Datos Identificativos 2015/16
Asignatura (*) Fisioterapia do aparato bucofonador Código 652G04039
Titulación
Grao en Logopedia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Fisioterapia
Coordinación
Souto Camba, Sonia
Correo electrónico
sonia.souto@udc.es
Profesorado
Souto Camba, Sonia
Correo electrónico
sonia.souto@udc.es
Web
Descrición xeral Co estudo da materia de “Fisioterapia do aparato bucofonador” pretendese que o alumno de Logopedia coñeza os métodos e técnicas que emprega a Fisioterapia para a valoración e tratamento orofiacial, respiratorio e da deglución en aquelas patoloxías de tipo orgánico e/ou psicosomático que afecten ao aparato bucofonador, identificando e integrando o papel dista modalidade terapéutica dentro da abordaxe multidisciplinar destes procesos.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Coñecer e integrar os fundamentos biolóxicos da Logopedia: a Anatomía e Fisioloxía.
A7 Coñecer, recoñecer e discriminar entre a variedade das alteracións: os trastornos específicos do desenvolvemento da linguaxe, trastorno específico da linguaxe, retrasos da linguaxe, trastornos fonéticos e fonolóxicos; os trastornos da comunicación e a linguaxe asociados a déficit auditivos e visuais, o déficit de atención, a deficiencia mental, o trastorno xeneralizado do desenvolvemento, os trastornos do espectro autista, a parálise cerebral infantil e as plurideficiencias; os trastornos específicos da linguaxe escrita; as discalculias; as alteracións no desenvolvemento da linguaxe por deprivación social e as asociadas a contextos multiculturais e plurilingüismo; os trastornos da fluidez da fala; as afasias e os trastornos asociados; as disartrias; as disfonías; as disglosias; as alteracións da linguaxe no avellentamento e os trastornos dexenerativos; as alteracións da linguaxe e a comunicación en enfermidades mentais; o mutismo e as inhibicións da linguaxe; as alteracións das funcións orais non verbais: deglución atípica, disfagia e alteracións tubáricas.
A8 Coñecer os fundamentos do proceso de avaliación e diagnóstico.
A9 Coñecer e aplicar os modelos, técnicas e instrumentos de avaliación.
A10 Realizar a avaliación das alteracións da linguaxe nos trastornos específicos do desenvolvemento da linguaxe: trastorno específico da linguaxe, retrasos da linguaxe, trastornos fonéticos e fonolóxicos; os trastornos da comunicación e a linguaxe asociados a déficit auditivos e visuais, o déficit de atención, a deficiencia mental, o trastorno xeneralizado do desenvolvemento, os trastornos do espectro autista, a parálise cerebral infantil e as plurideficiencias; os trastornos específicos da linguaxe escrita; as discalculias; as alteracións no desenvolvemento da linguaxe por deprivación social e as asociadas a contextos multiculturais e plurilingüismo; os trastornos da fluidez da fala; as afasias e os trastornos asociados; as disartrias; as disfonías; as disglosias; as alteracións da linguaxe no avellentamento e os trastornos dexenerativos; as alteracións da linguaxe e a comunicación en enfermidades mentais; o mutismo e as inhibicións da linguaxe; as alteracións das funcións orais non verbais: deglución atípica, disfagia e alteracións tubáricas.
B2 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B5 Aprender autonomamente, e motivarse para facelo de forma continuada.
B7 Capacidade de análise e síntese.
B16 Resolver problemas de forma efectiva.
B23 Traballar de forma colaborativa.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Identificar o marco conceptual e o paradigma de intervencón que son propias da Fsioterapia. B23
Describir os métodos de evaluación e tratamento que son propios da Fisioterapia respiratoria e identificar a súa relevancia para o tratamento do paciente disfáxico, o paciente traqueotomizado e outras patoloxías da voz de da fala. A7
B2
B7
B23
Describir as diferentes fases da deglución do adulto e os diferentes niveis de regulacion neurolóxica, establendo a súa relación coas causas de disfaxia. D A1
A7
A10
B2
B5
B7
Identificar as normas básicas apra a mellora das características perceptivo-sensitivo-motrices na alimentación das persoas dependentes. B2
B5
B7
B16
C1
C7
Identificar os principais compoñentes dun protocolo clínico de valoración da deglución A8
A9
A10
Definir os principáis axentes físicos empregados en fisioterapia para a reeducación dos trastronos da deglución B23
Identificar os principais procedementos terapeuticos de fisioterapia indicados para o tratamento da dor orofacial. A1
A7
A8
B2
B7
B23
Describir os principios xeráis da intervención de fisioterapia para o tratamento das disfuncións da articulación temporo-mandibular. Identificar a relevancia da postura nestes procesos. A1
A7
A8
B2
B7
B23
Executar e interpretar as esporometrías simples e forzadas, nas súas dúas ramas, diferenciando a naturaleza dos procesos de tipo obstructivo e de tipo restrictivo. A8
A10
Executar a valoración do patrón ventilatorio, capacidade de expansión torácica, do diafragma e resto de músculos respitorios, aplicando as escalas de valoración aceptadas internacionalmente. A8
A10

Contidos
Temas Subtemas
Unidade temática I: Fundamentos da Fisioterapia.

Tema 1: Marco histórico e conceptual de Fisioterapia.
Tema 2: Modalidades terapéuticas da Fisioterapia.
Unidade temática II: Fisioterapia Respiratoria Tema 3: Recordo anatomo-fisiolóxico do sistema respiratorio. Mecánica respiratoria
Tema 4: Fisioterapia Respiratoria: Concepto. Procedementos de valoración e tratamento
Tema 5: Protocolo de Fisioterapia Respiratoria no doente con disfaxia


Unidade temática III: Fisioterapia Orofacial e miofuncional nas disfuncións da deglución Tema 6: A deglución no adulto
Tema 7: Protocolo clínico de valoración fisioterápico da deglución
Tema 8: Protocolo de tratamento fisioterápico das alteracións funcionáis da deglución
Tema 9: Normas para unha alimentación segura

Unidade temática IV: Fisioterapia analxéxica. Tema 10: A dor orofacial e a Fisioterapia analxésica
Tema 11: Protocolos de tratamento fisioterápico nas disfuncións da articulación témporo-mandibular. Síndromes posturales e reeducación postural.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Prácticas de laboratorio A8 A9 A10 6 9 15
Sesión maxistral A1 A7 A8 A9 A10 14 28 42
Actividades iniciais A1 C7 2 0 2
Proba mixta A1 A7 A8 A9 A10 B7 B16 C1 1 20 21
Portafolios do alumno B5 0 12 12
Discusión dirixida B2 B7 B23 C1 4 0 4
Recensión bilbiográfica B7 4 12 16
 
Atención personalizada 0.5 0 0.5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Prácticas de laboratorio Realización de 6 prácticas de laboratorio, relacionadas coas unidades docentes da materia:
Práctica 1: Análise do patrón ventilatorio, capacidad de expansión torácica e funcionalidade diafragmática. Aplicación de escalas de valoración.
Práctica 2: Execución da espirometría simple e forzada
Práctica 3: Execución da valoración instrumental da musculatura respiratoria e da valoración non invasiva da oxixenación.
Práctica 4: Execución dun protocolo clínico de valoración a nivel orofacial
Práctica 5: Execución dun protocolo clínico de tratamento a nivel orofacial
Práctica 6: Toma de conciencia das características diferenciais dos alimentos dende unha perspectiva perceptivo, sensitivo - motriz


Sesión maxistral Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución de algunhas preguntas dirixidas aos estudantes, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe.
A clase maxistral é tamén coñecida como “conferencia”, “método expositivo” ou “lección maxistral”. Esta última modalidade sóese reservar a un tipo especial de lección impartida por un profesor en ocasións especiais, cun contido que supón unha elaboración orixinal e baseada no uso case exclusivo da palabra como vía de transmisión da información á audiencia. Empregarase para os temas de maior complexidade do temario.
Actividades iniciais REalización dunha proba tipo test inicial para evaluar os coñecementos previos dos alumnos e enmarcar os obxetivos da materia.

Proba mixta Proba obxetiva tipo test de opción múltiple e 50 preguntas, acompañada dunha pregunta desarrollo.
Portafolios do alumno É unha carpeta ou arquivador ordenado por seccións, debidamente identificadas ou etiquetadas, que contén os rexistros ou materiais produto das actividades de aprendizaxe realizadas polo alumno nun período de tempo, cos comentarios e cualificacións asignadas polo profesor, o que lle permite visualizar o progreso do alumno. O portafolios ou carpeta inclúe todo o que fai o alumno, como: apuntes ou notas de clases, traballos de investigación, guías de traballo e o seu desenvolvemento, comentarios de notas, resumes, probas escritas, autoavaliacións, tarefas desenvolvidas, comentarios de progreso do alumno realizado polo profesor, etc.
Discusión dirixida Técnica de dinámica de grupos na que os membros dun grupo discuten de forma libre, informal e espontánea sobre un tema, aínda que poden estar coordinados por un moderador.
Recensión bilbiográfica O alumno realizará ao longo do curso catro recensións bibliográficas de artigos relacionados coas unidades temáticas da materia

Atención personalizada
Metodoloxías
Sesión maxistral
Descrición
Realizarase atención personalizada para a aclaración daquelos conceptos que resulten de difícil comprensión durante as sesións maxistráis, e que o desenvolvemento das sesión de discusión ou prácticas non consiga resolver

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio A8 A9 A10 Se realiza evaluación continuada del alumno atendiendo a los siguientes criterios:

- habilidad y destreza en el desarrollo de las técnicas
- Asistencia y puntualidad
- Integración conocimientos teóricos
10
Proba mixta A1 A7 A8 A9 A10 B7 B16 C1 Se evaluan los conocimientos teóricos del alumno en relación a los contenidos formativos impartidos durante las lecciones magistrales y fruto de las actividades de estudio de casos, aprendizaje colaborativa y recensiones bibliográficas 60
Discusión dirixida B2 B7 B23 C1 Evalúase a capacidade de análise, síntese, creatividade e discusión do alumno, así como a sua participación nas discusións, a expresión oral empregada 10
Recensión bilbiográfica B7 Se evaluan las diferentes recensiones elaboradas por los alumnos. 20
 
Observacións avaliación

Fontes de información
Bibliografía básica - Borrás S, Rosel V. ( 2005). Guía para la reeducación de la deglución atípica y trastornos asociados. . Valencia: naullibres
- Bartuilli M, Cabrera PJ, Periñán C. (2007). Guía técnica de intervención logopédica Terapia Miofuncional. . Madrid: Síntesis
- Mc Gozan, Jefferies, Turley. (2005). Lo esencial en aparato respiratorio.. Madrid: Elsevier
- Le Métayer M ( 1995). Reeducación cerebromotriz del niño pequeño. Educación Terapéutica. . Aspace Navarra – Masson: Barcelona
- Junquero M. ( 2000.). Tracto Orofacial. En: X Jornadas de Fisioterapia. Escuela Universitaria de Fisioterapia ONCE. La hemiplejia. . Escuela Universitaria de Fisioterapia ONCE. La hemiplejia. Escuela Universitaria de Fisioterapia On
- Okenson J.P. (1999). Tratamiento de oclusión y afecciones temporomandibulares. Harcourt Brace: Madrid
- Hislop H., Montgomery J. (1996). -Pruebas Funcionales musculares.. Madrid: Marbán S.L
- Le Hueche F., Allali A. ( 1993). Anatomía y fisiología de los órganos de la voz y del habla. Barcelona: Masson
- Pardo C. ( 2006). Cáncer del tracto aerodigestivo superior: biomecánica postquirúrgica del complejo cervical. Tratamiento fisioterápico de las secuelas. . Fisioterapia
Cámpora H, Falduti A. (2015). Deglución de la A a la Z. Ediciones Journal
- Bernabeu Guitart M. ( 2002). Disfagia neurógena: Evaluación y tratamiento. . Fundació Institut Guttmann. Institut Universitari UAB
Clavé, P, Verdaguer A, Arreola V. (2005). Disfagia orofaríngea en el anciano. Medicina Clinica
- Bleeckx D. (2004 ). Disfagia. . Madrid: McGraw-Hill Interamericana
- Monge R. (2005). Ejercicios de terapia miofuncional. . Barcelona: Lebón
- West J (2002 ). Fisiología Respiratoria. . Madrid: Editorial Médica Panamericana
- XIII Jornadas de Fisioterapia. ( 2003). Fisioterapia en la articulación témporomandibular.. Universidad Autónoma de Madrid: Madrid
- Asociación Española de Fisioterapeutas. (2003. ). Fisioterapia Orofacial y de reeducación de la deglución. Madrid: Elsevier
- Puyuelo M, Póo P, BAsil C, Le Métayer M. (1996). Logopedia de la parálisis cerebral. Diagnóstico y tratamiento. . Barcelona: Masson
- Zambrana N., Dalva L. ( 1998). Logopedia y ortopedia maxilar en la rehabilitación orofacial. Tratamiento precoz y preventivo. Terapia Miofuncional. . Barcelona: Masson
- Valenza G, González L, Yuste MªJosé. (2005). Manual de Fisioterapia Respiratoria y Cardíaca. . Madrid: Síntesis
- Wilson – Pauwels, Akenson, Stewart, Spacey. (2003 ). Nervios Craneales. En la salud y en la enfermedad. . Madrid: Panamericana
- Castillo Morales, R. (2002). Terapia de Regulacao orofacial. . Sao Paulo: Ediciones Científicas Menon
- Servera E, Sancho J, Zafra MJ. (2003). Tos y enfermedades neuromusculares. Manejo no invasivo de las secreciones respiratorias. Archivos de Bronconeumología
- Sancho J., Vergara Lozano P., González Doniz L. ( 2004). Trastornos de la deglución y neumonía por aspiración en las enfermedades neuromusculares. . Revista Iberoamericana de Kinesiología y Fisioterpia. Madrid: Elsevier

Bibliografía complementaria - López C, Marcos JM, Omenedes PA, Herrero P. ( 2005). Adaptación fisoterapéutica de una ayuda técnica en una niñas con parálisis cerebral. Beneficios de dicha adaptación.. Fisioterapia
- Barroso LA, García LA. ( 2003). Experiencia en educación terapéutica sobre las disfunciones de la alimentación con alumnos de un colegio de educación especial. Fisioterapia
- Rodríguez B, Mesa J, Paseiro G, González L. Síndromes posturales y reeducación postural en los tra ( 2004). Síndromes posturales y reeducación postural en los trastornos temporomandibulares.. Revista Iberoamericana de Fisioterapia y Kinesiología
- Nuñez F., Maldonado M., Suárez C. (2000. ). Cuidados y Rehabilitación del paciente traqueostomizado. . .Oviedo: Servicio de publicaciones Universidad de Oviedo.
- Winstock A (2005). Eating and drinking dificultéis in children A guide for practicioners. . Liverpool: Speechmark Publishing
- Viñas S., Amado ME, Escribao M, Fernández A, Riveiro S, Patiño S. (2004). Tratamiento fisioterápico de las alteraciones posturales y los reflejos orales en la parálisis cerebral infantil y otras alteraciones neurológicas. Ayudas técnicas para la alimentación. . . Fisioterapia
- Pérez de la Cruz S (2007). Tratamiento y evaluación de las deficiencias motoras en el aula.. Revista Iberoamericana de Fisioterapia y Kinesiología


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Anatomía dos órganos da audición e a linguaxe/652G04001
Fisioloxía dos órganos da audición e a linguaxe/652G04006
Patoloxía da audición. voz e deglución/652G04015
Alteracións de base neurolóxica e anatómica/652G04021

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Rehabilitación do aparato bucofonador e da deglución/652G04035

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías