Datos Identificativos 2023/24
Asignatura (*) Resolución de problemas en matemática Código 652G02030
Titulación
Grao en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
 Terceiro Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Coordinación
Santamaría Recio, María Celina
 Correo electrónico
celina.santamaria@udc.es
Profesorado
Santamaría Recio, María Celina
 Correo electrónico
celina.santamaria@udc.es
Web
Descrición xeral Nesta materia revisaremos distintas estratexias e modelos de resolución, co obxectivo de mellorar a competencia do alumnado para analizar e resolver problemas, desenvolvendo recursos transferibles a situacións novas. Utilizaremos metodoloxías activas e colaborativas, cun enfoque eminentemente práctico. Estas aprendizaxes conducen a unha maior seguridade e confianza para abordar a análise, solución e valoración de resultados de problemas.

Competencias do título
Código Competencias do título
A38 Adquirir competencias matemáticas básicas (numéricas, cálculo, xeométricas, representacións espaciais, estimación e medida, organización e interpretación da información, etc.).
A39 Coñecer o currículo escolar de matemáticas. Analizar, razoar e comunicar propostas matemáticas.
A40 Formular e resolver problemas vinculados coa vida cotiá.
A41 Valorar a relación entre matemáticas e ciencias como un dos pilares do pensamento científico.
B1 Aprender a aprender.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B3 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B8 Capacidade para elaborar discursos coherentes e organizados loxicamente.
B9 Capacidade para expoñer as ideas elaboradas, de forma oral e na escrita.
B10 Capacidade de expresión oral e escrita en varias linguas (a lo menos nunha lingua estranxeira).
B15 Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información.
B18 Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes.
B19 Capacidade de adaptarse a novas situacións nunha sociedade cambiante e plural.
B21 CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeneral, e se adoita encontrar a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B22 CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
B23 CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B24 CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B25 CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Potenciar e desenvolver a competencia matemática e os concetos matemáticos esenciais A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B4
B5
B9
B15
B19
B22
 C3
C4
C7
Potenciar e desenvolver a competencia matemática e os conceptos matemáticos esenciais A38
A39
A40
A41
 B1
B3
B4
B5
B8
B10
B19
B22
 C3
C4
Sistematizar a resolución de problemas A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B5
B8
B9
B10
B15
B21
B23
B24
B25
 C1
C6
C8
Analizar problemas mediante a representación dos mesmos A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B5
B8
B9
B15
 C3
C4
C6
C8
Aplicar distintas estratexias de resolución, seleccionando as máis adecuadas a cada situación A38
A39
A40
A41
 B1
B3
B4
B5
B8
B9
B15
B23
B24
Valorar críticamente as solucións obtidas A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B5
B8
B9
B18
Analizar a resolución de problemas desde a perspectiva curricular e da competencia matemática A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B5
B15
B18
B19
B21
B23
B24
B25
 C1
C3
C4
C6
C7
C8
Resolver problemas contextualizados mediante o traballo colaborativo A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B5
B9
B10
B15
B19
B21
 C3
C4
Aplicar recursos TIC á resolución de problemas A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B5
B15
B19
B23
B24
Mellorar a confianza e a competencia para resolver problemas A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B5
B8
B9
B10
B15
B18
B19
Mellorar a confianza e a competencia docente para guiar ao alumnado de educación primaria na resolución de problemas A38
A39
A40
A41
 B1
B2
B3
B4
B8
B9
B10
B15
B18
B19
B21
B22
B23
B24
B25

Contidos
Temas Subtemas
Problemas e solucións Factores que inflúen na resolución de problemas
Algoritmos e estratexias
Modelos de resolución de problemas
O papel da resolución de problemas na educación Competencia matemática
Resolución de problemas: perspectiva curricular
Avaliación
Etapas da resolución de problemas Adquisición da información
Interpretación da información
Comprensión e organización conceptual da información
Representación da información
Análise da información e inferencias
Solución do problema
Comunicación da solución
Avaliación da solución
Estratexias para a resolución de problemas Representar o problema (esquemas, debuxos, diagramas, táboas, etc)
Buscar semellanzas con outros problemas
Divide e vencerás (subproblemas)
Analizar casos particulares
Buscar patróns: generalización
Usar unha notación matemática correcta
Procura aleatoria
Ensaio e erro
Traballar cara atrás
Aproximacións sucesivas
Usar simulacións (Geogebra, etc)
Pensamento computacional
Traballar en equipo
Procesos e instrumentos de avaliación Portafolios dixitais
Recursos TIC
Traballo colaborativo
Procura e selección de fontes fiables
Recursos para a resolución de problemas Portafolio dixital colaborativo
Rúbricas
Listas de cotejo
Avaliación entre pares
Construción colaborativa de rúbricas
Perspectiva curricular Deseño e desenvolvemento de problemas contextualizados para Educación Primaria

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Solución de problemas A38 A39 A40 A41 B1 B2 B3 B4 B5 B8 B9 B15 B19 C1 C3 C4 C6 C7 C8 12 36 48
Sesión maxistral A38 A39 A41 B1 B10 B15 B18 B25 C4 C6 C7 C8 6 9 15
Aprendizaxe colaborativa A38 A39 A40 A41 B1 B2 B3 B5 B8 B9 B10 B15 B18 B19 B21 B22 B23 B24 C1 C3 C4 C6 C7 C8 5 10 15
Presentación oral B8 B9 B10 B15 C3 2 2 4
Actividades iniciais A40 A41 B1 C8 1.25 1.25 2.5
Portafolios do alumno A38 A39 B1 B2 B3 B4 B5 B9 B15 B19 B22 B23 B24 C3 C8 3 4.5 7.5
Análise de fontes documentais A38 A39 B1 B4 B5 B9 B10 B15 B22 B23 B24 C3 C6 1 3 4
Proba mixta A38 A39 A40 B2 B3 B4 B8 B9 C1 2 11.5 13.5
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Solución de problemas Ao longo do curso resolveranse unha serie de problemas: enunciados durante as clases maxistrais ou ben expostos polo alumnado. Tamén se realizarán actividades na aula tanto individuais como colaborativas.
Sesión maxistral Presentaranse os contidos da materia ilustrados con exemplos prácticos que os motiven.
A sesión apoiarase na participación do alumnado e co apoio de recursos TIC.
Aprendizaxe colaborativa Resolución de problemas en grupos, coa discusión dos distintos xeitos de abordar a solución ou a proposición de problemas diversos.

Realización de proxectos en grupos.

Compararanse tamén as achegas aportadas por distintos grupos
Presentación oral O alumnado expoñerá oralmente, distribuído por equipos de traballo, a resolución de problemas propostos e os proxectos realizados.
Actividades iniciais Na primeira sesión presentarase a materia e indicarase o sistema de traballo a seguir ao longo do curso.
Portafolios do alumno Estableceranse equipos de traballo, cuxos procesos e resultados de aprendizaxe sorganizaranse nun portafolio dixital
Análise de fontes documentais Revisaránse distintas fontes, de modo guiado e colaborativo
Proba mixta Consistirá na resolución dun conxunto de problemas plantexados e na reflexión sobre cuestións relacionadas coa materia.

Atención personalizada
Metodoloxías
Solución de problemas
Sesión maxistral
Aprendizaxe colaborativa
Actividades iniciais
Presentación oral
Análise de fontes documentais
Portafolios do alumno
Descrición
A atención personalizada consistirá no acompañamento a cada alumno/a no seu proceso de aprendizaxe, a través da interacción na aula e mediante reunións individuais ou en pequeno grupo no horario de titorías.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Solución de problemas A38 A39 A40 A41 B1 B2 B3 B4 B5 B8 B9 B15 B19 C1 C3 C4 C6 C7 C8 Resolución, presentación e discusión de problemas empregando diferentes estratexias de contido heurístico. 30
Aprendizaxe colaborativa A38 A39 A40 A41 B1 B2 B3 B5 B8 B9 B10 B15 B18 B19 B21 B22 B23 B24 C1 C3 C4 C6 C7 C8 Proposición e resolución de problemas en grupo e realización de proxectos tanto dentro como fóra da aula. 10
Proba mixta A38 A39 A40 B2 B3 B4 B8 B9 C1 Proba escrita con cuestións sobre os contidos teóricos, resolución de problemas, aplicación ao deseño de problemas para Educación primaria e reflexións.

 25
Presentación oral B8 B9 B10 B15 C3 Exposición en grupo na aula 15
Análise de fontes documentais A38 A39 B1 B4 B5 B9 B10 B15 B22 B23 B24 C3 C6 Investigación guiada sobre modelos e metodoloxías de resolución de problemas. 5
Portafolios do alumno A38 A39 B1 B2 B3 B4 B5 B9 B15 B19 B22 B23 B24 C3 C8 Portafolio colaborativo cos procesos e resultados do curso. 15
 
Observacións avaliación

Haberá en todo caso dous tipos de avaliación:

Opción A: alumnado presencial (80% de asistencia) e con participación activa na aula.

Opción B: alumnado non presencial, en cuxo caso a avaliación se basará na realización dun exame final escrito de carácter teórico-práctico.

A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación, unha vez comprobada, implicará directamente a cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario.

Fontes de información
Bibliografía básica

ABRANTES, P. – BARBA, C. – SEGARRA, Ll. y otros (2001) “La resolución de Problemas en Matemáticas”. (Graó. Barcelona)

BALBUENA, L. - COBA, M.D. de la (1992) "La matemática recreativa vista por los alumnos" (Proyecto Sur:Granada)

BOLT, B. (1988) "Actividades matemáticas" (Labor:Barcelona) y otros títulos del mismo autor

BRANSFORD, J.D. - STEIN, B.S. (1988) "Solución IDEAL de problemas" (Labor:Barcelona)

BROWN, S.; WALTER, M.; (1993) Problem posing: reflections and applications, (Lawrence Erlbaun Associates, Hilsdale, New Jersey)

BROWN, S.; WALTER, M.; (1990), the art of problem posing, (Lawrence Erlbaun Associates, Hilsdale, New Jersey)

BURGER E., STARBIRED, M.; (2000) The heart of mathematics, an invitation to effective thinking, (Key College Publishing, California)

CALLEJO DE LA VEGA, M.L. (1990) "La resolución de problemas en un club matemático" (Narcea:Madrid)

CALLEJO DE LA VEGA, M.L. (2000) "Educación Matemática y Ciudadanía: Propuestas desde los Derechos Humanos" (Centro Poveda. Santo Domingo, República Dominicana) (http://www.centropoveda.org/publicaciones/series/socyedu/edmatciud.htm)

CHAMOSO, JOSÉ; RAWSON, WILLIAM (2003 ) Matemáticas en una tarde de paseo ( Nivola: Madrid)

COCKCROFT, W.H. (1985) "Las matemáticas sí cuentan" (M.E.C.: Madrid)

COMAP (1999 ) Las matemáticas en la vida cotidiana ( Addison-Wesley: Madrid)

CORBALÁN, F. (2002) "La matemática aplicada a la vida cotidiana" (Graó:Barcelona)

FERNÁNDEZ BRAVIO, J.A.; (2000) Técnicas cerativas para la resolución de problemas matemáticos, (CISSPRAXIS, Barcelona)

GALLEGO LÁZARO, CARLOS... [et al.] (2005) Repensar el aprendizaje de las matemáticas. Matemáticas para convivir comprendiendo el mundo ( Graó: Barcelona)

GARDNER, M. (1992) "Inspiración ¡Ajá!" (Labor:Barcelona) y otros títulos

GIMÉNEZ, J. – SANTOS, L. – DA PONTE, J.P. (2004) “La actividad matemática en el aula” (Graó:Barcelona)

GUZMÁN, M.de (1991) "Para pensar mejor" (Labor:Barcelona) y otros títulos

HONSBERGER, R. (1994) "El ingenio en las matemáticas" (Euler:Madrid)

MASON, J. ? BURTON. L. ? STACEY, K. (1988) "Pensar matemáticamente" (Labor / MEC:Barcelona)

MATAIX, M. (1991) "Ludopatía matemática" (Alianza:Madrid) y otros títulos

NICKERSON, R.S. ? PERKINS, D.N. ? SMITH, E.E. (1990) "Enseñar a pensar" (Paidós M.E.C.:Bar­celona)

POLYA, G. (1965) "Cómo plantear y resolver problemas" (Dunod, Paris)

POLYA, G. (1967) "La découberte des mathématiques" (Trillas:México)

POZO MUNICIO, J.I. y otros (1994) "La solución de problemas" (Santillana:Madrid)

SABATÉ, D. y otros (1990) "Resolver problemas" (Alhambra: Madrid)

SEGARRA, Ll. (2000) "Problemates" (Graó : Barcelona)

SHELL CENTRE FOR MATHEMATICAL EDUCATION (1993) "Problemas con pautas y números" (Univ. del País Vasco:Bilbao)

SMULLYAN, R. (1991) "Alicia en el País de las Adivinanzas" (Cátedra:Madrid) y otros títulos

STACEY, K. - GROVES, S. (1999) "Resolver problemas: Estrategias" (Narcea: Madrid)

VILA, ANTONI –CALLEJO, Mª LUZ (2004) “Matemáticas para aprender a pensar. El papel de las creencias en la resolución de problemas”. Ed. Narcea. Madrid

WOOD, L.E. (1987) "Estrategias de pensamiento" (Labor:Barcelona)

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Educación matemática I/652G02008
Educación matemática II/652G02018

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

Recoméndase enviar os traballos telematicamente e, de non ser  posible, non utilizar plásticos, elixir a impresión a dobre cara, empregar papel reciclado e evitar imprimir borradores. ?
Débese facer un uso sustentable dos recursos e a prevención de impactos negativos sobre o medio natural.
Débese ter en conta a importancia dos principios éticos relacionados cos valores da sustentabilidade nos comportamentos persoais e profesionais.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías