Datos Identificativos 2016/17
Asignatura (*) Ergonomía, Accesibilidade, Deseño Universal e Adaptación Funcional Código 653G01206
Titulación
Grao en Terapia Ocupacional
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 5
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Ciencias da Saúde
Medicina
Coordinación
Santos del Riego, Sergio Eduardo
Correo electrónico
sergio.santos.delriego@udc.es
Profesorado
Garcia Crespo, Maria Vanessa
Santos del Riego, Sergio Eduardo
Correo electrónico
m.v.garcia@udc.es
sergio.santos.delriego@udc.es
Web
Descrición xeral Esta asignatura persigue a adquisición e o desenvolvemento de competencias que permitan ao alumnado comprender e aplicar os coñecementos relacionados coa ergonomía, accesibilidade, deseño universal e adaptación funcional con perspectiva rehabilitadora e ocupacional.

Descritores:
Fundamentos da autonomía persoal nas actividades da vida diaria con e sen adaptacións e/ou produtos de apoio. Terapia Ocupacional para a integración do individuo no seu entorno. Aplicación da actividade ocupacional e estudo ergonómico.

Competencias do título
Código Competencias do título
A2 Explicar los conceptos teóricos que sostienen la terapia ocupacional, expresamente la naturaleza ocupacional de los seres humanos y su funcionamiento a través de las ocupaciones.
A8 Uso profesional y ético del razonamiento efectivo en todas las partes del proceso de terapia ocupacional.
A11 Trabajar para facilitar entornos accesibles y adaptados y promover la justicia ocupacional.
A12 Colaborar con comunidades para promover la salud y el bienestar de sus miembros mediante la participación en la ocupación.
A19 Apreciar y respetar las diferencias individuales, creencias culturales, costumbres y su influencia sobre la ocupación y la participación.
B3 Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo.
B6 Comportarse con ética y responsabilidad social como ciudadano y como profesional.
B8 Capacidad de análisis y de síntesis.
B24 Habilidades de gestión de la información (habilidad para buscar y analizar información proveniente de diversas fuentes).
B31 Apreciación de la diversidad y de la multiculturalidad.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Adquisición dos coñecementos teóricos previos na práctica sobre ergonomía, accesibilidade e deseño universal. Fundamentación teórica da Terapia Ocupacional na intervención sobre o medio: influencia do contorno sobre a ocupación humana. A2
A11
B31
Adquisición de destrezas de observación e análise do medio: avaliación das condicións do medio social no que as personas desenvolven as súas ocupacións e da interacción establecida entre os condicionantes individuais, os facilitadores/obstaculizadores do contorno e as demandas da actividade, promovendo a sostenibilidade medio-ambiental. A11
A19
B3
Desenvolvemento do pensamento analítico e crítico aplicado á valoración e ao asesoramento en materia de accesibilidade: planificación dun proceso estruturado de intervención (valoración, asesoramento/propostas de mellora, rexistro) e deseño de contornos favorables e sostibles á ocupación e potenciadores da autonomía. A8
A11
B3
Potenciación de habilidades e rigor técnico para o rexistro da información procedente da intervención: desenvolvemento de destrezas de comunicación con outros profesionais e con usuarios, e aprendizaxe para a elaboración de informes técnicos. A11
B8
B24
C1
Fomento dunha perspectiva social: situar ao estudante nun tipo de intervención comunitaria, potenciando a colaboración con outros profesionais do ámbito do social e, en definitiva, promovendo a súa cooperación hacia a xusticia ocupacional de persoas saudables en contornos sostibles. A11
A12
B6

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1.- Barreiras arquitectónicas: Proxectar sen barreiras I (Práctica aplicada, primeiro contacto para unha nova visión do contorno e do mundo).
Prof. Sergio Santos del Riego.
Domicilio.
Edificios e vías públicas.
Transporte.
Comunicación.
Outros.
Tema 2.- Modelos inclusivos para a autonomía persoal, vida digna e independente.
Barreiras físicas e socioculturais.
Discriminación. Outras barreiras: Exclusión Social e Marxinación Social.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Modelo Rehabilitador contra Modelo Social. A unión fai a forza.
Barreiras físicas e socio-culturais.
Socioloxía da Desigualdade.
Marxinación social: Conceptos histórico, actual e segundo satisfacción das necesidades.
Exclusión social.
Exclusión social e Marxinación social.
Barreiras Sociais e Culturais.
Colectivos de exclusión/marxinación/desfavorecidos sociais.
Tema 3.- Conceptos básicos oficiais: Accesibilidade, Deseño Universal, Adaptación Funcional e Ergonomía. Accesibilidade en Europa, en España e en Galicia: Xeneralidades.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Conceptos:
- Accesibilidade.
- Deseño Universal.
- Adaptación Funcional.
- Ergonomía.
Accesibilidade en Europa.
Accesibilidade en España.
Accesibilidade en Galicia.
Estudos específicos de accesibilidade (Docencia non presencial de estudantes).
Tema 4.- A participación social universal no Contorno. Deseño Universal para a Accesibilidade.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Contorno: Xeralidades e Conceptos.
- Accesibilidade/Contorno. Concepto europeo.
- Sustentabilidade medio-ambiental.
- Tipos de Contornos.
- Escalas de valoración de accesibilidade/contorno: Housing Enabler.
- Simboloxía de accesibilidade.
Deseño Universal: principios básicos (Ron Mace).
- Un asunto de Inclusión.
- Visitabilidade e Adaptabilidade
- Saúde e Seguridade.
- Criterios do Deseño Universal.

Tema 5.-Objetivos de Desarrollo Sostenible de las Naciones Unidas para el año 2030. Pensar global, Actuar local.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Tema 6.- Técnicas de prevención de riscos laborais.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Prevención de riscos laborais (PRL):
- Conceptos básicos sobre seguridade e saúde.
- Especialidades de PRL: Seguridade no traballo, Hixiene industrial e Ergonomía e Psicosocioloxía aplicada.
- Riscos: condicións de seguridade, ambientais, ergonómicas e psicosociais.
- Técnicas específicas de seguemento e control dos riscos laborais.
- Promoción da prevención.
- Técnicas afíns.
Tema 7.- Ergonomía.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Xeneralidades e conceptos.
Tipos de Ergonomía.
Ergonomía.
Ergonomía laboral.
Ergonomía e Discapacidade.
Práctica.
Tema 8.- Marco xurídico e legal da Accesibilidade e o Deseño Universal.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Tema 9.- Robótica e Domótica. Proxectar sen barreiras II.
Prof. Sergio Santos del Riego.
Control do contorno: Xeneralidades.
Tema 10.- Intervención sobre o contorno desde a Terapia Ocupacional.
Profª. Vanessa García Crespo.
Argumentación e motivación teórica.
Influencia do contorno sobre a ocupación.
Actuación sobre o contorno segundo as áreas de ocupación.
Metodoloxía de intervención de Terapia Ocupacional sobre o ambiente.
Tema 11.- Adaptación funcional e accesibilidade universal.
Profª. Vanessa García Crespo.
Diferencia conceptual entre adaptación funcional, accesibilidade universal e deseño universal.
Valoración de Terapia Ocupacional aplicada a estas intervencións.
Asesoramento de Terapia Ocupacional segundo os diferentes contornos de execución.
Tema 12.- Deseño ergonómico de produtos.
Profª. Vanessa García Crespo.
Obxectivos do deseño ergonómico.
Recomendacións baseadas en datos antropométricos.
Recomendacións baseadas en características individuais dos individuos.
Tema 13.- Adaptación funcional/Axuste razoable no domicilio.
Profª. Vanessa García Crespo.
Planificación da intervención: valoración e asesoramento desde a Terapia Ocupacional.
Deseño de contornos funcionais no domicilio.
Realización de informes técnicos.
Razoamento aplicado a casos prácticos.
Tema 14.- Adaptación funcional/Axuste razoable no medio escolar e no posto de traballo.
Profª. Vanessa García Crespo.
Planificación da intervención: valoración e asesoramento desde a Terapia Ocupacional.
Deseño de contornos funcionais no traballo.
Realización de informes técnicos.
Razoamento aplicado a casos prácticos.
Tema 15.- Metodoloxías de axuste suxeito-contorno-ocupación aplicadas ao posto de traballo.
Profª. Vanessa García Crespo.
Os métodos de axuste como medio para a integración laboral e social.
Análise de diferentes métodos de axuste (método de perfís LB, ErgoDis IBV, EAM, AMAS).
Aplicación de métodos de axuste a casos prácticos.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A2 A8 A19 B3 B31 15 30 45
Aprendizaxe colaborativa A11 A12 B6 B8 B24 C1 30 43 73
Proba mixta A8 B3 B8 C1 2 0 2
Actividades iniciais A19 B3 B31 2 0 2
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral A clase maxistral é tamén coñecida como “conferencia”, “método expositivo” ou “lección maxistral”. Esta última modalidade é común que se reserve a un tipo especial de lección impartida por un profesor en ocasións especiais, cun contido que supón unha elaboración orixinal e baseada no uso casi exclusivo da palabra como vía de transmisión da información á audiencia.

Aprendizaxe colaborativa Técnica de traballo de grupo e exposición pública durante a clase.

Proba mixta Proba que integra preguntas tipo de probas de ensaio e preguntas tipo de probas obxectivas.
En canto a preguntas de ensaio, recolle preguntas abertas de desenvolvemento. Ademais, en canto preguntas obxectivas, pode combinar preguntas de resposta múltiple, de ordenación, de resposta breve, de discriminación, de completar e/ou de asociación.
Actividades iniciais Actividades que se levan a cabo antes de iniciar calquera proceso de ensinanza-aprendizaxe co fin de coñecer as competencias, intereses e/ou motivacións que posúe o alumnado para acadar os obxectivos que se queren acadar, vinculados a un programa formativo. Con ela se pretende obter información relevante que permita articular a docencia para favorecer aprendizaxes eficaces e significativos, que partan dos coñecementos previos do alumnado.


Atención personalizada
Metodoloxías
Aprendizaxe colaborativa
Descrición
A atención personalizada farase, globalmente, mediante titorías personalizadas directas e virtuais, individuais e grupais.


Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A2 A8 A19 B3 B31 Avaliación na modalidade de Proba mixta. 0
Aprendizaxe colaborativa A11 A12 B6 B8 B24 C1 - Rúbricas do estudante/estudante e do estudante/profesor que realizarán ambos os dous profesores da materia. As rúbricas presentaranse ao inicio do curso.

- As rúbricas do estudante/estudante e do estudante/profesor valorarán traballos tutelados (TT) individuais presentados por cada estudante en grupo grande (GG). A proba evaluadora realizarase sobre os contidos de dos TT presentados por cada estudante en GG.

Algunos aspectos significativos de las rúbricas de evaluación del estudiante por el profesor:
1.- Asistencia a clase: 1 punto. Cada profesor pasará relación de firma para el alumnado en las clases.
2.- En las respectivas rúbricas de cada profesor dos puntos se determinarán en una prueba evaluadora que se realizará en los respectivos TGR de las dos últimas tardes de clase.
50
Proba mixta A8 B3 B8 C1 - Exame: 5 puntos (media de ambos os dous profesores sobre cinco puntos). 50
 
Observacións avaliación

1.- CRITERIO XERAL DE AVALIACIÓN: A avaliación final dos estudantes realizarase segundo os seguintes criterios: un 50% corresponderá á avaliación continua (5 puntos) e un 50% á avaliación do exame final (5 puntos).

2.- AVALIACIÓN CONTINUA: A nota final da avaliación continua é a media das dúas medias, unha do Prof. Santos del Riego e outra da Profª. Vanessa García Crespo. En concreto, cada profesor fará a media das rúbricas (estudante/estudante e estudante/profesor) avaliadas sobre cinco puntos. As rúbricas presentaranse aos estudantes nas actividades iniciais da materia.

Na avaliación continua, por independente, cada profesor avaliará a asistencia e, cos matices que se expresen na primeira xornada de Actividades Iniciais, parte ou a totalidade dos seguientes criterios: a participación en actividades e debates dirixidos (habilidades de comunicación, razoamento no discurso), a resolución das actividades teórico-prácticas propostas, a exposición de traballos individuais e/ou grupais (organización e estrutura, presentación, dinamización do grupo) e a integración dos contidos teóricos aplicados á intervención práctica.

As avaliacións continuas realizaranse con RÚBRICAS sobre 5 puntos, que se obteñen da media das seguintes:

- RÚBRICA DE AVALIACIÓN DO ESTUDANTE POLO ESTUDANTE: Avaliación do estudante realizada por compañeiros de clase.

- RÚBRICA DE AVALILACIÓN DO ESTUDANTE POLO PROFESOR: Avaliación do estudante realizada polo profesor. Entre outros, inclúe un ítem de asistencia sobre 1 punto. Como parte desta rúbrica cada profesor realizará unha proba parcial os últimos días de clase para avaliar os coñecementos adquiridos a través das presentacións de traballos e actividades teórico-prácticas realizadas na clase.


3.- EXAME: A nota final do exame é a media da parte de exame realizada por cada profesor avaliadas sobre cinco puntos. Revisaranse as puntuacións emitidas polos profesores nos prazos e formas oficiais establecidos.

A calificación final da materia expresarase segundo ao establecido no art.5 do RD 1125/2003, do 5 de septiembre, polo que se establece o sistema europeo de créditos e o sistema de calificacións nas titulacións universitarias de carácter oficial e validez en todo oterritorio nacional (publicado no BOE do 18 de setembro de 2003). Sistema de calificacións: suspenso (0-4,9), aprobado (5-6,9), notable (7-8,9), sobresaínte(9-10), matrícula de honra (graciable).


4.- CALIFICACIÓN FINAL: A calificación final será o resultado da suma de ambas as dúas puntuacións medias (avaliación continua e exame), sempre que o alumno alcance o mínimo de 2,5 puntos en cada unha das calificacións finais (avaliación continua e exame). De no ser así, o alumno estará suspenso coa calificación que determinen os profesores independentemente da suma final obtida. Non se revisan as calificaciones finais. As últimas apreciacións contextuais sobre as calificacións finais, previas á formalización na aplicación informática, queda baixo a consideración do profesor responsable da materia.

OBSERVACIÓNS ECOLÓXICAS.

Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir o
obxectivo estratéxico 9 do Plan Green Campus FCS, os traballos
documentais que se realicen nesta materia:

a.- Mayoritariamente solicitaranse en formato virtual e soporte informático.

b.- De realizarse en papel:

- Non se utilizarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a realización de borradores.


Fontes de información
Bibliografía básica
  • Libro blanco de la accesibilidad. Rovira-Beleta y Cuyás, Enrique. Barcelona: UPC, [2003]. ISBN 8483017431.
  • Accesiblidad universal: requisitos de espacios públicos y urbanizados, entornos edificados, transporte y comunicación. Fundosa Accesibilidad, Madrid: AENOR, 2009. ISBN 9788481436631.
  • Rafael Sánchez Montoya. “Ordenador y discapacidad. Guía práctica de apoyo a las personas con necesidades educativas especiales”. Editorial CEPE. Madrid. 2002. (http://www.ordenadorydiscapacidad.net/).
  • Concepto Europeo de Accesibilidad. Edita: Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Instituto de Migraciones y Servicios Sociales. Centro Estatal de Autonomía Personal y Ayudas Técnicas (CEAPAT). Madrid.
  • Carlos Egea y Alicia Sarabia. “Diseño Accesible de Páginas web. Pautas de accesibilidad al contenido en la Web 1.0”. Consejería de Trabajo y Asuntos Sociales. Dirección General de Política Social. Murcia. 2001.
  • Decreto 35/2000, del 28 de enero. “Reglamento de desarrollo de ejecución de la Ley de accesibilidad y eliminación de barreras en la Comunidad Autónoma de Galicia” Diario Oficial de Galicia de 29 de febrero de 2000.
  • I Plan Nacional de Accesibilidad 2004-2012. Por un nuevo paradigma, el Diseño para Todos, hacia la plena igualdad de oportunidades. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Madrid. 2003.
  • Salud laboral: conceptos y técnicas para la prevención de riesgos laborales. Carlos Ruiz Frutos [et al.]. Barcelona: Elsevier, 2913. ISBN 9788445821466.
  • Técnicas de prevención de riesgos laborales: seguridad e higiene del trabajo. Madrid: Tebar, 2012. ISBN 978847360479.
  • Legislación sobre Seguridad y Salud en el Trabajo Disposiciones Generales.
    Osalan, 2001.
  • Legislación sobre Seguridad y Salud en el Trabajo: disposiciones específicas.
    Osalan, 2001.
  • Técnicas de prevención de riesgos laborales: Seguridad e higiene del trabajo.
    José María Cortés Díaz, 2002.
  • Seguridad Industrial y salud.
    C. Ray Asfahl, 1999.
  • Domótica y hogar digital. Stefan Junestrand. Madrid: Thomson, 2004. ISBN 8428328919.
  • Domótica e inmótica: viviendas y edificios inteligentes. Cristóbal Romero Morales, Madrid: Ra-Ma, 2010. ISBN 9788499640174.
  • LantegiBatuak. “Método de adecuación de perfiles de la tarea a la persona”. Vizcaya:Fundación Lantegi Batuak. 2014. (http://www.lantegi.com).
  • Comité de expertos sobre Diseño Universal. Hacia la plena participación mediante elDiseño Universal. Madrid: Instituto de Mayores y Servicios Sociales; 2010.Serie Documentos Técnicos. (http://www.imserso.es).
  • ONCE.Accesibilidad para personas con ceguera y deficiencia visual. Madrid: ONCE;2003. (http://www.once.es).
Bibliografía complementaria
  • “Libro Blanco: I+D+I al servicio de las personas con discapacidad y las personas mayores”. INSERSO, Dirección General de Política Tecnológica y Comité Español de Representantes de Minusválidos. Valencia. 2003.
  • Guia FORTUNE: Forum for User-Organisations Training for Usability and Networking In Europe (Foro para la formación y participación de organizaciones de usuarios sobre temas de calidad de uso y comunicación en aplicaciones de I+D en Europa). CEPATA. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Madrid. 200
  • Sistemas de control del entorno por ordenador. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Madrid. 1988.
  • Turner A, Foster M, Johnson SE. “Terapia ocupacional y disfunción física: principios, técnicas y práctica” 5ª edición. Elsevier Science.  Madrid. 2003.
  • Begoña Polonio, Pilar Durante y Blanca Noya. “Conceptos fundamentales de Terapia Ocupacional”. Editorial Médica Panamericana. Madrid. 2001.
  • Portell E. “Ayudas técnicas en la discapacidad física” Editorial: GUTTMANN. 1996.
  • “Empleo, discapacidad e innovación tecnológicas”. FUNDESCO y Real Patronato de Prevención y de Atención a Personas con Minusvalía. 1989.
  • MC. Asensi Borrás. “Programas informáticos para el entrenamiento de la comprensión lectora”. Cuadernos de Audición y Lenguaje, 2. Formato CD-ROM. Ed: Asociación de Profesores de Audición y Lenguaje de la Comunidad Valenciana. Valencia. 2001.
  • Guía para la eliminación de las barreras de comunicación. Federación de Asociacions de Xordos do Pais Galego. A Coruña. 1999.
  • Ferrer Manchón “Ayudas técnicas y tecnológicas para la vida cotidiana”. En Rasgos Sociológicos y Culturales de las Personas Sordas. Una aproximación a la situación del colectivo de personas sordas en la Comunidad Valenciana. Fundación FESORD-CV. Valencia. 2000
  • M. Garcia Viso, R. Puig De La Bellacasa. “Empleo, discapacidad e innovación tecnológica”. Fundesco. Madrid. 1988.
  • F. González Franco. “Aplicaciones de las telecomunicaciones a las personas con discapacidad. Alternativas para las personas deficientes auditivas”. Revista de la Federación Española de Asociaciones de Padres y Amigos de los Sordos. nº 45. Madrid. 1995.
  • Nuevas tecnologías aplicadas a la discapacidad. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Madrid. 1995.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Estancias Prácticas II/653G01210

Materias que continúan o temario

Observacións

1.- Para axudar a conseguir un contorno inmediato sostible e cumprir o obxectivo estratéxico 9 do" I Plan de Sostenibilidad Medio-ambiental Green Campus FCS", os traballos documentais que se realicen nesta materia:

a.- Na súa marioría se solicitarán en formato virtual e soporte informático.

b.- De realizarse en papel:

- Non se empregarán plásticos.
- Realizaranse impresións a doble cara.
- Empregarase papel reciclado.
- Evitarase a imporesión de borradores. 

2.- O profesor responsable resérvase a posibilidade de realizar algún cambio na avaliación ou outros aspectos que serán notificados aos estudantes coa suficiente antelación.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías