Datos Identificativos 2016/17
Asignatura (*) Fisioloxía dos órganos da audición e a linguaxe Código 652G04006
Titulación
Grao en Logopedia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Medicina
Coordinación
Rivadulla Fernandez, Juan Casto
Correo electrónico
casto.rivadulla@udc.es
Profesorado
Cordido Carballido, Fernando
Cudeiro Mazaira, F.Javier
Prieto Soler, Sandra Yaneth
Rivadulla Fernandez, Juan Casto
Sangiao Alvarellos, Susana
Correo electrónico
fernando.cordido@udc.es
javier.cudeiro@udc.es
sandra.prietos@udc.es
casto.rivadulla@udc.es
susana.sangiao@udc.es
Web http://http://www.facebook.com/grupodeinvestigacionneurocom
Descrición xeral Segundo cuatrimestre, despois de ter cursado a asignatura de Anatomía dos organos da audición e a linguaxe no primeiro cuatrimestre

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Coñecer e integrar os fundamentos biolóxicos da Logopedia: a Anatomía e Fisioloxía.
A2 Coñecer e integrar os fundamentos psicolóxicos da Logopedia: o desenvolvemento da linguaxe, o desenvolvemento psicolóxico, a Neuropsicoloxía da linguaxe, os procesos básicos e a Psicolingüística.
A3 Coñecer e integrar os fundamentos lingüísticos da Logopedia: Fonética e fonoloxía, morfosintaxe, semántica, pragmática, sociolingüística.
A6 Coñecer a clasificación, a terminoloxía e a descrición dos trastornos da comunicación, a linguaxe, a fala, a voz e a audición e as funcións orais non verbais.
A7 Coñecer, recoñecer e discriminar entre a variedade das alteracións: os trastornos específicos do desenvolvemento da linguaxe, trastorno específico da linguaxe, retrasos da linguaxe, trastornos fonéticos e fonolóxicos; os trastornos da comunicación e a linguaxe asociados a déficit auditivos e visuais, o déficit de atención, a deficiencia mental, o trastorno xeneralizado do desenvolvemento, os trastornos do espectro autista, a parálise cerebral infantil e as plurideficiencias; os trastornos específicos da linguaxe escrita; as discalculias; as alteracións no desenvolvemento da linguaxe por deprivación social e as asociadas a contextos multiculturais e plurilingüismo; os trastornos da fluidez da fala; as afasias e os trastornos asociados; as disartrias; as disfonías; as disglosias; as alteracións da linguaxe no avellentamento e os trastornos dexenerativos; as alteracións da linguaxe e a comunicación en enfermidades mentais; o mutismo e as inhibicións da linguaxe; as alteracións das funcións orais non verbais: deglución atípica, disfagia e alteracións tubáricas.
A10 Realizar a avaliación das alteracións da linguaxe nos trastornos específicos do desenvolvemento da linguaxe: trastorno específico da linguaxe, retrasos da linguaxe, trastornos fonéticos e fonolóxicos; os trastornos da comunicación e a linguaxe asociados a déficit auditivos e visuais, o déficit de atención, a deficiencia mental, o trastorno xeneralizado do desenvolvemento, os trastornos do espectro autista, a parálise cerebral infantil e as plurideficiencias; os trastornos específicos da linguaxe escrita; as discalculias; as alteracións no desenvolvemento da linguaxe por deprivación social e as asociadas a contextos multiculturais e plurilingüismo; os trastornos da fluidez da fala; as afasias e os trastornos asociados; as disartrias; as disfonías; as disglosias; as alteracións da linguaxe no avellentamento e os trastornos dexenerativos; as alteracións da linguaxe e a comunicación en enfermidades mentais; o mutismo e as inhibicións da linguaxe; as alteracións das funcións orais non verbais: deglución atípica, disfagia e alteracións tubáricas.
A11 Redactar un informe de avaliación logopédica.
A12 Realizar unha avaliación tras a intervención.
A14 Coñecer as funcións da Intervención logopédica: prevención, educación, reeducación, rehabilitación e tratamento.
A29 Adquirir a formación práctica para o traballo individual, grupal, cooperativo e de mediación con facilitador.
A31 Adquirir o desenvolvemento os recursos persoais para a intervención: habilidades sociais e comunicativas, habilidades profesionais, avaliación da propia actuación profesional, técnicas de observación, técnicas de dinamización ou toma de decisións.
A32 Utilizar tecnoloxías da información e da comunicación.
B1 Acceso, selección e xestión das fontes de información relevantes para a práctica profesional.
B2 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Aprender a aprender.
B5 Aprender autonomamente, e motivarse para facelo de forma continuada.
B6 Capacidade de adaptarse aos cambios.
B7 Capacidade de análise e síntese.
B9 Capacidade de organizar e planificar.
B10 Capacidade para motivarse e procurar a calidade na actuación profesional.
B12 Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo.
B13 Coñecer e manexar as novas tecnoloxías da comunicación e da información.
B14 Destreza e empatía nas relacións interpersoais.
B16 Resolver problemas de forma efectiva.
B17 Saber expresarse en público.
B18 Ser creativo no exercicio da profesión.
B19 Ter compromiso ético.
B20 Ter iniciativa e espírito emprendedor.
B21 Tomar decisións con autonomía e responsabilidade.
B22 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B23 Traballar de forma colaborativa.
B24 Traballar en equipo e, de ser o caso, de forma interdisciplinar.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Proporcionar los conocimientos suficientes para comprender el funcionamiento de los distintos órganos y sistemas, y de sus mecanismos de control en el contexto propio de la logopedia: habla, voz, lenguaje y audición. A1
A2
A6
A7
A11
A14
A29
A31
B5
B20
Conocer y comprender los distintos mecanismos fisiológicos que contribuyen al mantenimiento de la homeostasis en el ser humano. A1
A2
. Tener una visión integrada del funcionamiento del organismo pudiendo relacionar la actividad de los diferentes órganos y sistemas A1
A2
A3
A7
A10
A12
Proporcionar los conocimientos necesarios para comprender y utilizar los métodos básicos empleados en la exploración funcional de diferentes órganos y sistemas. A1
A2
A6
A7
A11
B2
Conozca, comprenda y utilice el método científico.Desarrolle capacidad crítica, filosófica y creativa y capacidad de razonamiento. A32
B1
B2
B4
B6
B12
B16
B17
B19
B21
B23
B24
C8
Desarrolle la capacidad de aplicar los conocimientos y métodos científicos al ejercicio de su actividad profesional.Desarrolle capacidad de organización y planificación. A31
A32
B1
B2
B9
B10
B12
B13
B18
B21
B22
B23
B24
C1
C8
. Adquiera capacidad de gestión de la información aplicándola a la resolución de los problemas que se le puedan plantear en su ámbito profesional. Adquiera habilidades de consulta bibliográfica. Adquiera conocimiento y manejo de las nuevas tecnologías. A12
B1
B2
C1
C2
C3
C6
Adquiera la capacidad de síntesis para exponer de forma clara y concisa la información obtenida sobre un tema. Sea capaz de tomar decisiones y asumir la responsabilidad de dicha decisión. B2
B7
B9
B12
B13
B14
B16
B17
B19
B22
B23
B24
C1
C2
C3
C4

Contidos
Temas Subtemas
CLASES TEÓRICAS.
I. Fisiología General (1.8 ECTS)
Justificación y contextualización: Esta sección engloba el estudio de las funciones generales comunes a todas las células, así como de aquellos aspectos generales de la fisiología que aparecerán repetidamente a lo largo de la asignatura.

1. Organización funcional del cuerpo humano. Medio interno. Homeostasis. Fisiología de órganos y sistemas. Contribución de los distintos aparatos y sistemas a la función del organismo.
2. Funciones de la membrana celular. Transporte de iones y moléculas a través de la membrana celular. Receptores de membrana, segundos mensajeros y señalización intracelular.
3. Propiedades eléctricas de la membrana. Equilibrios iónicos. Potencial de equilibrio. Ecuación de Nernst. Potencial de reposo de membrana celular. Propiedades pasivas del nervio. Membranas excitables. Potencial de acción. Mecanismos iónicos. Canales iónicos. Conducción del potencial de acción.
4. Transmisión sináptica. Tipos de sinapsis. Unión neuromuscular. Fenómenos que ocurren durante la transmisión sináptica. Activación de la célula postsináptica. Modulación sináptica. Integración neuronal. Neurotransmisores.
5. Contracción muscular. Tipos de músculos. El músculo esquelético. Mecanismos moleculares de la contracción muscular. Energética de la contracción muscular. Acoplamiento excitación-contracción. Tétanos y Fatiga. Unidad motora. Músculo liso.
6. Sistemas de control de las funciones del organismo: mecanismos nerviosos y hormonales.

II. Fisiología Respiratoria y Fonatoria (1.3 ECTS)
Justificación: Este bloque de temas está dedicado a las diferentes funciones del aparato respiratorio, incluyendo la fisiología de la fonación y la deglución.

1. Organización del Aparato Respiratorio y Circulatorio. Funciones generales y organización de cada tramo de ambos aparatos. Fisiología de las vías aéreas. La membrana respiratoria y el intercambio gaseoso a nivel pulmonar. Factores que afectan la difusión de gases a través de la membrana respiratoria.
2. Músculos respiratorios. Mecánica de los movimientos respiratorios. Volúmenes y capacidades pulmonares. Ventilación alveolar. Propiedades elásticas del pulmón. Tensión superficial alveolar: surfactante pulmonar. Presiones y resistencias pulmonares. Trabajo respiratorio.
3. Control de la respiración: centros respiratorios. Control nervioso de la respiración. Reflejos pulmonares. Control químico de la respiración.
4. Fisiología de los órganos bucofonatorios. Fisiología de la laringe. Fisiología de órganos resonadores y articuladores
5. La deglución: mecanismos y control nervioso. La secreción salival: glándulas, funciones y composición de la saliva. Regulación de la secreción salival.

III. Neurofisiología (2.4 ECTS)
Justificación y contextualización: En esta sección se estudia la fisiología del SN sensorial y motor así como las funciones superiores del SN. La fisiología sensorial se presenta sistematizada según las diferentes modalidades, haciendo especial énfasis en el proceso de audición. El sistema nervioso motor se organiza por niveles de función (control espinal y supraespinal). Finalmente, se dedica unos temas al estudio de las funciones superiores del SN en general y al lenguaje en particular.

1. Organización funcional del sistema nervioso. Sistema nervioso central y sistema nerviosos periférico.
Mecanismos de protección y nutrición del cerebro:
Las células del SN: NEURONAS Y GLIA
2. Fisiología de los sistemas sensoriales: generalidades. Sensaciones y percepciones. Atributos de las sensaciones. Modalidades sensoriales. Tipos de receptores sensoriales. Transducción del estímulo. Codificación de la información sensorial. Circuitos sensoriales.
3. Fisiología del oído I: Principios de acústica. Naturaleza del sonido. Propiedades físicas del sonido. Intensidad, tono y frecuencia. Oído externo y oído medio.
4. Fisiología del oído II: Oído interno. Membrana basilar. Transducción en las células ciliadas. Discriminación de frecuencias. Organización tonotópica. Células ciliadas internas. Células ciliadas externas.
5. La vía auditiva. Procesamiento central de la información auditiva. Codificación de la frecuencia e intensidad del sonido. Localización del sonido en el espacio.
6.Potenciales evocados auditivos. Patologías sensoriales: la Sordera. Implantes cocleares e implantes corticales.
7. La función vestibular. Estímulos vestibulares. Órganos de los otolitos. Canales semicirculares. Transducción en las células ciliadas vestibulares. Reflejos vestibulares.
8. Organización general de los sistemas motores. Tipos de movimiento. Regulación de la fuerza de contracción. El huso muscular. El Órgano Tendinoso de Golgi. Funciones motoras de la médula espinal. Movimientos reflejos. Locomoción. Funciones motoras del tronco encefálico, ganglios basales, cerebelo y corteza cerebral.Tractos Motores Corticales corticoespinal, corticobulbar.El Cerebelo: Organización funcional. Funciones en el control del movimiento.
9. Funciones superiores del sistema nervioso. Áreas asociativas. Evolución y desarrollo del lenguaje.
Áreas cerebrales relacionadas con el lenguaje. Área de Broca. Area de Wernicke. Otras zonas de la corteza relacionadas con el lenguaje. Hemisferio dominante. Bilingüismo. Lenguaje de signos.
Las afasias. Tipos de afasias. Afasia de Broca. Afasia de Wernicke. Afasias mixtas. Otras afasias. Causas de las afasias

IV Técnicas de estudio del sistema nervioso. (0.5 ECTS)
Justificación:todas las técnicas explicadas se utilizan de manera habitual en la clínica y en la investigación. Este bloque aunque situado al final del programa se irá intercalando en medio de otros temas, a medida que vayan apareciendo referencias a estas técnicas.
1.Electroencefalograma y Potenciales Evocados
2.Técnicas de imagen: Tomografía por Emisión de Positrones y Resonancia Magnética Funcional
3. Magnetoencefalografía, y estimulación magnética transcraneal

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Proba de resposta breve A1 A7 A32 3 21 24
Sesión maxistral A1 A10 A12 A14 22 22 44
Eventos científicos e/ou divulgativos A31 A32 B2 B9 B12 B14 6 1.5 7.5
Prácticas de laboratorio A1 5 2.5 7.5
Aprendizaxe colaborativa B1 B2 B4 B5 B6 B7 B9 B10 B12 B13 B14 B16 B17 B20 B22 B24 C3 C6 C8 17 34 51
Lecturas A1 A2 A3 A6 A7 A11 A29 B18 B19 B21 B23 C1 C2 C4 2 12 14
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Proba de resposta breve Realizaráse ó final de curso e constituira entre o 30 e o 50% da nota final
Sesión maxistral - Lección maxistral, onde se explicarán os fundamentos teóricos do curso
Eventos científicos e/ou divulgativos Asistencia e elaboración de memoria sobre distintas actividades de divulgación científica...
Prácticas de laboratorio Clases prácticas nas que os alumnos realizarán prácticas de EEG e potenciais evocados auditivos.
Realización de espirometrías



Aprendizaxe colaborativa - Seminarios nos que os alumnos desenvolverán traballos en grupos reducidos. Trátase de desenvolver a través da resolución de problemas aqueles aspectos mais importantes explicados nas sesión maxistrais.
A asistencia os seminarios é obrigatoria e a sua influencia na nota final da asignatura verase complementada pola participación do alumno, que será avaliada polas respostas ós problemas plantexados así como polas respostas, por escrito, a posibles preguntas prantexadas polo profesor.
-Co obxectivo de familiarizar ós alumnos no dominio do ingles, cumprindo unha das competencias transversais da titulación, farase a proposta o primeiro día de clase de facer un dos 3 grupos interactivos totalmente en inglés. Esta proposta levarase a cabo so se se reune un número mínimo de alumnos que permita o normal desenrolo dun grupo interactivo e ó mesmo tempo non afecte ós outros.

- Presentación de traballos por parte dos alumnos

Cada alumno debe realizar, obrigatoriamente, un traballo que consistirá na exposición diante dos seus compañeiros dun artigo científico, relacionado co tema da asignatura, que lle será proporcionado polo profesor. A realización deste traballo estará tutorizada polo profesor.

Todos os traballos que conleven presentación de documentos enviaránse en formato electrónico de xeito telemático.
Lecturas Discusións sobre aplicacións prácticas da fisioloxía.


Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas de laboratorio
Descrición
a realización e aprendizaxe das prácticas require a atención personalizada por parte dun monitor.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Eventos científicos e/ou divulgativos A31 A32 B2 B9 B12 B14 asistencia e realización de resumo de actividades de divulgación científica 5
Prácticas de laboratorio A1 asistencia e realización dun caderno de prácticas 10
Proba de resposta breve A1 A7 A32 Realizarase a final de curso, 20-25 preguntas cortas. 40
Aprendizaxe colaborativa B1 B2 B4 B5 B6 B7 B9 B10 B12 B13 B14 B16 B17 B20 B22 B24 C3 C6 C8 Realización de traballos e exposición dos mesmos polos alumnos. Cada alumno debe realizar, obrigatoriamente, un traballo que consistirá na exposición diante dos seus compañeiros dun artigo científico, relacionado co tema da asignatura, que lle será proporcionado polo profesor. A realización deste traballo estará tutorizada polo profesor. O traballo entregarase ó alumno nos primeiros 15 días dende o inicio do curso e asignaráselle unha data para a exposición que será na parte final do curso. A exposición durará 10 minutos, e será seguida de 5 min de preguntas. Suporá o 30% da nota.
O alumno ademais de asistir as distintas propostas debe de participar, esta participación quedará reflexada en distintos documentos (cadernos de prácticas, resolución de problemas, respostas a preguntas prantexadas na clase…) que serán avaliadas e valoradas polo profesor.
45
 
Observacións avaliación

<p>Na convocatoria de Xullo manteranse as porcentaxes de valoración dos diferentes apartados.&nbsp;</p>


Fontes de información
Bibliografía básica E.R. Kandel, J.H. Schwartz (2000). Principles of Neural Science . Elsevier
LEVY, M.N. (2006). FISIOLOGÍA.
STUART IRA FOX (2003). FISIOLOGÍA HUMANA. . MCGRAW-HILL
SILVERTHORN ( 2008). FISIOLOGIA HUMANA. UN ENFOQUE INTEGRADO. PANAMERICANA
M Delgado, A Ferrús, F Mora, FJ Rubia (1994). Manual de Neurociencia.. Ed Síntesis
GM Sheperd (1998). Neurobiología . Labor
C Bhatnagar y OJ Andy Ed Masson (1997). Neurociencia para el estudio de las alteraciones de la comunicación. Masson-Wilkins
RJ Love y WG Webb (1992). Neurología para los especialistas del habla y del lenguaje. Panamericana

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Anatomía dos órganos da audición e a linguaxe/652G04001

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías