Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Codicoloxía Código 710521027
Titulación
Mestrado Universitario en Estudos Avanzados en Museos, Arquivos e Bibliotecas
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 2º cuadrimestre
Primeiro Optativa 3
Idioma
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Letras
Coordinación
Ferraces Rodriguez, Arsenio
Correo electrónico
a.ferraces@udc.es
Profesorado
Ferraces Rodriguez, Arsenio
Correo electrónico
a.ferraces@udc.es
Web
Descrición xeral A materia pretende introducir o alumnado no estudo das formas que adopta o libro manuscrito antigo e medieval. Prestarase especial atención á descrición morfolóxica dos soportes de escritura e aos procesos polos que estes pasan para recibiren a escritura. Outro aspecto salientable é a descrición e catalogación de libros antigos, na que se centra a parte práctica da materia. As prácticas de análise faranse sobre facsímiles e recursos electrónicos.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1 – Estar capacitado para investigar en temas de patrimonio cultural e bibliográfico documental
A3 CE3 – Saber manexar e aplicar as novas tecnoloxías no eido do patrimonio cultural e bibliográfico documental
A6 CE6 – Estar capacitado para a xestión en arquivos históricos e bibliotecas patrimoniais
A8 CE8 – Estar capacitado para a posta en valor e a difusión do patrimonio culturale bibliográfico documental
A15 CE15 – Ter capacidade para catalogar e organizar coleccións patrimoniais
B1 CB6 – Posuir e comprender os coñecementos que acheguen una base u oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas a miúdo nun contexto de investigación
B2 CB7 – Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos nunha base ou oportunidade de resolución de problemas en contornos novos ou poco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo
B5 CB10 – Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun xeito que haberá de se en gran medida autodirixido ou autónomo
B6 CG1 – Expresarse correctamente, tanto de xeito oral como escrita nas linguas oficiais da comunidade autónoma
B8 CG3 – Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicación (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para o aprendizaxe ao longo da súa vida
C1 CT1 – Capacidade de análise e síntese
C2 CT2 – Capacidade de resolución de problemas
C3 CT3 – Habilidades para localizar e analizar información de fontes diversas
C9 CT10 – Incorporas as TIC no proceso de investigación e a xestión da información, no análise de datos e a difusión e comunicación de resultados

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Saber manexar e aplicar as novas tecnoloxías no eido do patrimonio cultural e bibliográfico documental AP3
Estar capacitado para investigar en temas de patrimonio cultural e bibliográfico documental AP1
Estar capacitado para a xestión en arquivos históricos e bibliotecas patrimoniais AP6
Estar capacitado para a posta en valor e a difusión do patrimonio culturale bibliográfico documental AP8
Ter capacidade para catalogar e organizar coleccións patrimoniais AP15
Posuir e comprender os coñecementos que acheguen una base u oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas a miúdo nun contexto de investigación BP1
Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos nunha base ou oportunidade de resolución de problemas en contornos novos ou poco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo BP2
Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun xeito que haberá de se en gran medida autodirixido ou autónomo BP5
Expresarse correctamente, tanto de xeito oral como escrita nas linguas oficiais da comunidade autónoma BP6
Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicación (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para o aprendizaxe ao longo da súa vida BP8
Capacidade de análise e síntese CP1
Capacidade de resolución de problemas CP2
Habilidades para localizar e analizar información de fontes diversas CP3
Incorporar as TIC no proceso de investigación e a xestión da información, na análise de datos e a difusión e comunicación de resultados CP9

Contidos
Temas Subtemas
1. A codicoloxía. 1.1. Definición e obxectivos.
1.2. Introdución á historia do libro manuscrito: da Antigüidade a Idade Media.
2. Soportes e morfoloxía do libro antigo e medieval. 2.1. Táboas enceradas.
2.2. Rolo de papiro.
2.3. O códice en pergamiño.
3. Morfoloxía do códice. 3.1. Cadernos
3.2. Preparación da páxina
3.3. Decoración, ilustración, anotacións de usuario
4. Descrición e catalogación de manuscritos. 4.1. Tipoloxía.
4.2. Fontes.
4.3. Principais bibliotecas con fondos manuscritos.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Lecturas A1 B5 C3 0 25 25
Traballos tutelados A1 A3 A15 B1 B2 B6 B8 C1 C2 C3 C9 0 35 35
Sesión maxistral A1 A3 A6 A8 A15 15 0 15
 
Atención personalizada 0 0
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Lecturas Lectura da literatura científica que se indique para completar a formación en cada tema.
Traballos tutelados Traballo individual que demostre a aplicación práctica dos contidos da materia (descrición e catalogación de códices).
Sesión maxistral Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución dalgunhas preguntas dirixidas aos estudantes, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Os alumnos serán atendidos en horario de titorías para recibiren indicacións relativas á elaboración do traballo tutelado ou para a resolución de problemas da materia.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A1 A3 A6 A8 A15 Asistencia ás sesións maxistrais 30
Lecturas A1 B5 C3 Avaliación dos traballos sobre a bibliografía indicada 20
Traballos tutelados A1 A3 A15 B1 B2 B6 B8 C1 C2 C3 C9 Traballo práctico individual 50
 
Observacións avaliación

A avaliación terá en conta a asistencia e participación activa nas sesións maxistrais así como a elaboración dun traballo práctico de descrición dun códice. ao longo do curso poderán indicarse traballos a realizar sobre bibliografía de lectura obrigatoria. Os traballos deberán ser entregados dentro de la fecha límite establecida en cada caso.
Na avaliación dos traballos prácticos terase en conta a calidade do contido, a corrección lingüística, a claridade expositiva e a observación das normas estándar para a elaboración de traballos académicos (citas, bibliografía, etc.).

Os alumnos que teñan concedida dispensa académica, deberán poñerse en contacto co profesor á comezos do cuatrimestre para establecer as titorías e os sistemas de avaliación correspondentes.


Fontes de información
Bibliografía básica Maniaci, M. (2002). Archeologia del manoscritto. Metodi, problemi, bibliografia recente. Roma: Viella
(). Biblioteca Nacional de España. Manuscritos <http://www.bne.es/es/Colecciones/Manuscritos/>. Madrid: Biblioteca Nacional
(). Codices Electronici Sangallenses (CESG) <http://www.cesg.unifr.ch/en/>. Sankt Gallen: Stiftsbibliothek
(). Digitalisierte Sammlungen der Staatsbibliothek zu Berlin <http://digital.staatsbibliothek-berlin.de/>. Berlin: Staatsbibliothek
Gómez Rabal, A.-Hamesse, J.-Pavón Ramírez, M. (eds.) (2019). El lenguaje del arte. Evolución de la terminología específica de manuscritos y textos. Basel: Fédération Internationale des Instituts d'Études Médiévales (FIDEM)
(). Electronic Resources: Paleography and Codicology <http://medieval.berkeley.edu/resources/electronic/paleography-and-codicology>. Berkeley: University of California
Agati, M. L. (2003). Il libro manoscritto. Introduzione alla Codilogia. Roma: L'Erma
(). Internet Resources for the Study of Early Medieval Monasticism, 1. Digital Latin Medieval Manuscripts <http://www.earlymedievalmonasticism.org/listoflinks.html>. Wisconsin: Institute for Research in Humanities
Ruiz, E. (2002). Introducción a la Codicología. Madrid: Fundación Germán Sánchez Ruipérez
Sánchez Mariana, M. (1995). Introducción al libro manuscrito. Madrid: Arco Libros
Lemaire, J. (1989). Introduction à la Codicologie. Louvain-La-Neuve
Clemens, R. (2007). Introduction to manuscript studies. Ithaca: Cornell U. P.
Rehbein, M.-Schaßan, T.-Sahle, P. (eds.) (2009). Kodikologie und Paläographie im digitalen Zeitalter - Codicology and Palaeography in the Digital Age. Norderstedt
Fischer, F.-Fritze, C.-Vogeler, G. (eds.) (2011). Kodikologie und Paläographie im digitalen Zeitalter 2 - Codicology and Palaeography in the Digital Age 2. Norderstedt
Petrucci, A. (1984). La descrizione del manoscritto: storia, problemi, modelli. Roma: Nuova Italia Scientica
Ruiz, E. (1988). Manual de Codicología. Madrid: Fundación Germán Sánchez Ruipérez
(). Manuscripta medievalia <http://www.manuscripta-mediaevalia.de/#|4>.
Szirmai, J. A. (1999). The Archaeology of Medieval Bookbinding. Ashgate
(). Universiteit Leiden. Medieval Manuscripts <http://www.library.leiden.edu/special-collections/manuscripts/subcollections-whs-medieval-mss.html#information-retrieval-databases>. Leiden: Universiteit
(). Universität Heidelberg. Digitale Bibliothek <http://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/digi/handschriften.html>. Heidelberg: Universität
(). Österreichische Nationalbibliothek. Handschriften <http://www.onb.ac.at/sammlungen/hschrift/bibliographie.htm>. Wien: ÖNB

Bibliografía complementaria Suárez González, A. (1999). Cómo se elabora un libro en el siglo XII. El proceso de confección bibliográfica a través de los manuscritos calagurritanos . Kalakorikos 4, pp. 105-122
Beccaria, A. (1956). I Codici di medicina del periodo presalernitano, (secoli IX, X e XII) . Roma : Edizioni di Storia e Letteratura
Smith, W. A. (2014). A Study of the Gospels in Codex Alexandrinus. Codicology, Palaeography, and Scribal Hands. Brill
Díaz y Díaz, M. C. (1988). El códice calixtino de la catedral de Santiago. Estudio codicológico y de contenido. Santiago de Compostela
Díaz y Díaz, M. C. (1983). En torno a la codicología actual, en Unidad y pluralidad en el mundo antiguo:actas del VI Congreso Español de Estudios Clásicos, pp. 293-304. Madrid: Gredos
Fernández, D. A.-Martí Martínez, C. (2017). Fragmentos de códices litúrgico-musicales en España: apuntes para una historiografía y una propuesta de descripción (en Hispania sacra, 139, vol. 69, pp. 49-60).
Lemaire, J. (1989). Introduction à la codicologie. Louvain-la-Neuve : L'Institut d'Etudes Medievales de l'Université Catholique
Boillon, B. (1983). Introduction aux techniques du livre. Grenoble: Bibliothèque Universitaire
VV. AA. (2011). La fabbrica del codice. Materiali per la storia del libro nel tardo medioevo. Roma: Viella
Pacht, O. (1993). La miniatura medieval: una introducción. Madrid: Alianza
Gillisen, L. (1977). Prolégomènes d'une codicologie. Recherches sur la construction des cahiers et la mise en page des manuscrits médiévaux. Gand
Muzerelle, D. (1997). Vocabulario de codicología. Madrid: Arco Libros
Santos Paz, J. C. (2019). «Tabulae capitulorum» de las obras profética de Hildegarde de Bingen (en: Diagnostica testuale. Le «tabulae capitulorum», pp. 223-260). Firenze: Edizioni del Galluzzo


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías