables da súa titulación a dispensa académica que lles exima da
asistencia a clase daquelas materias, ou partes de materias, nas que se admita a
citada dispensa na súa guía docente; porén en todo caso serán avaliados polo
sistema de avaliación continua . A solicitude de dispensa poderá realizarse no
momento de remitir a documentación xustificativa mencionada no apartado 1 deste
artigo.

O estudantado que teña recoñecida a condición de dispensa académica terá que
efectuar un exame escrito dos contidos teóricos (proba obxectiva) e prácticos (proba práctica baseada nos contidos traballados nas sesións
interactivas). Este exame computará o 100% da avaliación. 

Observacións adicionais:

A convocatoria de xullo estará
sometida aos mesmos criterios que a convocatoria de xanerio. 

Fontes de información
Bibliografía básica J.C. Meléndez Moral (1996). Desarrollo psicológico de la dificultad auditiva. Cristóbal Serrano Valencia
V M. Acosta Rodríguez; A Mª.Moreno Santana (2001). Dificultades del lenguaje en ambientes educativos.. Masson
J. Narbona;C. Chevrie-Muller (2001). El lenguaje del niño.Desarrollo normal, evaluación y trastornos.. Masson
P.Howlin;S.Baron-Cohen;J.Hawdin (2006). Enseñar a los niños autistas a comprender a los demás.Guía práctica para educadores.. CEAC educación
D.Caplan (1992). Introducción a la neurolingüística y al estudio de los trastornos del lenguaje. Visor Distribuciones, S.A.
Miquel Serra;Elisabet Serrat;Rosa Solé y Melina Aparici (2000). La adquisición del lenguaje. Ariel Psicología
M.López Torrijo (2005). La educación de las personas con sordera.La esuela oralista española.. Universitat de Valencia.Dpto.Educación Comparada e Historia de la Educación.
J. N. García Sánchez (1998). Manual de dificultades de aprendizaje: Lenguaje. Lecto-escritura. Matemáticas. Aula Magna
J. Peña Casanova (2003). Manual de Logopedia. Masson
J.Rondal; X.Serón (2000). Neurología y conducta. Paidós
M. Belinchón;J.M.Igoa;A. Riviere (2000). Psicología del lenguaje.Investigación y Teoría. Trotta. S.A.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías