Datos Identificativos 2023/24
Asignatura (*) Lingüística Código 652G04004
Titulación
Grao en Logopedia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Castelán
Galego
Portugués
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Letras
Coordinación
Alvarez Caccamo, Celso Maria
Correo electrónico
celso.alvarez.caccamo@udc.es
Profesorado
Alvarez Caccamo, Celso Maria
Fernández Ferreiro, Manuel
Correo electrónico
celso.alvarez.caccamo@udc.es
manuel.fernandez.ferreiro@udc.es
Web
Descrición xeral Introdución ao estudo da linguaxe, das linguas e da comunicación a meio delas.

Competencias do título
Código Competencias do título
A3 Coñecer e integrar os fundamentos lingüísticos da Logopedia: Fonética e fonoloxía, morfosintaxe, semántica, pragmática, sociolingüística.
B1 Acceso, selección e xestión das fontes de información relevantes para a práctica profesional.
B2 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Aprender a aprender.
B7 Capacidade de análise e síntese.
B8 Capacidade de observar e de escoitar de forma activa.
B21 Tomar decisións con autonomía e responsabilidade.
B22 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B23 Traballar de forma colaborativa.
B24 Traballar en equipo e, de ser o caso, de forma interdisciplinar.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Capacidade de análise e síntese. A3
B7
Coñecer e integrar os fundamentos lingüísticos da Logopedia: Fonética e fonoloxía, morfosintaxe, semántica, pragmática, sociolingüística. A3
B1
B2
B4
Traballar autonomamente. B21
B22
Capacidade de observar e de escoitar de forma activa. B8
Traballar de forma colaborativa e en equipa. B23
B24
Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma. C1

Contidos
Temas Subtemas
1. A Lingüística e o seu obxecto. 1.1. Alcance e obxectos da Lingüística.
1.2. Disciplinas e subdisciplinas que inclue.
1.3. A aplicación da Lingüística a ámbitos sociais.
2. A linguaxe e a comunicación. 2.1. A comunicación, a información e a sua interpretación.
2.2. A orixe da linguaxe.
2.3. Características da linguaxe humana. Comunicación animal e humana.
2.4. Os canais da comunicación oral, visual e táctil. A escrita.
3. Linguaxe, mente e cerebro. 3.1. Relacións entre linguaxe e pensamento.
3.2. Localización da faculdade lingüística no cerebro.
3.3. Trastornos da linguaxe.
3.4. Adquisición dunha primeira e dunha segunda lingua.
4. Os sons das linguas. 4.1 A produción do son.
4.2. Clases de sons: vogais e consoantes.
4.3. A transcrición fonética.
4.4. Fonema, fone e alofone. Os sistemas fonolóxicos.
4.5. Os elementos suprasegmentais.
4.6. A sílaba.
5. Da palabra ao discurso. 5.1. As unidades mínimas significativas: os morfemas.
5.2. Morfemas, morfes e alomorfes. Tipos de morfemas.
5.3. A palabra. Formación de palabras nas linguas.
5.4. A morfoloxía das diversas linguas.
5.5. Clases de palabras e categorías gramaticais.
5.6. A oración: simple e composta.
5.7. Os sintagmas (ou frases).
5.8. As relacións sintácticas.
6. O significado. 6.1. Definición do significado: sentido e referencia.
6.2. Fenómenos semánticos.
6.3. Proposición. Predicado e argumentos.
6.4. Significado literal e significado implícito.
6.5. A cooperación na conversa.
6.6. Actos de fala e os seus tipos.
6.7. A cortesía como estratexia verbal.
6.8. A deíxis e os seus tipos.
7. A diversidade lingüística. 7.1. Introdución ás familias lingüísticas.
7.2. Lingua padrón e variedades.
7.3. Variación xeográfica: os dialectos.
7.4. Variación social: sociolectos e rexistros.
7.5. As comunidades lingüísticas.
7.6. Contacto de linguas e bilingüismo.
7.7. A planificación lingüística.
8. Aplicacións da Linguística. 8.1. Elaboración de dicionarios e gramáticas.
8.2. O ensino das linguas.
8.3. Tradución e interpretación.
8.4. Lingüística computacional.
8.5. Lingüística clínica.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Proba mixta A3 B2 B7 C1 3 30 33
Sesión maxistral A3 B4 B8 22 22 44
Lecturas A3 B1 B4 B22 0 33 33
Obradoiro A3 B1 B2 B4 B7 B8 B21 B22 B23 B24 C1 18 18 36
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Proba mixta Proba escrita final.
Sesión maxistral Explicación dos conceitos fundamentais e clarificación das dúbidas principais.
Lecturas Lectura — e, no seu caso, síntese e/ou comentario — de material obrigatorio.
Obradoiro Diversas metodoloxías e probas nas aulas (exposicións, debates, solución de problemas, prácticas guiadas, etc.) e tarefas eminentemente prácticas sobre un tema específico, con supervisión do profesorado e resolución de dúbidas específicas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Lecturas
Obradoiro
Descrición
Farase un seguimento nas aulas interactivas das actividades realizadas.

O profesorado estará disponíbel para tutorias nos horarios que se indicaren, e tamén previo acordo por correo electrónico, Teams ou telefone.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba mixta A3 B2 B7 C1 Unha proba escrita final, cuxos contidos serán o temario, as lecturas e os outros materiais utilizados nas aulas. 50
Sesión maxistral A3 B4 B8 Avaliaráse a asistencia e participación activa tanto nas sesións expositivas canto nas interactivas. 10
Obradoiro A3 B1 B2 B4 B7 B8 B21 B22 B23 B24 C1 Avaliaranse tanto os resultados das diversas prácticas e actividades a facer fora da sala de aulas, canto as desenvolvidas nas aulas interactivas. 40
 
Observacións avaliación

Observacións:

1. PRIMEIRA OPORTUNIDADE:

1.1. O Obradoiro
inclui a realización de 1 ou 2 Actividades Avaliábeis (en principio
individuais; poderá ofrecerse a opción a facelas en parellas a discreción
do profesorado), e unha serie de tarefas de seguimento das leituras e
outros traballos práticos durante o
curso, tanto nas sesións de aulas como fora.

1.2. O alumnado repetidor que non asista ás aulas, e o alumnado que teña unha dispensa académica oficial (DAO),
recibirán un 50% da nota pola realización da Proba mixta, e
50% polo apartado de Obradoiro, incluindo tanto as Actividades Avaliábeis canto as outras tarefas do curso que non requiran asistencia.

1.3. O alumnado con DAO deberá comunicalo ao profesorado da materia durante as duas primeiras semanas do curso. De non facelo así, poderá aplicárselle a mesma repartición porcentual
na avaliación que ao resto do estudantado (50% + 10% + 40%)

1.4. A materia e as probas poderán
adaptarse para o estudantado que precise medidas de apoio á diversidade

(física, visual, auditiva, cognitiva, de aprendizaxe ou relacionada coa saúde
mental). O/a estudante que se atopar nesta situación debe contactar cos servizos
dispoñibles na UDC nos prazos oficiais marcados antes de cada
cuadrimestre académico: a Unidade de Atención á Diversidade (http://www.udc.gal/cufieU/ADI/). Pódese contar tamén co asesoramento do Tutor ou Tutora ADI da Facultade de Ciencias da Educación. En calquer caso,
se solicitaron que lles sexa recoñecida a condición de estudante con adaptación e
aínda non se lles comunicou a decisión, deben informar ao coordenador da
materia (celso.alvarez.caccamo@udc.gal).

1.5. Para superar a materia é preciso (a) obter polo menos un 5 na media dos apartados ; (b) ter polo menos un 4 na proba mixta (exame final); e (c) obter polo menos un 3 na Atividade ou Atividades Avaliáveis.

1.6. Para superar a proba mixta (exame final)
o profesor poderá requerir un certo equilibrio de notas entre os
diversos temas e partes do programa. Sen ese equilibrio, se a media aritmética é igual ou superior a 5, poderá non ser considerada e ser
sustituida por un 4,9 (suspenso) indicativo da necesidade de repetir a
proba obxectiva inteiramente.

1.7. En caso de non poder aprobar por non ter obtido polo menos un 4 na proba final, nas Actas figurará como nota ou ben a media aritmética ou 4,9 (suspenso) se a media fose superior. Porén, esta nota de 4,9 é inamovíbel, e é só indicativa de que se debe repetir algún dos apartados (ou os dous).

1.8. O profesorado poderá flexibilizar en sentido positivo estes requerimentos de notas mínimas con carácter xeral (aplicábel a todo o alunado) para favorecer unha avaliación mais global do desempeño.

2. SEGUNDA OPORTUNIDADE:

2.1. Aplícanse os mesmos criterios de notas mínimas para cada apartado.

2.2.
Repetirase a Proba mixta (exame final) no día oficial (ver
datas definitivas na web da Facultade ou no taboleiro oficial). A Proba é
indivisíbel; caso de ter que ser repetida, será inteiramente, e voltará
a incluir todo o temario da primeira oportunidade.

2.3.
Realizarase a Actividade ou Actividades suspensas (poderán ser diferentes ás realizadas na primeira oportunidade, aínda que cun formato semellante ou comparábel), e, no seu
caso, as tarefas menores de seguimento do curso, a criterio do profesorado.

2.4. Para a segunda oportunidade, manteránse as
notas dos apartados superados na primeira oportunidade. No caso das
diversas actividades e tarefas, os profesores indicarán se se considera
superado o apartado Obradoiro inteiro, ou se hai que repetir algunha
actividade non satisfactoria (por exemplo, unha cunha nota de 3).

2.5.
A asistencia, loxicamente, non se poderá recuperar na segunda
oportunidade. Se o apartado da asistencia foi superado (mais do 50%,
isto é, un 5), manterase a nota. Se non fose superado, axustaranse as
percentaxes para Proba mixta (50%) e Obradoiro (50%).

3. OPORTUNIDADE DE AVALIACIÓN ADIANTADA (decembro 2023)

3.1. Poden presentarse a
esta oportunidade só estudantes cuns poucos créditos pendentes para rematar a
titulación. Consúltese a documentación pertinente na web
da UDC.

3.2. Realizarase a avaliación
exclusivamente mediante unha PROBA MIXTA ESCRITA de carácter teórico-práctico,
pola que se outorgará o 100% da nota.

4. CUALIFICACIÓN DE NON PRESENTADO.
Recibirán cualificación de Non Presentado (N.P.) só aquelas/es estudantes
que: (a) non se apresenten a ningunha das probas obxectivas (primeira e segunda oportunidades) e que,
ademais, (b) non entreguen nengunha Actividade Availábel en nengunha das oportunidades. Isto é, a
entrega dunha Actividade ou a asistencia á Proba obxectiva nalgunha das
oportunidades implica necesariamente receber unha nota final numérica.

5. As condutas irregulares e ilexítimas
na realización das actividades, tarefas ou probas (suplantación da
identidade, plaxio, copia, falsificación ou compra de traballos,
recepción de axuda doutras persoas, utilización de respostas ou solucións doutros anos, utilización de
recursos informáticos ou doutro tipo non autorizados, etc.), acarretan
automaticamente a cualificación de Suspenso (0) nessa tarefa ou exame,
e, dependendo da sua gravidade, poden acarretar Suspenso (0) na
oportunidade correspondente. Lémbrase a este respecto que o
Regulamento disciplinar do
estudantado da UDC
recolle que a fraude académica é unha falta
grave ou moi grave, e establece as sancións para estes casos, incluindo a expulsión temporaria da Universidade; véxanse, entre
outros, os artigos 10.3.f e 11.4.b (https://sede.udc.gal/services/electronic_board/EXP2023/007335).

6. O material distribuído polo profesorado nas aulas ou polo Campus Virtual ou outras plataformas é de uso exclusivo para a materia. Non se permite de maneira nengunha o seu uso ou distribución para outros
propósitos, por medios virtuais, nin para persoas alleas ao curso. A vulneración destas restricións está recollida como falta no Regulamento disciplinar do estudantado da UDC.

7. Non se permite a gravación por nengún medio das sesións de aulas, fora das realizadas polo profesorado para posíbeis fins de ensino virtual, e as realizadas para estudantes con adaptación. A gravación e utilización non autorizadas son recollidas como faltas graves no Regulamento disciplinar do estudantado da UDC.




Fontes de información
Bibliografía básica Fromkin, Victoria, e Rodman, Robert (1993). "Da boca dos bébés: aquisição da língua pela criança". Em: Introdução à Linguagem, pp. 351-373. Coimbra: Livraria Almedina
Mariño, Xurxo (2018). "E entón xurdiu a linguaxe". En: Unha mente que voa. Unha mirada á evolución da linguaxe, pp. 73-99. Vigo: Xerais
Casado Fresnillo, Celia, e Escandell Vidal, Mª Victoria (2011). "El lenguaje y las lenguas". En: Mª Victoria Escandell Vidal (coord.) e outros. Invitación a la lingüística, pp. 1-52. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces & UNED
Escandell Vidal, Mª Victoria, e Marrero Aguiar, Victoria (2011). "La Lingüística y sus fundamentos". En: Escandell Vidal, Mª Victoria (coord.) e outros. Invitación a la lingüística, pp. 53-85. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces & UNED
Marrero Aguiar, Victoria (2020). "Los sonidos en las lenguas". En: Mª Victoria Escandell Vidal (coord.) e outros. Invitación a la lingüística, pp. 83-119.. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces & UNED
Yule, George (2007). “Adquisición de la primera lengua”. Em: El lenguaje, pp. 175-191.. Madrid. Akal
Yule, George (2007). “El desarrollo de la escritura”. En: El lenguaje, pp. 29-37.. Madrid. Akal
Yule, George (2007). “El lenguaje y el cerebro”. En: El lenguaje, pp. 161-174.. Madrid. Akal
Crystal, David (1994). “El lenguaje y otros sistemas de comunicación”. En: Enciclopedia del lenguaje de la Universidad de Cambridge, pp. 396-403.. Madrid: Taurus
Escandell Vidal, Mª Victoria (2010). “La estructura de las palabras”. En: Mª Victoria Escandell Vidal (coord.) e outros. El lenguaje humano, pp. 137-169.. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces & UNED
Gutiérrez Rodríguez, Edita (2010). “La Sintaxis”. En: Mª Victoria Escandell Vidal (coord.) e outros. El lenguaje humano, pp. 171-206.. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces & UNED
Yule, George (2007). “La variación geográfica de las lenguas”. Em: El lenguaje, pp. 238-252.. Madrid. Akal
Yule, George (2007). “La variación social de las lenguas”. Em: El lenguaje, pp. 253- 266.. Madrid. Akal
Mateus, Maria Helena Mira, e Alina Villalva (2006). “Para que serve a Linguística?”. En: O Essencial sobre Linguística, pp. 79-92.. Lisboa. Caminho
Yule, George (2007). “Pragmática”. En: El lenguaje, pp. 132-145. Madrid. Akal
Simone, Raffaele (1993). “Propiedades fundamentales del lenguaje / ‘Abstracto’ en lingüística”. En: Fundamentos de Lingüística, pp. 18-22.. Barcelona: Ariel
Yule, George (2007). “Semántica”. En: El lenguaje, pp. 118-131.. Madrid. Akal

As leituras obrigatorias serán tomadas maioritariamente da listaxe anterior, mais pode haber algunha non incluída aí.

Bibliografía complementaria Moreno Cabrera, Juan Carlos (2002). Curso universitario de Lingüística General. Tomo I: Teoría de la gramática y sintaxis general. Madrid: Síntesis
Walter, Henriette (1996). A aventura das línguas do Ocidente. Lisboa: Terramar
Martínez Celdrán, Eugenio (1995). Bases para el estudio del lenguaje . Barcelona: Octaedro
Escandell Vidal, Mª Victoria, et alii (2020). Claves del lenguaje humano. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces / UNED
Hurford, James R., e Brendan Heasley (1983). Curso de Semántica. Madrid: Visor
Cardona, Giorgio Raimondo (1991). Diccionario de lingüística. Barcelona: Ariel
Yule, George (2007). El lenguaje. Madrid: Akal
Escandell Vidal, Mª Victoria, et alii (2010). El lenguaje humano. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces / UNED
Martín Vide, Carlos (ed.) (1996). Elementos de Lingüística. Barcelona: Octaedro
Crystal, David (1994). Enciclopedia del lenguaje de la Universidad de Cambridge. Madrid: Taurus
Escandell Vidal, Mª Victoria, et alii (2011). Invitación a la lingüística. Madrid: Editorial Centro de Estudios Ramón Areces / UNED
Escandell Vidal, Mª Victoria (2005). La comunicación. Madrid: Gredos
Moreno-Torres Sánchez, Ignacio (2004). Lingüística para logopedas. Málaga: Ediciones Aljibe
Martínez Celdrán, Eugenio, et alii (1998). Lingüística. Teoría y aplicaciones. Barcelona: Masson
Ramallo, Fernando, et alii (2000). Manual de Ciencias da Linguaxe. Vigo: Xerais
Comrie, Bernard, S. Matthews e M. Polinsky (eds.) (2001). O Atlas das Línguas: A Origem e a Evolução das Línguas no Mundo. Lisboa: Editorial Estampa
Mariño, Xurxo (2018). Unha mente que voa. Unha mirada á evolución da linguaxe. Vigo: Xerais
Bernárdez, Enrique (2000). ¿Qué son las lenguas? . Madrid: Alianza


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Lingua galega/652G04036
Lingua española/652G04037
Introdución á lingua de signos española/652G04041
Lingüística clínica/652G04042
Sociolingüística/652G04044

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías