Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Xerontoloxía Social I Código 653540004
Titulación
Máster Universitario en Xerontoloxía
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 4
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Fisioterapia, Medicina e Ciencias Biomédicas
Coordinación
Maseda Rodríguez, Ana Belén
Correo electrónico
ana.maseda@udc.es
Profesorado
Lorenzo López, Laura
Maseda Rodríguez, Ana Belén
Correo electrónico
laura.lorenzo.lopez@udc.es
ana.maseda@udc.es
Web http://estudos.udc.es/es/subject/4540V01/4540004/2021
Descrición xeral Obxectivos: * Comprender o avellentamento e o proceso de envellecemento dentro do contexto social global. * Entender o envellecemento poboacional. Procesos e factores. * Coñecer as metáforas do envellecemento e a súa imaxe social. * Distinguir entre avellentamento clínico e social Acordos e desacordos. * Valorar axeitadamente o fenómeno da xubilación e os recursos de preparación para esta. * Coñecer e comprender as relacións familiares e interxeracionais no ámbito do avellentamento. * Afondar nas etapas do avellentamento e o posible incremento das carencias cos seus procesos de adaptación. Illamento e soidade. * Entender o estado da cuestión do binomio dependencia/autonomía. * Afondar nas políticas sociais dirixidas ás persoas maiores. Diferentes modelos. * Coñecer os servizos sociais en Xerontoloxía. Servizos primarios e especializados. * Estudo da planificación social na Xerontoloxía e o estudo de necesidades e demandas. Coñecer os modelos de programación, xestión e avaliación. * Afondar no estudo dun lecer activo cun tratamento especial do turismo social. * Coñecer os procesos da saúde e a calidade de vida co desenvolvemento de hábitos saudables e programas preventivos. *Estudo da problemática social e familiar dos maiores con dependencia. * Estudo da ética e lexislación no benestar social das persoas maiores. * Análise dos métodos e técnicas da ciencia sociolóxica para o desenvolvemento de proxectos de investigación sobre o avellentamento.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Ser capaces de recoñecer as principais patoloxías e síndromes xeriátricas mediante a aplicación de novas e innovadoras metodoloxías de traballo adaptadas ao ámbito da xerontoloxía
A2 Ser capaces de aplicar o método de valoración xeriátrica e xerontolóxica integral a fin de poder establecer as bases para implementar o plan de atención individualizado
A6 Desenvolver a autonomía suficiente para participar en proxectos de investigación e colaboracións científicas ou tecnolóxicas dentro do campo da Xerontoloxía, en contextos interdisciplinares tanto públicos como privados e, no seu caso, cun alto compoñente de transferencia do coñecemento.
A7 Adquirir coñecementos avanzados e demostrando, nun contexto de investigación científica e tecnolóxica ou altamente especializado, unha comprensión detallada e fundamentada dos aspectos teóricos e prácticos e da metodoloxía de traballo no campo da Xerontoloxía
B1 Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación
B2 Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa xerontoloxía e a xeriatría
B3 Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos
B4 Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións– e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan– a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades
B5 Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirixido ou autónomo
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Situar os problemas das persoas maiores no contexto social que as orixina. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Investigar os factores sociais que afectan aos procesos de envellecemento, á vez que permiten establecer as necesidades e demandas das persoas maiores. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Planificar e xerar programas, proxectos, actividades e servizos, dentro de modelos dinámicos que permitan un desenvolvemento posterior de estratexias de intervención social e sanitaria. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Xestión de equipos multidisciplinares dentro de políticas sociais que formulan o deseño de proxectos que utilizan a prevención, a interacción e a integración como eixos vertebradores. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Dirixir e coordinar programas para prepararse para a xubilación e a adaptación ao envellecemento. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Participación na orientación familiar e na mediación en familias con persoas maiores. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Introducir procesos de concienciación sobre o problema do envellecemento nos círculos familiares, así como o establecemento de pautas para a comunicación interxeracional. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Asesorar aos responsables das administracións públicas na formación de programas de benestar social dirixidos a persoas maiores. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Asesorar a entidades privadas (fundacións, asociacións, ONG ...) na formulación e xestión de proxectos para persoas maiores. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2
Introducir procesos de asociacionismo en persoas maiores. AP1
AP2
AI1
AI2
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
CM1
CM2

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1: Introdución á xerontoloxía social 1.1. Bases conceptuais e obxectivos da xerontoloxía
1.2. A figura do xerontólogo
1.3. Saúde e envellecemento
1.4. Características da enfermidade do paciente maior
1,5. Paciente maior/ xerontolóxico / xeriátrico / fráxil
1.6. Bibliografía básica
Tema 2. Teorías do envellecemento 2.1. Teorías biolóxicas
2.2 Teorías psicolóxicas
2.3. Teorías sociolóxicas
Tema 3. Construción social do concepto de envellecemento 3.1. O concepto do avellentamento segundo distintos criterios
3.2. Clasificación do avellentamento: distintas denominacións
3.3. Falsas concepcións sobre o avellentamento: mitos e estereotipos
3.4. Efectos macroeconómicos. Mercadotecnia para un segmento social emerxente: efectos macroeconómicos e sobre as empresas
Tema 4. As relacións familiares no marco do envellecemento 4.1. Envellecemento e familia hoxe. Necesidades da persoa maior da familia:
4.1.1. Fisiolóxico
4.1.2. Económico
4.1.3. Anímico
4.1.4. Social
4.2. A contribución da persoa maior na familia
Tema 5. Roles familiares 5.1. Estrutura
5.2. Roles familiares
5.3. Familia e modernización
5.4. Cambio na estrutura familiar: xeracións e roles asociados
Tema 6. Envellecemento e dependencia 6.1. Quen debería facerse cargo da dependencia
6.2. Contexto lexislativo: a Constitución Española e a Lei de Dependencia
6.3. Como asumir a dependencia: manter na casa a persoas maiores con dependencia
6.4. Perspectivas de coordinación
Tema 7. O traballo na actualidade 7.1. O traballo moderno. Discriminación laboral por idade
7.2. Tendencias laborais e novas modalidades
7.3. Aptitude: mitos e feitos. Idade cronolóxica
Tema 8. Xubilación 8.1. Marco de xubilación: teorías
8.2. Cambio de vida, cambio de roles
8.3. A actitude cara á xubilación como elemento determinante
8.4. A decisión de xubilarse e a calidade de vida
8.5. O impacto da xubilación
8.5.1. Na área psicolóxica
8.5.2. Na área cognitiva
8.5.3. Na área de comportamento
8.5.4. Na área psicoafectiva
8.6. Impacto nas relacións sociais
8.7. Programas de preparación para a xubilación (PPJ)
Tema 9. Muller maior e xubilación 9.1. O traballo do fogar
9.2. O traballo fóra da casa
9.3. Carreiras laborais das mulleres
9.4. Xubilación feminina
Tema 10. Maltrato na persoa maior 10.1. Introdución
10.2. Conceptos básicos
10.2.1 Abuso físico
10.2.2 Abuso psicolóxico
10.2.3 Abuso económico
10.2.4 Neglixencia
10.3. Epidemioloxía
10.4. Factores de risco. Factores de risco nas residencias
10.5. Identificación e valoración do maior maltratado
10.6. Atención multidisciplinar á persoa maior maltratada
10.7. Prevención e solucións
Tema 11. Problemas deontolóxicos en residencias para persoas maiores 11.1. O papel dos coidados residenciais no marco da asistencia xeriátrica
11.2. Deontoloxía e residencias de persoas maiores. Principais factores condicionantes
11.2.1 Garantías de calidade asistencial
11.2.2 Organigrama e equipos
11.2.3 Características arquitectónicas e ambientais
11.2.4 Existencia de programas específicos de intervención
11.2.5 Responsabilidades do equipo médico
Tema 12. Toma de decisións: procedemento e instrucións 12.1. A toma de decisións: procedemento e instrucións
12.2. Principais problemas éticos en Xerontoloxía. Comités de ética asistencial
Tema 13. Políticas sociais e atención sociosanitaria 13.1. Desenvolvemento das políticas sociais dirixidas ás persoas maiores: planes de acción para as persoas maiores
13.2. Os modelos europeos, español e galego
13.3. O espazo socio-sanitario:
13.3.1 Características
13.3.2 Concertación e acreditación de centros socio-sanitarios
13.3.3 Coordinación e unidades socio-sanitarias

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A1 A2 A6 A7 B1 B2 B3 B4 C1 C2 24 15 39
Seminario A1 A2 A6 A7 B1 B2 B3 B4 B5 C1 C2 8 15 23
Proba obxectiva A1 A2 A6 A7 B1 B4 C2 4 30 34
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral É a explicación por parte do profesor dos contidos da materia na aula no chamado ensino expositivo. En ocasións, soportarase con soporte visual. As clases deben comprender os conceptos e teorías e formular posibles dúbidas sobre eles. Aquí incluiranse as prácticas realizadas na aula (comentarios, vídeos, lecturas de novas actuais ...).
Seminario Vinculados a cada un dos temas expositivos, desenvolveranse actividades co estudante.
Proba obxectiva Os temas presentados na clase, nas sesións expositivas de docencia, deben aprobarse mediante un exame escrito.

Atención personalizada
Metodoloxías
Sesión maxistral
Proba obxectiva
Descrición
Os estudantes recibirán apoio na selección de textos e proporcionaranse consellos en caso de dúbida para realizar as actividades propostas. As críticas comentaranse cos propios alumnos.

Proporcionarase apoio e asesoramento aos estudantes para realizar cada unha das prácticas propostas ou traballos supervisados. Durante a execución destes traballos, o profesor realizará un seguimento deles e, unha vez rematados e corrixidos, discutirase o alumno sobre o seu contido para determinar os resultados e avalialos co fin de levar a cabo este asesoramento.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A1 A2 A6 A7 B1 B2 B3 B4 C1 C2 É a explicación por parte do profesor dos contidos da materia na aula no chamado ensino expositivo. En ocasións, dependerá do soporte visual. As clases deben comprender os conceptos e teorías e xerar posibles dúbidas sobre eles. Aquí incluiranse as prácticas realizadas na aula (comentarios, vídeos, lecturas de novas actuais ...). 30
Proba obxectiva A1 A2 A6 A7 B1 B4 C2 Os temas presentados na clase, nas sesións expositivas de docencia, deben aprobarse mediante un exame escrito. 70
 
Observacións avaliación

Caso de detectar fraude, copia ou plaxio na redacción dos traballos da materia, implicará un suspenso na oportunidade de avaliación afectada (0,0) e remisión directa á oportunidade seguinte. Dita actitude comunicarase á Comisión Académica e ao resto de profesores do título. En caso de que se reitere a irregularidade nunha 2ª avaliación, a Comisión poderá solicitar ao Reitor a expulsión temporal ou perpetua do alumno do Mestrado cursado.


Fontes de información
Bibliografía básica Mayán Santos JM (ed.) (2000). Gerontología Social. . Santiago de Compostela: Sega Ediciones
Millán Calenti JC (comp) (2006). Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: McGraw-Hill Interamericana
Hernández Rodríguez G et al. (2006). Sociología de la Vejez (pp. 43-112). En Millán Calenti JC. (comp.) Principios de Geriatría y Gerontología. . Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana

Bibliografía complementaria
- Adroher Biosca S. (coord.). (2000). Mayores y Familia. Madrid: Universidad P. Comillas y Mº Trabajo y Asuntos Sociales-IMSERSO
- Amor Pan JR (2010). Bioética y Dependencia, Capítulo VI (pp. 271-339). A Coruña: Obra Social Caixa Galicia
- Amor Pan JR (2010). Bioética y Dependencia. A Coruña: Obra Social Caixa Galicia
- Campo Ladero MJ (2000). Apoyo informal a las personas mayores y el papel de la mujer cuidadora. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas
- Casado D (2002). Manual de Servicios Sociales. Madrid: Polibea, Biblioteca de Intervención y Política Social
- Fernández García T, Ares Parra A. (coords.) (2002). Servicios Sociales: Dirección Gestión y Planificación. Madrid: Alianza Editorial
- Hernández Rodríguez G, Millán Calenti JC (2000). Ancianidad, Familia y Enfermedad de Alzheimer. A Coruña: Universidad de A Coruña
- Hernández Rodríguez G (2000). Aportación de los mayores en la familia (pp. 69-97). En: Mayores Solidarios. Madrid: Cáritas Española
- Hernández Rodríguez G (2001). Familia y Ancianos. Rev Educ. 325: 129-142
- López Azpitarte E (2006). Ética en Geriatría (pp. 351-364). En Millán Calenti JC. (comp.) Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana
- Meil Landwerlin G (2000). Imágenes de la solidaridad familiar. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas
- Moragas Moragas R (1991). Gerontología social. Barcelona: Herder
- Rodríguez Castedo A (dir.) (2005). Libro Blanco. Atención a las Personas en situación de Dependencia en España. Madrid: IMSERSO
- Sánchez Vera P, Bote Díaz M (2007). Los mayores y el amor. Una perspectiva sociológica. Valencia: Nau Libres
- Santamarina C et al. (2002). Percepciones sociales sobre las personas mayores. Madrid: Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales (IMSERSO)

Libros recomendados para “Lecturas”

de Beavoir S (2001). La vejez. Madrid: De Bolsillo
Delibes M (2010). Cartas de amor a un sexagenario voluptuoso. Madrid: Destino.
Delibes M (2010). Diario de un jubilado. Madrid: Destino.
Delibes M (1978). El disputado voto del señor Cayo. Madrid: Destino.
Delibes M (1979). La hoja roja. Barcelona: Argos Vergara.
Friedan B (1994). La fuente de la edad. Madrid: Planeta.
Hemingway E (2012). El viejo y el mar. Madrid: De Bolsillo.
Missinne LE (2004). Reflexiones sobre la vejez. Madrid: CCS

Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Xerontoloxía Social I/653540004
Metodoloxía da Investigación en Xerontoloxía/653540006
Valoración en Xerontoloxía/653540002
Intervención en Xerontoloxía/653540003

Materias que continúan o temario

Observacións

Para axudar a conseguir un entorno inmediato sustentable e cumprir co obxectivo estratéxico 2 do "IV Plan de Acción do Programa Green Campus FCS (2020-2022)", os traballos documentais que se realicen nesta materia:

a) Maioritariamente solicitaranse en formato virtual e soporte informático.

b) De realizarse en papel:

- Non se empregarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a realización de borradores.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías