Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Teoría da educación Código 652G03001
Titulación
Grao en Educación Social
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Coordinación
Rouco Ferreiro, Javier Francisco
Correo electrónico
javier.rouco@udc.es
Profesorado
Rouco Ferreiro, Javier Francisco
Serantes Pazos, Araceli
Correo electrónico
javier.rouco@udc.es
araceli.serantes.pazos@udc.es
Web
Descrición xeral A materia presenta un percorrido polas principais correntes pedagóxicas contemporáneas, desde unha perspectiva teórica, antropolóxica, política e social, para comprender as chaves da acción educativa. O obxectivo é coñecer e reflexionar sobre os contextos que interveñen e posibilitan (ou non) a educación. O enfoque da materia é práctico-reflexivo, no que se teñen que aplicar os coñecementos teóricos na análise da realidade, identificando as características máis salientables de cada proposta teórica en prácticas socioeducativas reais.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Coñecer os campos da educación social e recoñecer novos ámbitos emerxentes.
A2 Comprender os supostos e fundamentos históricos, pedagóxicos, psicolóxicos e sociolóxicos da acción socioeducativa e os seus ámbitos de actuación, valorando as súas implicacións.
A3 Analizar as políticas de benestar social e a lexislación que sustentan os procesos de acción socioeducativa.
A4 Distinguir os estadios evolutivos das persoas, e interpretar as súas implicacións educativas.
A5 Identificar e analizar os factores contextuais que afectan os procesos de intervención socioeducativa.
A7 Aplicar metodoloxías educativas e dinamizadoras da acción socioeducativa.
A8 Detectar factores de vulnerabilidade, de exclusión e de discriminación social que dificulten a inclusión social, escolar e laboral de persoas e colectivos
A9 Deseñar e desenvolver proxectos, programas e servizos nos diferentes campos de intervención profesional promovendo a participación e o desenvolvemento comunitario.
A10 Analizar, difundir, orientar e desenvolver procesos de promoción cultural.
A11 Observar, analizar, interpretar procesos de mediación social, cultural e educativa.
A13 Deseñar e levar a cabo proxectos de investigación elementais aplicables aos diferentes campos de intervención.
A14 Identificar e emitir xuízos razoados sobre problemas socioeducativos para mellorar a práctica profesional.
A16 Comprender a traxectoria da Educación Social e a configuración do seu campo e identidade profesional.
B1 Elaborar, analizar, sintetizar, valorar e transmitir criticamente a información.
B2 Redactar e presentar informes técnicos, memorias, regulamentos ou calquera outro documento básico que contribúa a regular a acción socioeducativa.
B3 Xerar a cultura profesional colaborativa, fomentando o traballo en rede e integrándose en grupos interdisciplinares con iniciativa e responsabilidade.
B4 Deseñar e impulsar espazos socioeducativos en contextos de diversidade atendendo á igualdade de xénero, á equidade e respecto aos dereitos humanos, favorecendo o empoderamento das persoas e colectivos ubicados en situacións de desvantaxe social.
B6 Adquirir e dominar habilidades comunicativas que permitan transmitir información, ideas e propostas a diversas audiencias.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Saber analizar e intrepretar a influencia das distintas correntes pedagóxicas nas prácticas socioeducativas presentadas a través de documentos, películas e material audiovisual A2
A5
B1
C1
Saber recoller información sobre unha práctica socioeducativa real, seleccionar e sintetizar os aspectos máis relevantes da mesma e analizala de forma crítica, a través da influenza das distintas correntes pedagóxicas estudadas na materia. Expoñer con rigor e claridade os resultados da análise A1
A14
B2
C3
Aprender a traballar en equipo, a facer o seguimento do traballo e a avaliación/autoavaliación do mesmo. Aprender a facer un diario e actas das reunións. A10
B3
C4
Ser capaz de introducir a perspectiva da cidadanía global na planificación, no deseño de propostas educativas e na avaliación A3
A4
A7
A8
A9
A11
A13
A16
B4
B6
C6
C8

Contidos
Temas Subtemas
1. Concepto de Teoría da educación

1.1. Concepcións actuais da educación: a educación como ámbito, como sistema e como proceso
1.2. Teoría e práctica da educación: suxeitos, axentes e organizacións educativas
1.3. Culturas educativas e culturas escolares
2. O movemento da Pedagoxía liberal e a Escola Nova

2.1. Antecedentes e precursores
2.2. Teorías, métodos e aportacións
2.3. Algúns representantes: Rousseau, Tolstoi,Montessori, Decroly, Freinet e Dewey

3. A Pedagoxía libertaria e o movemento antiautoritario

3.1. A libertade como principio e fin
3.2. Algúns representantes: Ferrer Guardia e Neill

4. A Pedagoxía socialista-marxista e pedagoxía institucional

4.1. Escola, traballo e reproducción socioeconómica
4.2. Algúns autores: Marx, Engels, Makarenko e Gramsci

5. A Pedagoxía liberadora e a desescolarización

5.1. A educación como concienciación e como instrumento de liberación
5.2. Algúns autores: Freire, Illich e Milani

6. Da escola comprensiva ao neoliberalismo educativo

6.1. A ensinanza comprensiva
6.2. Neoliberalismo e educación
6.3. A escola de Frankfurt e a Pedagoxía crítica
6.4. Algúns autores: Apple, McLaren e Giroux


7. Educación, globalización e cidadanía global

7.1. Educación no século XXI
7.2 Desenvolvemento humano sostible: retos educativos
7.3 Educación para unha cidadanía global

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A1 A2 A3 A16 B2 B3 C1 C6 3 15 18
Discusión dirixida A2 A3 A5 A7 A16 B3 C1 C6 6 20 26
Recensión bilbiográfica A1 A2 A3 A13 B2 C1 C6 0 15 15
Presentación oral A3 A4 A5 A16 B2 B3 C1 C6 1 8 9
Sesión maxistral A1 A2 A3 A4 A5 A7 21 0 21
Eventos científicos e/ou divulgativos A8 A9 A10 A11 A13 A14 A16 B1 B2 B3 B4 B6 C1 C3 C4 C6 C8 4 10 14
Aprendizaxe colaborativa A3 A7 A9 A11 B4 C1 5 10 15
Proba de ensaio A1 A2 C1 C4 2 10 12
 
Atención personalizada 20 0 20
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais O alumnado debe manexar e analizar fontes documentais primarias e secundarias no desenvolvemento das tarefas propias da materia.
Discusión dirixida Participación nas propostas de análise de películas e vídeos sobre prácticas educativas, relacionando os contidos coa materia.
Recensión bilbiográfica Lectura dun dos tres libros propostos como obligatorios e análise crítica dos seus contidos á luz das fontes bibliográficas traballadas na materia.
Presentación oral Dunha autora ou autor dalgún dos movementos estudados na aula.
Das ideas máis interesantes que se abordan no libro de carácter obligatorio.
Sesión maxistral Exposición dos contidos da materia utilizando distintos recursos e plataformas de aprendizaxe
Eventos científicos e/ou divulgativos Participar en actividades que resulten de interese para a comprensión da Educación Social e os seus ámbitos de traballo como parte do "Programa Piloto para a docencia en galego no Grao en Educación social"
Aprendizaxe colaborativa Desenvolvemento de procesos colaborativos conducentes a realizar as tarefas encomendadas.
Proba de ensaio Exercicio escrito no que se ten que demostrar o dominio dos contidos básicos da materia

Atención personalizada
Metodoloxías
Aprendizaxe colaborativa
Discusión dirixida
Recensión bilbiográfica
Eventos científicos e/ou divulgativos
Descrición
Para a realización dos traballos propostos realizarase un seguimento tanto nas sesións de aula como nas titorías.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Aprendizaxe colaborativa A3 A7 A9 A11 B4 C1 Prácticas encargadas e/ou desenvolvidas nas sesións interactivas 40
Recensión bilbiográfica A1 A2 A3 A13 B2 C1 C6 Dun libro a escoller entre os propostos. Avaliarase a calidade da análise dos contidos e o aproveitamento das lecturas realizadas na materia. 10
Presentación oral A3 A4 A5 A16 B2 B3 C1 C6 Das prácticas de aula (grupais). Terase en conta a claridade na exposición, a profundidade dos contidos e o manexo do tempo de exposición.

10
Sesión maxistral A1 A2 A3 A4 A5 A7 Asistencia e participación nas propostas de aula 10
Proba de ensaio A1 A2 C1 C4 Exercicio escrito individual no que se ten que demostrar o dominio dos contidos básicos da materia. 30
 
Observacións avaliación

Os contidos e todas as
actividades a desenvolver no marco do programa da materia realizaranse
na lingua galega; e tratándose dun contexto de aprendizaxe como é o da
Teoría da educación, terase en conta a boa disposición do alumnado á
hora de empregar este idioma, co debido respecto e atención, no
desenvolvemento das diferentes actividades de clase, ben sexa de xeito
oral ou escrito.

As persoas que asisten asiduamente (80-100% de asistencia) serán avaliadas polos:

1. Traballos realizados nas sesións de aula así como os propostos para realizar de forma individual ou en grupo nes sesións interactivas.
2. Exposición dos traballos de grupo e participación nos debates correspondentes ás sesións interactivas.
4. Defensa dun libro e traballo individual de síntese dos outros recomendados, cuxa proposta darase a coñecer na sesión de presentación da materia. As persoas que non participan nas presentacións entregan a recensión de 2 libros.
4. Exercicio escrito sobre os contidos da materia (Grupo A) ou traballo turelado (Grupo B).

As personas que non acadan o 80% da asistencia deben solicitar con antelación no Decanato a dispensa para superar a materia a través dos seguintes traballos: 

1. Recensións de 2 dos 3 libros indicados. O traballo de recensión debe contar con: 1. breve referencia ás autor/as, 2. a síntese das ideas principales de cada capítulo, 3. a conclusión no que se relación os obxectivos do libro coas aportacións finais, e 4. un comentario-crítico (persoal) do texto leído.
2. Analizar a influencia de TODAS as corrientes educativas traballadas na aula na película "Hoy empieza todo"
3. Exame final (con material no grupo B).

O alumnado que teña que ser avaliado na segunda oportunidade de xullo terá que repetir os traballos non superados positivamente ou non presentados, así como presentarse ao examen si é o caso.

Fontes de información
Bibliografía básica GARCÍA ARETIO, Lorenzo, MartaRUIZ CORBELLA e Miriam GARCÍA BLANCO (2009). Claves para la educación. Actores, agentes y escenarios en la sociedad actual.. Madrid: Narcea
GARCÍA ARETIO, Lorenzo, Marta RUIZ CORBELLA e Mirian GARCÍA BLANCO (2009). Claves para la educación. Actores, agentes y escenarios en la sociedad actual. . Madrid: Narcea.
MARI YTARTE, Rosa María (2006). Diversidad, identidades y ciudadanías: la educación social como cultura ciudadana. Valencia: Nau Llibres
TORRES, Juan Carlos (2004). Educación, poder y biografía: Diálogos con educadores críticos.. Madrid, Siglo XXI.
TRILLA, Jaume (Coord.) (). El legado pedagógico del siglo XX para la escuela del siglo XXI. Barcelona: Graó
TIANA, Alejandro, Florentino SANZ, Miryam CARREÑO e outros (2015). Génesis y situación de la Educación Social en Europa. Madrid: UNED
COLOM, Antoni J. (2002). La (de)construcción del conocimiento pedagógico: nuevas perspectivas en teorias de la educación. Madrid: Paidós
DELORS, Jean (1998). La educación en el siglo XXI. Cuestiones y perspectivas. PArís: UNESCO
LIRIO CASTRO, Juan (2005). La metodología en Educación Social: recorrido por diferentes ámbitos profesionales. Madrid: DYkinson
GIROUX, Henry A. (2004). Pedagogía y política de la esperanza: teoría, cultura y enseñanza. . Madrid: Amorrortu
APPLE, Michael (1996). Política cultural y educación. Madrid, Morata.
GARCÍA LÓPEZ, Rafaela, Vicent GOZÁLVEZ PÉREZ, Victoria VÁZQUEZ VERDERA e Juan ESCÁMEZ SÁNCHEZ (2011). Repensando la educación: cuestiones y debates para el siglo XXI (Observatorio Pedagógico). Valencia: Brief ediciones
MUÑOZ RODRÍGUEZ, Jose? Manuel (2011). Temas relevantes en teoriía de la educación. Salamanca: Universidad de Salamanca
NAVAL DURÁN, Concepción (2008). Teoría de la Educación. Un análisis epistemológico. Pamplona: EUNESA

Bibliografía complementaria McLAREN, Peter (2002). Formato único Rústica sin solapas Cómpralo 25.00 € Pedagogía crítica y cultura depredadora. Madrid: Paidós
NARANJO, Claudio (2004). Cambiar la educación para cambiar el mundo. La llave
MARTINEZ BONAFE (Coord.) (2003). Ciudadanía, poder y educación. Barcelona, Graó.
VALLES HERRERO, Josep e María SENRA VARELA (2010). Compedio conceptual de Educación Social. Madrid: Pirámide
GARCÍA MOLINA, José (2009). Dar la palabra: deseo, don y ética en Educación Social. Madrid: Gedisa
CARIDE, José A., Rita GRADAILLE e Mª Belén CABALLO (2015). De la pedagogía social como educación a la educación social como pedagogía. Perfiles educativos vol.37 no.148 México abr./jun.
MONTANÉ LÓPEZ, Alejandra (Coord) (2014). Derechos humanos y educación social. Madrid: Germania
QUINTANA CABANAS, José María (1994). Educación Social: antología d etetxtos clásicos. Madrid: Narcea
MARTINEZ RODRIGUEZ, Francisco (2013). educación, neoliberalismo y justicia social. Madrid: Pirámide
BASTIDA, Anna (1996). Educar en y para los derechos humanos: dinámicas y actividades. adrid: Los libros de la Catarata
MARTÍNEZ GARCÍA, José Saturnino (2013). Estructura social y desiguadad en España. Madrid: La catarata
LÓPEZ MARTÍN, Ramón (2014). Fundamentos políticos de la Educación Social. Madrid: Síntesis
DELGADO, Francisco (2006). Hacia la escuela laica,. Madrid, Laberinto.
POPKEWITZ, Thomas (2003). Historia cultural y educación: ensayos críticos sobre conocimiento y escolarización. . Pomares-Corredor
De Vita, Antonio (2012). La creación social. Relaciones y contextos para educar. Barcelona: Laertes
TRILLA, Jauma (1993). La educación fuera de la escuela, . Barcelona: Arial
CARIDE, José Antonio (2015). La educación social ante los Objetivos del Milenio y sus procesos de desarrollo. Revista de Educación Social, nº 61, pp 11-23
DOMÍNGUEZ FERNÁNDEZ, Guillermo (2016). La educación social: una profesión de compromiso en contínua reflexión y construcción. ExLibric
WHITTY, G., S. POWER e D. HALPIN (1999). La escuela, el Estado y el Mercado. Delagción de poderes y elección en educación.. Madrid: Morata.
ESTEVE ZARAGAZA, José Manuel (2003). La tercera revolución educativa. Barcelona: Paidós
GARCÍA MOLINA, José e Juan SAEZ CARRERAS (2006). Pedagogía Social: pensar la Educación Social como profesión. Madrid: Alianza editorial
Gerald SMALE, Graham TUSON y Daphne STATHAM (2003). Problemas sociales y trabajo social. Madrid: morata
FRYD SCHAPIRA, Paola (2010). Responsabilidad, pensamiento y acción: ejercer educación social en una sociedad fragmentada. Madrid: Gedisa
PLANELLA RIBERA, Jordi (2009). Ser Educador: entre Pedagogía y Nomadismo. Barcelona: UOC.
VIÑAO, Antonio (2002). Sistemas educativos, culturas escolares y reformas. . Madrid: Morata.
MAYORDOMO, Alejandro (1995). Socialización, Educación Social, Clases populares, Estudios históricos. Valencia: Universitat de Valencia
FONCILLAS, Mercedes e Cristina LAORDEN (2013). Tertulias Dialógicas en Educación Social: Transformando el Aprendizaje . RISE – International Journal of Sociology of Education Vo l. 3 No. 3 October 2013 pp. 244-268
CARR, W. (2002). Una teoría para la educación. Madrid, Morata.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Deseño e desenvolvemento da acción socioeducativa/652G03002

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías