Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Historia dos Arquivos e as Bibliotecas Código 710521020
Titulación
Mestrado Universitario en Estudos Avanzados en Museos, Arquivos e Bibliotecas
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
Primeiro Optativa 3
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Humanidades
Coordinación
Romero Portilla, Paz
Correo electrónico
paz.romero.portilla@udc.es
Profesorado
Romero Portilla, Paz
Correo electrónico
paz.romero.portilla@udc.es
Web
Descrición xeral Estudo dos arquivos e das bibliotecas como fonte para o coñecemento da historia, do seu patrimonio documental e cultural.
Coñecemento das ciencias auxiliares da historia para poder acceder á información das fontes histórico-documentais.
Aproximación á historia do libro e da lectura.
Evolución da cultura nos diferentes sectores sociais.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1 – Estar capacitado para investigar en temas de patrimonio cultural e bibliográfico documental
A2 CE2 – Coñecer e manexar as técnicas museográficas e historiográficas
A3 CE3 – Saber manexar e aplicar as novas tecnoloxías no eido do patrimonio cultural e bibliográfico documental
A6 CE6 – Estar capacitado para a xestión en arquivos históricos e bibliotecas patrimoniais
A7 CE7 – Coñecer o marco xurídico e as institucións que regulan a protección e conservación do patrimonio cultural e bibliográfico-documental
A8 CE8 – Estar capacitado para a posta en valor e a difusión do patrimonio culturale bibliográfico documental
A9 CE9 – Ter capacidade como xestor cultural e patrimonial
A12 CE12 – Coñecer os museos, arquivos e bibliotecas desde un punto de vista diacrónico
A13 CE13 – Estar capacitado para deseñar novos recuros para museos, arquivos e bibliotecas no ámbito da Sociedade do Coñecemento
A15 CE15 – Ter capacidade para catalogar e organizar coleccións patrimoniais
B2 CB7 – Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos nunha base ou oportunidade de resolución de problemas en contornos novos ou poco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo
B3 CB8 – Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partires dunha información que sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexión sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
B4 CB9 – Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sin ambigüidades
B8 CG3 – Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicación (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para o aprendizaxe ao longo da súa vida
B10 CG6 – Valorar críticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información disponible para resolver os problemas cos que deben de enfrontarse
B11 CG7 – Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da súa vida
B12 CG8 – Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade
C1 CT1 – Capacidade de análise e síntese
C3 CT3 – Habilidades para localizar e analizar información de fontes diversas
C6 CT6 – Capacidade de organización e planificación
C7 CT7 – Traballar de forma autónoma e con iniciativa
C9 CT10 – Incorporas as TIC no proceso de investigación e a xestión da información, no análise de datos e a difusión e comunicación de resultados
C10 CT11 – Ter capacidade para actualizar os coñecementos, metodoloxías e estratexias na práctica profesional

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
AP1
AP2
AP3
AP6
AP7
AP8
AP9
AP12
AP13
AP15
BP2
BP3
BP4
BP8
BP10
BP11
BP12
CP1
CP3
CP6
CP7
CP9
CP10

Contidos
Temas Subtemas
1. Introdución xeral á historia dos arquivos e das bibliotecas.

2. Primeiras civilizacións I.
O antigo Oriente. Sumer e o nacemento da escritura. A gran tradición mesopotámica. O Exipto faraónico.

3. Primeiras civilizacións II.
O Extremo Oriente: India, China e Xapón. América precolombina: maias, incas e aztecas.

4. Grecia antiga. O sistema documental do mundo micénico. Democracia ateniense e arquivos. Bibliotecas do helenismo.

5. Antiga Roma. A República: arquivos oficiais e bibliotecas privadas. O Imperio: bibliotecas públicas e privadas. O sistema documental e a súa evolución.

6. A transmisión da cultura clásica: Bizancio, o Islam.

7. O Occidente cristián: arquivos e bibliotecas monásticos. O renacemento carolingio.

8. Novas ordes relixiosas: as súas bibliotecas. Arquivos e bibliotecas catedralicios. As universidades e as súas bibliotecas.

9. As bibliotecas e os arquivos reais. O novo humanismo. As bibliotecas privadas.

10. O advenimiento dos tempos modernos: século XV. Bibliotecas e arquivos reais.

11. Reforma e Contrarreforma: o século XVI. O concilio de Trento e a súa repercusión na publicación de libros e a vida bibliotecaria. O testemuño de Cervantes. O Estado moderno e o arquivo de Estado. Simancas.

12. A época do Barroco: o século XVII. O triunfo das letras vernáculas e a imprenta barroca. A América española: arquivos virreinales e administración de goberno; a formación de bibliotecas: Iglesia e particulares.

13. O século XVIII e a Ilustración. O despotismo ilustrado, os arquivos e as bibliotecas públicas. Sociedades, academias e o papel da prensa. O caso de Francia: a Enciclopedia, o libro francés.

14. A época da Revolución Francesa e as súas consecuencias. Libros, lectores e bibliotecas: liberdade, censura e persecución. Os arquivos no período revolucionario.

15. O século XIX e o novo Estado liberal. Novos formatos e técnicas de impresión. Cara a unha sociedade de lectores: bibliotecas públicas e privadas. Arquivos históricos e administrativos. O nacemento da arquivística. A Library of Congress.

16. O século XX e a consolidación da cultura arquivística e bibliotecaria no mundo occidental. Os arquivos de Europa entre dúas guerras mundiais. Arquivos e democracia. Modelos e exemplos de bibliotecas universitarias europeas. Arquivos e bibliotecas nos Estados Unidos.

17. Historia dos arquivos na España contemporánea. Arquivos estatais, arquivos provinciais e arquivos municipais. Arquivos da Igrexa e particulares.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Lecturas A1 A7 A12 C1 C3 0 14 14
Traballos tutelados A2 A3 A6 A8 A9 A13 B4 B10 C6 C7 C9 0 18 18
Sesión maxistral A7 A8 A12 A15 B2 B3 B8 B11 B12 C10 40 0 40
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Lecturas Complementar con lecturas escollidas o estudo da historia dos arquivos e bibliotecas.
Traballos tutelados Traballo elaborado polo alumno sobre algunha temática relacionada coa materia que realizará de forma autónoma pero tutelada polo profesor. Unha investigación a partir do aprendido en clase e aplicando os coñecementos adquiridos.
Sesión maxistral Explicacións teóricas do profesor co apoio das novas tecnoloxías para o coñecemento da materia.

Atención personalizada
Metodoloxías
Lecturas
Traballos tutelados
Descrición
Orientación das lecturas

Seguimento dos traballos sobre historiografía

Asesoramento bibliográfico

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A7 A8 A12 A15 B2 B3 B8 B11 B12 C10 A asistencia a clase, a participación activa, a resposta ás cuestións expostas. 20
Lecturas A1 A7 A12 C1 C3 O alumno deberá levar a cabo a lectura daqueles textos que a profesora indique, para poder seguir de maneira adecuada o desenvolvemento da materia. 30
Traballos tutelados A2 A3 A6 A8 A9 A13 B4 B10 C6 C7 C9 Terase en conta tanto a redacción como a súa exposición en clase. O contido do traballo, o dominio do tema, así como a capacidade de transmitir a información en público serán tidos en conta. Tamén se valorará a súa calidade, orixinalidade e a diversidade de fontes manexadas na súa elaboración. 50
 
Observacións avaliación

Aqueles alumnos que teñan algún tipo de excepcionalidade para asistir a clase legalmente concedida, terán que falar coa pofesora á comezos de curso para establecer as titorías e os sistemas de avaliación correspondentes.

O plaxio nas actividades e probas producirá unha nota de "0", suspendendo a materia na correspondente convocatoria e invalidando así calquera cualificación obtida en todas as actividades de avaliación da convocatoria extraordinaria.


Fontes de información
Bibliografía básica

“Los archivos para la Historia del siglo XX”, Semana Internacional de Archivos, Madrid, Dirección General del Patrimonio Artístico, Archivos y Museos, 1979.

 

AGUILAR PIÑAL, Francisco, “El mundo del libro en el siglo XVIII”, en Varia Bibliographica. Homenaje a José Simón Díaz, Kassel, Reichenberger, 1988, pp. 25-33.

 

ALONSO TRONCOSO, Víctor, “Las primeras bibliotecas de Roma”, Revista General de Información y Documentación, 13, nº 1 (2003), pp. 37-49.

 

ALONSO TRONCOSO. Víctor, “Las bibliotecas de Roma en la época de Trajano”, en Alvar, J. - J Blázquez, J. Mª (eds.), Trajano, Madrid, 2003, pp. 235-255.

 

ALVAR EZQUERRA, Alfredo, “Enrique Cock: un humanista holandés en la España de Felipe II”, Hispania, LII/2, nº 8 (1992), pp. 521-557.

 

ANTELO IGLESIAS, Antonio, “Las bibliotecas del otoño medieval. Con especial referencia a las de Castilla en el siglo XV”, Espacio, Tiempo y Forma. Serie III. Historia Medieval, 4 (1991), pp. 285-350.

 

BECEIRO PITA, Isabel - FRANCO SILVA, A., “Cultura nobiliar y bibliotecas. Cinco ejemplos de las postrimerías del siglo XIV a mediados del XVI”, Historia, Instituciones, documentos, 12 (1985), pp. 277-350.

 

BECEIRO PITA, Isabel, “Bibliotecas y humanismo en el Reino de Castilla: un estado de la cuestión”, Hispania, L/2, 175 (1990), pp. 827-839.

 

BECEIRO PITA, Isabel, “Los libros que pertenecieron a los condes de Benavente, entre 1434 y 1530”, Hispania, tomo XLIII, 154 (1983), pp. 237-280.

 

CANELLAS, Ángel, “Bibliotecas medievales hispanas”, Revista de Historia, 31-31 (1978), pp. 259-268.

 

CONDE Y DELGADO DE MOLINA, Rafael, “Archivos y archiveros en la Edad Media Peninsular”, en Historia de los Archivos y de la Archivística en España, Universidad de Valladolid, 1998, pp. 13-28.

 

CONTEL BAREA, Mª Concepción, “La creación del Archivo Histórico nacional”, Erudición y discurso histórico: las instituciones europeas (s. XVIII-XIX), Valencia, Universidad de Valencia, 1993, pp. 233-246.

 

DARST, David H., “El pensamiento histórico del granadino Diego Hurtado de Mendoza”, Hispania, tomo XLIII, nº 154 (1988), pp. 281-294.

 

DE ANDRÉS, Gregorio, “La biblioteca del Marques de Villena, don Juan Manuel Fernández Pacheco, fundador de la Real Academia Española”, Hispania, tomo XLVIII, nº 168 (1988), pp. 169-200.

 

DE ANDRÉS, Gregorio, “La dispersión de la valiosa colección bibliográfica y documental de la Casa de Altamira”, Hispania, tomo XLVI, nº 164, pp. 587-635.

 

EGUÍA RUIZ, Constantino, “Los jesuitas proveedores de bibliotecas. Recuento de muchos espolios”, Razón y fe, t. 130, 1944, pp. 235-258.

 

ESCOLAR SOBRINO, Hipólito, Historia de las Bibliotecas, Madrid, Fundación Germán Sánchez Ruipérez, 1990 (3ª ed.).

 

ESCOLAR SOBRINO, Hipólito, La Biblioteca de Alejandría, Gredos, 2001.

 

GACTO, Enrique, “Libros venenosos”, en Revista de la Inquisición, 6 (1997), pp. 7-44.

 

GALINDO ROMEO, Pascual, La biblioteca de Benedicto XIII (Don Pedro de Luna), Lección inaugural 1929-1930, Universidad de Zaragoza.

 

GALLEGO DOMÍNGUEZ, Olga - LÓPEZ GÓMEZ, Pedro, “Los archivos históricos provinciales en su cincuentenario”, Boletín Anabad, vol. XXXII, nº 1-2 (1982), pp. 3-36.

 

GARCÍA CÁRCEL, Ricardo - BURGOS RINCÓN, Javier, “Los criterios inquisitoriales en la censura de libros en los siglos XVI y XVII”, en Historia Social, 14 (otoño 1992), pp. 97-109.

 

GARCÍA CÁRCEL, Ricardo, “De la historia de la cultura a la historia del libro en España”, en Revista Mexicana de Sociología, 61, 2 (abril-junio 1999), pp. 137-164.

 

GARCÍA ORO, José, “Ideas y proyectos bibliotecarios en la España del siglo XVI”, Humanitas. Estudio en homenaje al profesor Carlos Alonso del Real, Santiago de Compostela, 1996, vol. 2, pp. 633-665.

 

GARCÍA ORO, José, “Libros, escuelas y banquetes. Aspectos de la vida capitular lucense en la Baja Edad Media”, Pensamiento medieval hispano. Homenaje a Horacio Santiago Otero, 1981, vol. I, pp. 815-830.

 

HEREDIA HERRERA, Antonia, “Archivos y archiveros entre la Guerra Civil y la España de las Autonomías”, en Historia de los Archivos y de la Archivística en España, Universidad de Valladolid, 1998, pp. 175-189.

 

HEREDIA HERRERA, Antonia, Historia de los archivos y de la archivística en España, Universidad de Valladolid y A.C.A.L, 1998.

 

HUARTE MORTON, Fernando, “Las bibliotecas particulares españolas de la Edad Moderna”, Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, tomo LXI, 2 (1955), pp. 555-576.

 

JARAMILLO GUERREIRA, Miguel Ángel, “Los archivos y la Guerra Civil (1936-1939), en Historia de los Archivos y de la Archivística en España, Universidad de Valladolid, 1998, pp. 161-174.

 

LÓPEZ MARTÍNEZ, Nicolás, “La biblioteca de D. Luis de Acuña en 1496”, Hispania, tomo XX, nº LXXVIII (1960), pp. 81-110.

 

LÓPEZ MARTÍNEZ, Nicolás, “Los archivos para la Historia del siglo XX”, Semana Internacional de Archivos, Madrid, 1979, Dirección General del Patrimonio Artístico, Archivos y Museos.

 

MATEU Y LLOPIS, Felipe, “El antiguo archivo de Vallecas y el régimen de su concejo”, Hispania, tomo V, nº XVIII (1945), pp. 72-130.

 

MOLL ROQUETA, Jaime, De la imprenta al lector. Estudios sobre el libro español de los siglos XVI al XVIII, Madrid, Arco/Libros, 1994, 175 p.

 

PEDRAZA GRACIA, Manuel José, “La documentación notarial: fuente para la investigación de la historia del libro, la lectura y los depósitos documentales”, en Documentación de las Ciencias de la Información, 24 (2001), pp. 79-103.

 

PEDRAZA GRACIA, Manuel José, “Lector, lecturas, bibliotecas...: El inventario como fuente para su investigación histórica”, en Anales de Documentación, 2 (1999), pp. 137-158.

 

PETRUCCI, Armando (Comp.), Libros, editores y público en la Europa moderna, Col. Estudios Universitarios, 40, Valencia, Edicions Alfons el Magnànim, Institució Valenciana d’Estudis i Investigació, 1990, 281 p.

 

PINTO CRESPO, Virgilio, “Los Índices de libros prohibidos”, en Hispania Sacra. Revista de Historia Eclesiástica, vol. 35, 71 (enero-junio 1983), pp. 161-191.

 

POSNER, Ernst, Archives in the Ancient Word, Harvard University Press, 1972.

 

PRIETO BERNABÉ, José Manuel, “Análisis de un fondo bibliográfico: la biblioteca del Palacio de Pastrana durante la Edad Moderna”, Hispania, tomo XLVIII, nº 169 (1988), pp. 699-736.

 

RIBERA Y TARRAGÓ, Julián, “Bibliófilos y Bibliotecas en la España musulmana”, en Disertaciones y opúsculos, tomo I, 1928, pp. 181-228.

 

SUÁREZ BELTRÁN, Soledad, “Bibliotecas eclesiásticas de Oviedo en la Edad Media, siglos XIII-XIV-XV”, Hispania, tomo XLVI, nº 164, pp. 477-501.

 

VILAS BOAS TAVARES, Pedro, “A biblioteca e a bibliofilia de um prelado ilustrado D. Gaspar de Bragança, arcebispo de Braga (1758-1789), Actas Congreso Internacional IX. Centenario dedicado..., vol. II/2, 1990, pp. 283-302.

 

YÁÑEZ NEIRA, Fray María Damián, “La biblioteca del monasterio de Osera”, Orense, año 2, nº 5 (1980), pp. 80-85.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Historia da Idade Media/710112102
Historia Moderna Universal e de España/710112203
Historia Antiga de Oriente e Grecia/710112112
Historia Antiga de Roma/710112201
Historia Contemporánea/710112402

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías