Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Fundamentos de avaliación e diagnóstico Código 652G04010
Titulación
Grao en Logopedia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Psicoloxía
Coordinación
Duran Bouza, Montserrat
Correo electrónico
montserrat.duran.bouza@udc.es
Profesorado
Duran Bouza, Montserrat
Garcia Fernandez, Jorge
Otero Otero, Patricia
Correo electrónico
montserrat.duran.bouza@udc.es
jorge.garcia.fernandez@udc.es
patricia.otero.otero@udc.es
Web
Descrición xeral Esta asignatura pretende que los estudiantes conozcan el proceso de evaluación y diagnóstico, así como de identificar y decidir sobre los criterios que deben guair este proceso. Puesto que en la evaluación del lenguaje el abordaje es multidisciplinar; deberán conocer los instrumentos y técnicas a emplear, pero también disponer de información básica acerca de las empleadas por otros profesionales. Para que los alumnos se familiaricen con algunos de estos procedimientos las clases teóricas se complementarán con una serie de clases prácticas.

Competencias do título
Código Competencias do título
A7 Coñecer, recoñecer e discriminar entre a variedade das alteracións: os trastornos específicos do desenvolvemento da linguaxe, trastorno específico da linguaxe, retrasos da linguaxe, trastornos fonéticos e fonolóxicos; os trastornos da comunicación e a linguaxe asociados a déficit auditivos e visuais, o déficit de atención, a deficiencia mental, o trastorno xeneralizado do desenvolvemento, os trastornos do espectro autista, a parálise cerebral infantil e as plurideficiencias; os trastornos específicos da linguaxe escrita; as discalculias; as alteracións no desenvolvemento da linguaxe por deprivación social e as asociadas a contextos multiculturais e plurilingüismo; os trastornos da fluidez da fala; as afasias e os trastornos asociados; as disartrias; as disfonías; as disglosias; as alteracións da linguaxe no avellentamento e os trastornos dexenerativos; as alteracións da linguaxe e a comunicación en enfermidades mentais; o mutismo e as inhibicións da linguaxe; as alteracións das funcións orais non verbais: deglución atípica, disfagia e alteracións tubáricas.
A8 Coñecer os fundamentos do proceso de avaliación e diagnóstico.
A9 Coñecer e aplicar os modelos, técnicas e instrumentos de avaliación.
A16 Coñecer as características diferenciais da intervención logopédica nos ámbitos familiar, escolar, clínico-sanitario e asistencial.
A22 Saber deseñar, programar e avaliar a actuación logopédica.
A30 Coñecer a actuación profesional e os contornos onde se desenvolve a práctica.
B3 Apreciar as distintas manifestacións da diversidade.
B8 Capacidade de observar e de escoitar de forma activa.
B9 Capacidade de organizar e planificar.
B11 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B16 Resolver problemas de forma efectiva.
B21 Tomar decisións con autonomía e responsabilidade.
B24 Traballar en equipo e, de ser o caso, de forma interdisciplinar.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Conocer los fundamentos del proceso de evaluación y diagnóstico. A8
B8
C3
Conocer y aplicar los modelos, técnicas e instrumentos de evaluación. A7
A9
Conocer las características diferenciales de la intervención logopédica en los ámbitos familiar, escolar, clínico-sanitario y asistencial A16
Saber diseñar, programar y evaluar la actuación logopédica. A22
Conocer la actuación profesional y los entornos donde se desarrolla la práctica. A30
Apreciar las distintas manifestaciones de la diversidad. B3
Capacidad de observar y de escuchar de forma activa. B8
Capacidad de organizar y planificar. B9
Comportarse con ética y responsabilidad social como ciudadano y como profesional. B11
Resolver problemas de forma efectiva. B16
Tomar decisiones con autonomía y responsabilidad. B21
Trabajar en equipo y, en su caso, de forma interdisciplinar. B24
Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida. C3
Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida. C7

Contidos
Temas Subtemas
I. ASPECTOS CONCEPTUALES
TEMA 1. Consideraciones generales acerca del proceso de evaluación y diagnóstico Concepto de evaluación. Objetivos generales de la evaluación. Modelos de evaluación del lenguaje. Evaluación vs diagnóstico. Evaluación de la intervención
Tema 2. Contenidos de la evaluación del lenguaje Objetivos generales de la evaluación del lenguaje. Aspectos básicos a tener en cuenta en la evaluación del lenguaje. La estructura del lenguaje. Principales métodos de evaluación del lenguaje
II: PROCEDIMIENTOS DE EVALAUCIÓN
Tema 3. Técnicas de recogida de datos: Historia clínica y entrevista Definición y contenido de la historia clínica. Definición y contenido de la entrevista. Técnicas de entrevista. Habilidades para fomentar una relación de colaboración en el proceso de recogida de datos. Utilidad de las técnicas de recogida de datos
Tema 4. Observación conductual Cómo desarrollar el método de observación. Fiabilidad de los registros. Problemas metodológicos
Tema 5. Los autoinformes. Definición de autoinforme. Cases de variables consideradas en los autoinformes. Tipos de autoinforme. Fuentes de error en los autoinformes. Condiciones que mejoran la exactitud de los autoinformes.
Tema 6. Análisis de muestras de lenguaje Recogida de la muestra. Selección de los enunciados. Análisis fonológico, morfosintáctico y pragamático del contenido de la muestra.
Tema 7. Pruebas estandarizadas en evaluación del lenguaje Pruebas generales (PLON, BLOC, ELCE, etc.). Pruebas específicas: Peabody, EPLA, Escalas Batell, etc)
Tema 8. Informe de evaluación Características del informe de evaluación. Estructura. Comunicación del informe
III. SESIONES INTERACTIVAS
PRÁCTICAS


• Manejo de la historia clínica y de la entrevista

• Construcción de sistemas de registro para la observación de conductas, empleo de los mismos y cálculo de la fiabilidad de las observaciones

• Elaboración de auto-registros de cara a la obtención de información tras la presentación de varios casos clínicos. Además de utilización de diversos cuestionarios, inventarios y escalas de cara a valorar las características de los mismos, así como las posibles diferencias y similitudes

• Análisis de muestras de lenguaje

• Aplicación de procedimientos estandarizados de evaluación del lenguaje

• Elaboración del informe de evaluación

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A7 A8 B11 20 30 50
Actividades iniciais B8 B9 4 6 10
Presentación oral B16 B24 4 8 12
Obradoiro A16 A30 C3 4 8 12
Proba obxectiva A9 A22 2 2 4
Traballos tutelados B9 B21 B24 15 30 45
Estudo de casos B3 C7 4 6 10
 
Atención personalizada 7 0 7
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral O profesor presentará aos estudantes un resumo esquematizado do contido central dos temas do programa. No caso das prácticas explicará en qué consisten as técnicas e procedementos cos que se traballará en pequeno grupo
Actividades iniciais Técnica de dinámica de grupos que ten como obxectivo axudar a desenvolver a perspectiva social e a empatía mediante a representación de diferentes papeis dentro de situacións conflitivas onde interveñen diferentes posturas que teñen que ser combinadas. Utilízase para traballar as relacións interpersoais, o comportamento, os valores e as actitudes.
Presentación oral Os estudantes deberán facer unha breve presentación oral (en torno a 15-20min) do proceso de evaluación y diagnóstico seguido no caso elexido para traballar os temas 6 e 7 do programa
Obradoiro Os estudantes poderán realizar diversas metodoloxías/probas (exposicións, simulacións, debates, solución de problemas, prácticas guiadas, exercicios, etc) a través da que o alumnado desenvolve tarefas eminentemente prácticas sobre temas relacionados coa avaliación da linguaxe, co apoio e supervisión do profesorado
Proba obxectiva A avaliación da materia realizarase mediante proba obxectiva. Nenbargantes, a superación do curso implica a superación da parte práctica da materia cos exercicios derivados das clases interactivas.
Traballos tutelados Os alumnos deberán analizar algún procedemento concreto de evaluación da linguaxe e presentar un breve informe cos resultados. Fixaránse sesións para tratar de resolver as dúbidas que poidan xurdir no proceso
Estudo de casos Faráse unha presentación de casos clínicos que os estudantes deberán analizar e tratar de planificar o proceso de evaluación, indicando as técnicas de obtención de información mais apropiados para cada caso

Atención personalizada
Metodoloxías
Actividades iniciais
Traballos tutelados
Descrición
Cada estudante terá que realizar ao menos unha titoría planificada obrigatoria na que poderá presentar as súas dúbidas sobre a materia, o estado dos traballos e lecturas previstos e as dificultades xerais que está tendo no seguimento da materia. Estas titorías obrigatorias poderán ser individuais ou en pequeno grupo é serán complementarias coas titorias baixo demanda que se poidan producir ao longo do curso.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Presentación oral B16 B24 A exposición do traballo realizado en grupo sobre un procedemento concreto de evaluación contará de modo individual en cada membro do grupo. 10
Obradoiro A16 A30 C3 A asistencia e presentación dos traballos derivados das clases interactivas contará ata un máximo dun 10% da nota global 10
Proba obxectiva A9 A22 É necesario superar unha proba obxectiva tipo test ao rematar o cuatrimestre. E imprescindible superar a proba para superar a asignatura 70
Traballos tutelados B9 B21 B24 Os traballos realizaranse en grupo e a nota do traballo será común para todos os membros do grupo. 10
 
Observacións avaliación

Para superar a asignatura será requisito imprescindible obter unha calificación mínima de 5 puntos (nunha escala 0-10) no exame final da asignatura e na parte práctica (asistencia as clases interactivas, presentación de traballos derivados das clases interactivas, traballo tutelado e presentación oral) de forma independente.

Na aplicación da "Norma que regula o réximen de dedicación ao estudo dos estudantes de grao na UDC" (aprobada en Consello de Goberno de 29 de maio de 2012), os alumnos aos que lle fora recoñecido a condición de estudantes a tempo parcial e a correspondente dispensa académica, quedarán eximidos da obligatoriedade de asistencia as sesións interactivas; nenbargantes, estos alumnos deberán entregar os correspondentes informes e traballos antes da data establecida para a realización do exame da asignatura.


Fontes de información
Bibliografía básica

Acosta, V. M., León, S. y Ramos, V. (1998). Dificultades del habla infantil: Un enfoque clínico. Málaga: Aljibe.

Acosta, V. M. (Dir.) (1996). La evaluación del lenguaje. Teoría y práctica del proceso de evaluación de la conducta lingüística. Málaga: Aljibe

Ayala, C.L y Galve, J.L. (2001). Evaluación e informes psicopedagógicos. Madrid: CEPE.

Caballo, V.E. (2006). Manual para la evaluación clínica de los trastornos psicológicos. Madrid: Pirámide.

Cohen, R.J. y Serdlik, M.E. (2001). Pruebas y evaluación psicológicas (4ª edición). México: McGraw-Hill.

Fernández, S. y López-Higes, R. (2005). Guía de intervención logopédica en las afasias. Madrid: Síntesis.

Fernández-Ballesteros, R. (2001). Introducción a la evaluación psicológica (Vol. I y II). Madrid: Pirámide.

González, M. J. (1993). Dificultades fonológicas: Evaluación y tratamiento. Valencia: Promolibro.

Labrador, F.J. (2008). Técnicas de Modificación de Conducta. Madrid: Pirámide

Martorell, M. C. y González, R. (1997). Entrevista y consejo psicológico. Madrid: Síntesis.

Monge, R. (2000). Disfemias en la práctica clínica. Barcelona: Isep.

Villegas, F. (2003). Manual de logopedia. Evaluación e intervención de las dificultades fonológicas. Madrid: Pirámide

Puyuelo, M., Rondal, J.A. y Wiig, E. (2000). Evaluación del lenguaje. Barcelona: Masson.

Sattler, J.M. (2003). Evaluación infantil (Vol. I y II) (4ª edición). Madrid: Manual Moderno

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

Recoméndase elixir a impresión a doble cara na entrega de traballos.

Débese facer un uso sostible dos recursos e a prevención de impactos negativos sobre o medio natural.

Débese ter en conta a importancia dos principios éticos relacionados cos valores da sosenibiliade nos comportamentos persoais e profesionais.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías